Ευρωπαϊκό Συμβούλιο – Ρόλος και Ελλάδα

Ποιος είναι τελικά ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (της διάσκεψης κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ενωσης ); Η Συνθήκη ορίζει ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρέχει στην Ενωση την αναγκαία για την ανάπτυξή της ώθηση και καθορίζει τους γενικούς της προσανατολισμούς και προτεραιότητες» (άρθ. 15 ΣΕΕ).

Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει χάσει τον πολιτικό του χαρακτήρα. Από το κατ’ εξοχήν πολιτικό όργανο της Ενωσης έχει ουσιαστικά υποβαθμισθεί σ’ ένα απλό Συμβούλιο σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων εξειδικευμένης ατζέντας χωρίς να νομοθετεί βέβαια. Η λίστα θεμάτων του Συμβουλίου που άρχισε προχθές και ολοκληρώθηκε χθες επιβεβαιώνει τη διαπίστωση αυτή: τιμές ενέργειας (ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου, κ.λπ.), πανδημία Covid-19, κράτος δικαίου, εμπορικά θέματα, μετανάστευση, Cop 26 και Cop 15 (περιβάλλον), ψηφιακός μετασχηματισμός και φυσικά τρέχοντα θέματα εξωτερικής πολιτικής – θέματα που εμπίπτουν εν πολλοίς στο πεδίο των εξειδικευμένων Συμβουλίων Υπουργών.

Ποια πολιτική συζήτηση προσανατολισμού να γίνει για τα θέματα αυτά; Απλώς πρόεδροι και πρωθυπουργοί εγκρίνουν τυπικά το σχέδιο Συμπερασμάτων που έχει προετοιμάσει η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων (Coreper) και το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων (GAC) με οριακές αλλαγές/προσθήκες. Αν και ομολογουμένως τα τελευταία χρόνια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο βρίσκεται σε crisis mode συνεχώς. Από κρίση σε κρίση – οικονομική κρίση, κρίση πανδημίας και τώρα ενεργειακή κρίση και κρίση κράτους δικαίου/Πολωνία. Στο θέμα της ενεργειακής κρίσης που ενδιαφέρει άμεσα τον ευρωπαίο πολίτη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πήρε γενικές αποφάσεις με βάση το πακέτο μέτρων (toolkit) που πρότεινε η Επιτροπή που υπολείπονται όμως σημαντικά από τις απαιτήσεις της αγοράς για την ομαλοποίηση των τιμών( κοινή προμήθεια αερίου, κ.λπ.).

Αλλά ευτυχώς υπάρχει και η Ελλάδα (και Κύπρος) που συνήθως… επαναφέρουν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη γνήσια πολιτική του λειτουργία. Με το αναπόφευκτο θέμα που λέγεται βεβαίως «Τουρκία» και Αν. Μεσόγειος, το οποίο, είτε είναι στην ατζέντα είτε όχι, η Ελλάδα θα το θέσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ή του δείπνου. Και θα επιδιώξει μια παράγραφο στα Συμπεράσματα (που μάλλον θα την έχει ως σχέδιο γράψει η ίδια). Με την οποία θα καταγγέλλονται οι έκνομες δραστηριότητες και επιθετικότητα της Τουρκίας με την παραβίαση των θαλάσσιων ζωνών, παρενόχληση του ερευνητικού στόλου, κ.ά. Αλλά και την άρνηση της Τουρκίας να δεχθεί την επιστροφή μεταναστών κατά παράβαση της σχετικής Δήλωσης του Μαρτίου 2016. (Εκτός εάν στο πλαίσιο της συζήτησης για το Μεταναστευτικό κάποια χώρα φέρει στο τραπέζι την επιστολή που η ομάδα των Σοσιαλιστών-Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (S+D, η δεύτερη ισχυρότερη) έστειλε προχθές στην Επιτροπή, με την οποία ζητεί την πλήρη αναστολή όλων των «μεταναστευτικών χρηματοδοτήσεων» προς την Ελλάδα μέχρις ότου η χώρα θεσπίσει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης και αποτροπής των επαναπροωθήσεων (pushbacks).

Θα πρέπει να σκεφθούμε σοβαρά πώς χρησιμοποιούμε την Ενωση στο «θέμα Τουρκία». Ιδιαίτερα καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση εμφανίζεται αυτή την περίοδο να βρίσκεται σε πλήρη αμηχανία, να μην έχει στρατηγική απέναντι στην Τουρκία. Απλώς «τσαλαβουτά» (muddles through) σε θολά νερά. Από τη μια μεριά ξεκινά την Εκθεση Προόδου για το 2021 (μόλις δημοσιοποιήθηκε) με τη φράση «η Τουρκία παραμένει ένας εταίρος – κλειδί για την Ευρωπαϊκή Ένωση» για να ακολουθήσουν εκατόν-τριάντα περίπου σελίδες σκληρής κριτικής για τα πεπραγμένα της Τουρκίας από τη συνεχιζόμενη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, την παραβίαση του κράτους δικαίου και διεθνούς δικαίου μέχρι την εξωτερική πολιτική, σημειώνοντας ότι η Τουρκία ευθυγραμμίζεται μόνο κατά 14% με τις αποφάσεις της ΚΕΠΠΑ! Και από εκεί και πέρα τίποτα. Οι κατά καιρούς απειλούμενες κυρώσεις δεν συνιστούν πολιτική για ένα «εταίρο – κλειδί». Χρειάζονται άλλες πρωτοβουλίες που η Ενωση δεν μπορεί (ή δεν θέλει;) αυτή τη στιγμή να σκεφτεί και η Ελλάδα δεν εισηγείται…

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ. Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης