Πώς μπορεί η τηλεργασία να αλλάξει τον χάρτη της καινοτομίας

Τον Σεπτέμβριο του 2020, εν μέσω της πανδημίας, με τη σκέψη ότι θα περνούσε έναν χειμώνα κλεισμένη στο αρκετά ακριβό διαμέρισμά της στο Σαν Φρανσίσκο, η Rumman Chowdhury ένιωσε ότι δεν άντεχε άλλο να μένει σε αυτή την πόλη.

Έτσι, η ιδρύτρια της τεχνολογικής νεοφυούς εταιρείας αποφάσισε να μετακομίσει στο Κέιτι, στο Τέξας – πόλη περίπου 20.000 κατοίκων δυτικά του Χιούστον, γνωστή για το πιο ακριβό γήπεδο ποδοσφαίρου της Αμερικής που υπάρχει σε εγκαταστάσεις γυμνασίου.

Ένα χρόνο μετά, η Δρ Chowdhury εργάζεται εξ αποστάσεως ως διευθύντρια στον τομέα ηθικής δεοντολογίας μηχανικής μάθησης στο Twitter, το οποίο επιτρέπει στους υπαλλήλους του να εργάζονται αποκλειστικά από το σπίτι. Όχι μόνο δεν μετανιώνει για την απόφασή της, αλλά θεωρεί τον εαυτό της πρωτοπόρο μίας ευρύτερης τάσης: οι επαγγελματικές τάξεις της Αμερικής μετατοπίζονται όχι μόνο στην υβριδική, αλλά και στην αποκλειστικά εξ αποστάσεως εργασία, ενώ, ταυτόχρονα, τα ταλέντα πρώτης κατηγορίας μετακομίζουν από τους αστικούς κόμβους όπου είχαν, κάποτε, συγκεντρωθεί.

«Αυτό που μου αρέσει είναι ότι μπορώ να κάνω ό,τι έκανα και πριν και να ζω σε ένα πιο ωραίο, πιο άνετο περιβάλλον, όπου έχω το δικό μου γραφείο, αντί να το στριμώχνομαι σε έναν ξενώνα», αναφέρει η Δρ Chowdhury. Αγόρασε το σπίτι της στο Κέιτι, ενώ δεν το είχε δει από κοντά, και, μόλις μετακόμισε, ανακάλυψε ότι είχε ένα υπνοδωμάτιο παραπάνω απ’ό,τι νόμιζε -πέντε, δηλαδή,

Ορισμένοι ερευνητές και ειδικοί του κλάδου βλέπουν την τάση αυτή ως ένδειξη βαθιάς αλλαγής, τουλάχιστον στη βιομηχανία της τεχνολογίας, η οποία αποτελούσε ανέκαθεν έναν τομέα που περιοριζόταν σε μία συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Πολλοί μετακομίζουν από αυτούς τους κόμβους και δεν επιστρέφουν.

Αυτή η αλλαγή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το που και το πώς θα συμβεί η καινοτομία. Μηχανικοί εταιρειών τεχνολογίας και άλλοι επαγγελματίες, που φεύγουν από τα γραφεία τους, θα μπορούσαν να φέρουν την τεχνογνωσία σε περιοχές που εδώ και καιρό την αναζητούσαν. Και οι μεγάλες εταιρείες σε παραθαλάσσιους κόμβους έχουν τώρα τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν δεξαμενές ταλέντων από μακριά.

Θα μπορούσαν οι «πόλεις superstar» να χάσουν τη λάμψη τους;

Τα προηγούμενα έτη, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα πιο σημαντικά ταλέντα της Αμερικής είχαν εγκατασταθεί σε πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, η Βοστώνη, το Σιάτλ, το Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες, λόγω των υψηλών αμοιβών και την υπόσχεση συνεργασίας με ταλέντα πρώτης γραμμής.

Σήμερα, ο κορωνοϊός έκανε μερικά από τα πιο σημαντικά ταλέντα της Αμερικής -και, συνολικά, εκατομμύρια εργαζόμενους- να επιθυμούν να φύγουν από αυτές τις μεγάλες, πολυσύχναστες και ακριβές «πόλεις superstar».

