Τι σηματοδοτεί η στροφή της Τουρκίας προς την Αφρική

Την ώρα που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέστρεφε από τη μεγάλη αφρικανική περιοδεία του, στην οποία επισκέφτηκε την Αγκόλα, το Τόγκο και τη Νιγηρία, ο Τούρκος υπουργός Εμπορίου Μεχμέτ Μους υποδεχόταν τους αντιπροσώπους 45 Αφρικανικών χωρών και 3000 επιχειρηματίες στο Οικονομικό και Επιχειρηματικό Φόρουμ Τουρκίας – Αφρικής.

Ο Μους υπογράμμισε ότι ο όγκος του εμπορίου της Τουρκίας με την Αφρική ήταν το 2003 μόλις 5,4 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2020 είχε φτάσει τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια. Μάλιστα οι εξαγωγές της Τουρκίας προς την Αφρική ενώ ήταν μόλις 2,1 δισεκατομμύρια δολάρια κατάφεραν το 2020 να φτάσουν τα 15,2 δισεκατομμύρια δολάρια.

Δεν παράλειψε να σημειώσει ότι στην περίοδο αυτή ο όγκος των τουρκικών επενδύσεων στην Αφρική έφτασε τα 6 δισεκατομμύρια, ενώ η αξία των έργων που έχουν αναλάβει Τούρκοι εργολάβοι έφτασαν τα 77 δισεκατομμύρια δολάρια.

Την ίδια στιγμή η Turkish Airlines, ο τουρκικός εθνικός αερομεταφορέας εκτελεί πτήσεις σε 58 διαφορετικούς προορισμούς στην Αφρικανική ήπειρο.

Πάνω από όλα τα το μήνυμα που ήθελε να στείλει ο Μους ήταν ότι η Τουρκία υπόσχεται σχέσεις που στηρίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και στη διαμόρφωση συνθηκών win win, όπως και ότι η Τουρκία θέλει να συμβάλει στη οικονομική ανάπτυξη της Αφρικής.

Η οικονομική σημασία της Αφρικής είναι προφανής για την Τουρκία. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι εξελίξεις όπως η προσπάθεια διαμόρφωσης μιας αφρικανικής ζώνης εμπορίου, που θα συνδέει σχεδόν 1,3 δισεκατομμύρια ανθρώπους και 54 χώρες διαμορφώνει νέα δεδομένα.

Ο Ερντογάν και η Αφρική

Η τελευταία αφρικανική περιοδεία του Ερντογάν ήρθε να προστεθεί σε ένα σημαντικό αριθμό επισκέψεων σε αφρικανικές χώρες που έχει κάνει τα τελευταία χρόνια. Αρκεί να σκεφτούμε ότι στη διάρκεια των θητειών του έχει επισκεφτεί συνολικά 28 αφρικανικές χώρες.

Και σε αυτή την επίσκεψη ο Ερντογάν υπογράμμισε την οικονομική διάσταση. Η επίσκεψη στη Νιγηρία για παράδειγμα, την χώρα της Υποσαχάριας Αφρικής με την οποία η Τουρκία έχει τις μεγαλύτερες οικονομικές σχέσεις (με τον όγκο διμερούς εμπορίου να αναμένεται να φτάσει τα επόμενα χρόνια το ένα δισεκατομμύριο δολάρια) συνοδεύτηκε με την υπογραφή επτά συμφωνιών που περιλαμβάνουν ζητήματα όπως οι υδρογονάνθρακες, οι εξορύξεις και η ενέργεια.

Όμως, η επένδυση της Τουρκία στην Αφρική δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτική. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ο αριθμός των πρεσβειών της Τουρκιά στην Αφρική αυξήθηκε από 12 σε 42, ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν έχει θέσει ως στόχο μέσα στα επόμενα χρόνια ο όγκος εμπορίου της Τουρκίας με την Αφρική να φτάσει τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο του όγκου εμπορίου με την Ευρωπαϊκή Ένωση, για να έχουμε μια τάξη μεγέθους.

Όμως, η τουρκική παρουσία στην Αφρική δεν περιορίζεται απλώς στην προσπάθεια για αύξηση του όγκου εμπορίου και για την ανάληψη όσο το δυνατόν περισσότερων μεγάλων έργων από τουρκικές εταιρείες. Είναι και ένα πεδίο για «προβολές ισχύος» από τη μεριά της Τουρκίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Τουρκία έχει επιλέξει να αναμειχθεί άμεσα στη Λιβύη, ενισχύοντας στρατιωτικά τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης στην τελευταία φάση του εμφυλίου πολέμου και διεκδικώντας τώρα ρόλο εγγυητή της πολιτικής διαδικασίας, μην παραλείποντας να υπογράψει με την κυβέρνηση της Τρίπολης συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ για να ενισχύσει τις αξιώσεις της έναντι της Ελλάδας.

«Η Τουρκία δεν είναι αποικιοκρατική δύναμη»

Ο πολιτικός τόνος του Ερντογάν ως προς το άνοιγμα της Τουρκίας στην Αφρική συχνά στηρίζεται στην προβολή της θέσης ότι «εμείς δεν έχουμε αποικιοκρατικό παρελθόν».

Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να παρουσιάσει την Τουρκία ως μια δύναμη με μια διαφορετική αντίληψη για την Αφρική από αυτή που μπορεί να έχουν πρώην αποικιακές αυτοκρατορίες όπως η Γαλλία, παρότι βέβαια εμμέσως με αυτόν τον τρόπο ο Ερντογάν παραβλέπει ή εξωραΐζει το Οθωμανικό παρελθόν.

Η σημασία που έχει το Κέρας της Αφρικής

Η Αιθιοπία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής σε πληθυσμό και θεωρείται η πιο σημαντική στο Κέρας της Αφρικής, μια περιοχή που ήδη από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αντιμετωπιζόταν ως η είσοδος για την Αφρική.

Η Τουρκία είναι η τρίτη χώρα σε επενδύσεις στην Αιθιοπία μετά την Κίνα και τη Ρωσία. Ήδη δραστηριοποιούνται 200 τουρκικές επιχειρήσεις στη χώρα και οι τουρκικές επενδύσεις φτάνουν τα 2.5 δισεκατομμύρια. Για την Τουρκία η Αιθιοπία φαντάζει ως το μεγάλο άνοιγμα στην Αφρική.

Την ίδια στιγμή  η Τουρκία έχει στηρίξει την Αιθιοπία στην αντιπαράθεσή της με την Αίγυπτο για το «Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης», ενώ πρόσφατα έγινε γνωστή και η πώληση τουρκικών drones στην Αιθιοπία, παρά τον κίνδυνο τέτοιες κινήσεις να υπονομεύσουν την προσπάθεια της Άγκυρας για επαναπροσέγγιση με την Κάιρο.

Παρουσία έχει η Τουρκία και στη Σομαλία, στην οποία άλλωστε έχει και εδώ και χρόνια και τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση της εκτός συνόρων, στο Μογκαντίσου και η οποία σκοπό έχει και να προσφέρει στρατιωτική εκπαίδευση και σε Σομαλούς στρατιώτες.

Από την άλλη, τα τουρκικά σχέδια στην Αφρική υπέστησαν ένα πλήγμα με την απομάκρυνση το 2019 του Προέδρου Ομάρ αλ-Μπασίρ που ήταν ένας σύμμαχος του Ερντογάν.