Οι Αμερικανοί έχουν ήδη αποδείξει τις διαστάσεις που μπορεί να λάβει η εξ αποστάσεως εργασία: Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από την Atlantic, το 35% των εργαζομένων Αμερικανών, ή περίπου 50 εκατομμύρια πολίτες, εργάζονταν εξ αποστάσεως κατά την περίοδο της πανδημίας, τον Μάιο του 2020. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η Αμερική έχει να κάνει πολλά ακόμη, εάν επιθυμεί να στραφεί μόνιμα στην εξ αποστάσεως εργασία. Από τον Αύγουστο του 2021, μόνο το 13,4% των Αμερικανών, ή περίπου 20 εκατομμύρια πολίτες, εξακολουθούσαν να εργάζονται εξ αποστάσεως, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείου Στατιστικών Εργασίας. (Ωστόσο, τα δεδομένα BLS τείνουν να βρίσκονται στa χαμηλότερα επίπεδα τέτοιων εκτιμήσεων.)

Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η έξοδος ταλέντων, σήμερα, είναι προσωρινή -μια προσωρινή, δηλαδή, αλλαγή των «θέλω» των εργαζομένων που διαψεύδει τη μακροπρόθεσμη δύναμη των πόλεων να προσελκύουν τους καλύτερους και λαμπρότερους. Αυτή η μετανάστευση, λένε, αντιπροσωπεύει, σε μεγάλο βαθμό, όσους μετακομίζουν από τα κέντρα των πόλεων στα προάστια, αλλαγή που κατέστη δυνατή μέσω του υβριδικού μοντέλου εργασίας και των λιγότερων μετακινήσεων στη δουλειά, τάσεις, όμως, που δεν θα συνεχιστούν για πολύ.

Ωστόσο, οι οικονομολόγοι παραβλέπουν ένα σημαντικό στοιχείο: Ότι οι εταιρείες υιοθετούν το μοντέλο της εξ αποστάσεως εργασίας, επειδή, έτσι, τους επιτρέπεται να προσλαμβάνουν άτομα από οπουδήποτε και, ενδεχομένως, με λιγότερα χρήματα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του LinkedIn, τον Αύγουστο, ο αριθμός των θέσεων που δίνουν τη δυνατότητα εξ αποστάσεως εργασίας είναι μία στις οκτώ, το οποίο αποτελεί πολλαπλάσιο του ποσοστού ένα χρόνο πριν. Από ένα σύνολο περίπου 11 εκατομμυρίων αγγελιών για νέες θέσεις εργασίας στο LinkedIn, ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε περίπου 1,4 εκατομμύρια θέσεις εργασίας- μεταξύ των οποίων θέσεις σε εκδοτικούς οίκους παιδικών βιβλίων ή ακόμη και σε ειδικούς φορείς για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Η εξ αποστάσεως εργασία άρχισε να κερδίζει έδαφος ήδη πριν από την πανδημία, η οποία, απλώς, επιτάχυνε την υιοθέτησή της. Ο Adam Ozimek, επικεφαλής οικονομολόγος στην Upwork, πλατφόρμα που φέρνει σε επαφή τους εργοδότες με τους ελεύθερους επαγγελματίες, θεωρεί τη συνεχώς αυξανόμενη συλλογή εργαλείων cloud που καθιστούν δυνατή την εξ αποστάσεως εργασία- από το Zoom και το Slack έως το Figma και το GitHub-, ένα είδος «τεχνολογίας γενικής χρήσης», τόσο σημαντική όσο και ο ηλεκτρισμός ή ο ίδιος ο υπολογιστής, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλαγές στο που ζουν οι εργαζόμενοι, στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η εργασία, στο πού συμβαίνει η καινοτομία και πώς κατανέμεται ο πλούτος στις ΗΠΑ.

Βραχυπρόθεσμα, αναφέρει, τα οικονομικά δεδομένα υποδεικνύουν πράγματι ότι οι εργαζόμενοι έχουν μετακομίσει, κυρίως, στα προάστια. Μακροπρόθεσμα, όμως, υποστηρίζει ότι είναι αρκετά πιθανό εκατομμύρια εργαζόμενοι να φύγουν από τις μεγαλύτερες πόλεις της Αμερικής, αναζητώντας καλύτερη ποιότητα και χαμηλότερο κόστος ζωής.

«Τα δεδομένα κινητικότητας που έχουμε μέχρι στιγμής δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι μετακομίζουν, κυρίως, περιφερειακά των πόλεων superstar», προσθέτει ο Δρ Ozimek. «Ωστόσο, νομίζω ότι πρέπει να εξετάσουμε το πώς τα νοικοκυριά καταλήγουν σε μία τέτοια απόφαση και τι ρόλο παίζει η αβεβαιότητα σχετικά με τις τωρινές ευκαιρίες για εξ αποστάσεως εργασία», προσθέτει ο ίδιος.

Με άλλα λόγια, «εάν μία ομάδα πιθανών εργοδοτών υιοθετήσει πλήρως το μοντέλο εξ αποστάσεως εργασίας, τότε τα νοικοκυριά θα νιώθουν περισσότερο ασφαλή να απομακρυνθούν από την αγορά εργασίας των πόλεων superstar», αναφέρει ο Δρ Ozimek.

Βάσει των συμπερασμάτων μίας έρευνας που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο σε 1.000 διευθυντές προσλήψεων, και βάσει και διαφόρων άλλων στοιχείων, ο Δρ Ozimek κατέληξε στο ότι, μέχρι το 2026, 30 εκατομμύρια Αμερικανοί επαγγελματίες θα μπορούσαν να εργάζονται αποκλειστικά σε καθεστώς εξ αποστάσεως εργασίας.

Ο Μάθιου Καν, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, δημοσίευσε, πρόσφατα, ένα έγγραφο που δείχνει ότι η πανδημία μείωσε σε σημαντικό βαθμό το ποσό που οι πολίτες είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για να ζήσουν στο κέντρο των πόλεων, σε αντίθεση με το ποσό που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για να ζήσουν στα προάστια. Είναι πάρα πολύ πιθανό, αναφέρει ο ίδιος, αυτή η τάση να συνεχιστεί, και οι πολίτες να μετακομίζουν μακριά από τις υπάρχουσες «πόλεις superstar».

«Σκέφτομαι το εξής ερώτημα: Πού θα επέλεγε να ζήσει ένας Αμερικανός, αν μπορούσε να εργαστεί με email;» αναφέρει ο Δρ Καν. Η απάντηση, συνεχίζει, είναι οι καλά διοικούμενες πόλεις με καλές υποδομές – ανεξάρτητα από το πόσο μακριά βρίσκονται από τα κεντρικά γραφεία.

Εμπόδια στη μετακόμιση

Ωστόσο, τέτοιες αλλαγές ενέχουν και μερικές προκλήσεις. Το να μπορείτε να «δουλεύεται με email» εξαρτάται από το πόσο ο μέσος Αμερικανός επαγγελματίας είναι ικανός – και πρόθυμος – να προσαρμοστεί στο να εργάζεται συνεχώς μακριά από τους συναδέλφους του, κάτι το οποίο συμβαίνει μόνο εν μέρει κατά το ευέλικτο και υβριδικό μοντέλο εργασίας.

Κατ’αρχήν, η εξ αποστάσεως εργασία πολλές φορές σημαίνει απομόνωση, ενώ μπορεί να προκαλέσει και κάποιου είδους δημιουργικής μελαγχολίας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η πανδημία και η εξ αποστάσεως εργασία μείωσαν κατά πολύ τις επαφές μας στον χώρο εργασίας, σύμφωνα με ανάλυση της Microsoft βάσει δισεκατομμυρίων email από τους λογαριασμούς Outlook και meeting μέσω της πλατφόρμας Microsoft Teams. Ένας λόγος που αυτό είναι σημαντικό: το να γνωρίζεις και υπαλλήλους εκτός της ομάδας σου σε κάνει περισσότερο δημιουργικό.

Ωστόσο, έχουν προκύψει διάφορα είδη τεχνολογιών που καθιστούν δυνατή την εξ αποστάσεως εργασία, από εικονικά γραφεία μέχρι και εικονικά επαγγελματικά ταξίδια, Zoom Rooms και ρομπότ που μπορούν να εκτελούν χειρωνακτικές εργασίες με εντολές που τους δίνουν οι εργαζόμενοι από το σπίτι. Όσες εταιρείες έχουν εμπειρία στην εξ αποστάσεως εργασία έχουν ήδη βρει διάφορους τρόπους να φέρνουν τους εργαζόμενους σε επαφή, τόσο διά ζώσης όσο και μέσω διαδικτύου, προκειμένου να επιτύχουν αυτό που συνέβαινε και πριν, όταν, δηλαδή πήγαιναν στο γραφείο.

Εν τω μεταξύ, παρόλο που στους επικεφαλής των εταιρειών τεχνολογίας αρέσει ιδιαίτερα να μιλούν για το πόσο σημαντική είναι η καινοτομία και πόσο σημαντικό είναι να είσαι κάτω από την ίδια στέγη για χάρη της καινοτομίας, υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να συγκεντρώνονται κάθε μέρα, στον ίδιο χώρο, για να συνεργάζονται και να βρίσκουν νέες ιδέες.

Επιπλέον, η έρευνα δείχνει ότι το είδος της καινοτομίας που σκέφτονται οι επικεφαλής των εταιρειών – η de novo γενιά ενός εντελώς νέου προϊόντος ή τεχνολογίας – είναι απίστευτα σπάνιο. Το είδος της καινοτομίας που οδηγεί στην ουσία, αυτό που θα μπορούσατε να ονομάσετε καθημερινή καινοτομία, βασίζεται στη συνεργασία και προκύπτει σταδιακά. Τα δεδομένα που συγκεντρώναμε για ενάμιση χρόνο σχετικά με την αύξηση της παραγωγικότητας όσων εργάζονται εξ αποστάσεως υποδηλώνουν ότι οι τρέχουσες τεχνολογίες συνεργασίας μπορούν σε μεγάλο βαθμό να διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ όσων εργάζονται εξ αποστάσεως.

Δημιουργία νέων κόμβων

Καθώς οι επαγγελματίες, που εργάζονται στις πιο παραγωγικές εταιρείες της Αμερικής, φεύγουν από τις «πόλεις superstar» ή επιλέγουν να μην μετακομίσουν εξ αρχής σε αυτές, η νέα γεωγραφία της καινοτομίας και οι τοπικές οικονομίες, που επωφελούνται από το φαινόμενο αυτό, θα μπορούσαν, επίσης, να αλλάξουν.

Θα ήταν διαφορετικό εάν οι εργαζόμενοι ήταν, απλώς, διάσπαρτοι σε διάφορα μέρη, επιλέγοντας νέες περιοχές να εγκατασταθούν, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι θα συγκεντρωθούν και πάλι σε μία συγκεκριμένη περιοχή, με διαφορετικά, όμως, κριτήρια αυτή τη φορά. Οι πόλεις του μέλλοντος θα ανταγωνίζονται η μία την άλλη, σε τομείς όπως η καλή διοίκηση, η πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους, τα πάρκα και η ψυχαγωγία, αναφέρει ο Δρ Kahn, θυμίζοντας, έτσι, τα λόγια του οικονομολόγου Ed Glaeser.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ωφελήσει ιδιαίτερα τις εταιρείες τεχνολογίας, οι οποίες μπορούν να αξιοποιήσουν τις υπάρχουσες τεχνολογίες εξ αποστάσεως εργασίας, να δημιουργήσουν τα δικά τους εργαλεία και ακόμη και να πουλήσουν ορισμένα από αυτά και σε άλλες εταιρείας. Τα εργαλεία παραγωγικότητας cloud της Google και οι υπηρεσίες Web Amazon προέκυψαν από ανάγκες στο εσωτερικό της εταιρείας, και είναι, πλέον, απαραίτητες και για την εξ αποστάσεως εργασία σε εκατομμύρια εταιρείες.

Θα μπορέσει, άραγε, κάποια από αυτές τις νέες τεχνολογίες εξ αποστάσεως εργασίας, που αναπτύσσονται από μεγάλες και μικρές εταιρείες τεχνολογίας, και αφορούν τομείς από την εικονική πραγματικότητα έως και την τηλεργασία, να επεκτείνει τη δεξαμενή ταλέντων ή να αυξήσει την παραγωγικότητα όσων εργάζονται από το σπίτι;

Το παράδοξο της εξ αποστάσεως εργασίας είναι ότι δημιουργεί, ταυτόχρονα, συγκέντρωση και αποκέντρωση από τις περιοχές όπου αναπτύσσονται οι νέες αυτές τεχνολογίες. Δηλαδή, ακόμη κι όταν οι εργαζόμενοι διασκορπίζονται σε διάφορες περιοχές, οι περισσότεροι από αυτούς κάνουν τη δουλειά τους από ένα μόνο μέρος: το διαδίκτυο. Αυτή η αλλαγή βοηθά τους κολοσσούς της Silicon Valley να ξεπεράσουν ορισμένες δυσκολίες, όπως τις περιφερειακές κρίσεις στον τομέα της στέγασης, προκειμένου να κυνηγήσουν τα ταλέντα όπου κι αν αυτά βρίσκονται.

Η ομάδα που δημιούργησε η Δρ Chowdhury στο Twitter, τους τελευταίους έξι μήνες, αντιπροσωπεύει αυτήν την τάση. «Δεν περιοριζόμαστε στην πρόσληψη ατόμων που κατοικούν στο Σαν Φρανσίσκο. Ξέρετε πόσο εκπληκτικό είναι αυτό; » Όπως λέει η ίδια: «Η ομάδα μου βρίσκεται σε κάθε ζώνη ώρας των ΗΠΑ, αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αν επιστρέφαμε στα γραφεία, πού θα ήταν η ομάδα αυτή;»