Σύμφωνο Σταθερότητας – Ανεβάζει το όριο το χρέους ο ESM – Οι ελληνικές θέσεις

Επιβεβαιώνοντας τις πληροφορίες που είχαν διαρρεύσει από νωρίς στον Τύπο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) έδωσε στη δημοσιότητα το κείμενο των 40 σελίδων αναφορικά με τις προτάσεις του για τους δημοσιονομικούς κανόνες στην Ευρώπη.

Ο ESM, συμμετέχοντας στον διάλογο που έχει ανοίξει για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, προτείνει σημαντική αύξηση του ανώτατου ορίου για το χρέος – στο 100% του ΑΕΠ έναντι του 60% που ίσχυε μέχρι σήμερα – ενώ δεν αλλάζει το 3% για το δημοσιονομικό έλλειμμα.

«Προτείνουμε τρόπους απλοποίησης των κανόνων, ει δυνατόν χωρίς να απαιτείται αλλαγή των Συνθηκών (της ΕΕ) ή επικυρώσεις από τα εθνικά κοινοβούλια», σημειώνουν οι οικονομολόγοι του ESM στο σκεπτικό τους. Παράλληλα, ωστόσο, σε μια προσπάθεια να καθησυχάσουν τους «σκληρούς» του ευρωπαϊκού Βορρά, ξεκαθαρίζουν ότι «η δημοσιονομική πειθαρχία παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της νομισματικής ένωσης», προσθέτοντας ότι «η δημοσιονομική πειθαρχία δεν είναι σήμερα λιγότερο σημαντικό από ό,τι την περίοδο που η νομισματική ένωση τέθηκε σε ισχύ».

Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή αυτή αναμένεται να χαλαρώσει τις πιέσεις που ασκούνται στις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρώπης. Όπως είναι, για παράδειγμα, η Ελλάδα, αλλά και η Ιταλία, η οποία με βάση το ισχύον καθεστώς θα ήταν υποχρεωμένη να καταγράφει, για την επόμενη 20ετία, πλεονάσματα της τάξης του 6-7% προκειμένου το χρέος της – που σήμερα είναι στο 156% του ΑΕΠ – να βρεθεί κάτω από το 60%.

📉 #ESM Discussion Paper 17 discusses the 🇪🇺 fiscal framework reform and proposes a two-pillar approach with a 3% fiscal deficit ceiling and a 100% general government debt reference value that incorporates an expenditure rule.

Read more here 👉 https://t.co/rCpS1BU2ID#ESMDP 📃 pic.twitter.com/5cdhUPHBU9

— ESM (@ESM_Press) October 25, 2021

Ο ESM τονίζει ότι τα ανώτατα όρια δαπανών που ακολουθούν την τάση της ανάπτυξης θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τους υφιστάμενους μεσοπρόθεσμους στόχους που εκφράζονται σε όρους διαρθρωτικού ισοζυγίου.

«Η πανδημική κρίση άλλαξε ριζικά το οικονομικό τοπίο, πυροδοτώντας την προσωρινή αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων», επισημαίνεται στο έγγραφο.

«Η κρίση έφερε υψηλότερες δαπάνες που χρηματοδοτήθηκαν από το χρέος, με τις συνέπειές της να επιβαρύνουν ενδεχομένως περαιτέρω τους δημόσιους προϋπολογισμούς. Η απάντηση της νομισματικής πολιτικής στην κρίση διατήρησε τα επιτόκια χαμηλά και τα βάρη εξυπηρέτησης του χρέους σε διαχειρίσιμα επίπεδα, καθιστώντας τα υψηλότερα επίπεδα του δημοσιονομικού ελλείμματος και του χρέους ανεκτά για τις αγορές».

Πρόκειται για την τέταρτη κατά σειρά διαδικασία για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Αν και το τελικό σχέδιο δεν αναμένεται να γίνει γνωστό σύντομα (για τα τέλη του 2022 κάνουν λόγο οι γνωρίζοντες), ουδείς αμφισβητεί ότι αλλαγές θα υπάρξουν και μάλιστα σημαντικές.

Οι  θέσεις της Κομισιόν

Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκκίνησε και επίσημα τον δημόσιο διάλογο για τη μεταρρύθμιση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που περιορίζει τα δημόσια ελλείμματα στο 3% και το χρέος στο 60% του ΑΕΠ, καταγράφοντας τις εξελίξεις μετά την κρίση της COVID-19.

Η δημόσια συζήτηση για την αναθεώρηση του πλαισίου της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ είχε ξεκινήσει για πρώτη φορά το Φεβρουάριο του 2020, πριν την πανδημία COVID-19. Η συζήτηση αυτή διακόπηκε προκειμένου τα κράτη-μέλη να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας, η οποία οδήγησε στην αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας, μέχρι το Δεκέμβριο του 2022.

Παρουσιάζοντας το σχετικό έγγραφο για την επανεκκίνηση της διαβούλευσης για τους δημοσιονομικούς κανόνες, ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις εξέφρασε την άποψη ότι η Ευρώπη πλέει τώρα σε πιο ήρεμα νερά μετά την αναταραχή της πανδημίας και οι προσδοκίες για ανάπτυξη έχουν επιτευχθεί. Ωστόσο, τόνισε ότι η κρίση έχει κάνει κάποιες προκλήσεις πιο ορατές, όπως τα υψηλότερα ελλείμματα και το υψηλότερο χρέος, έχει διευρύνει τις αποκλίσεις και τις ανισότητες και η ανάγκη για επενδύσεις είναι μεγαλύτερη. «Χρειαζόμαστε κανόνες οικονομικής διακυβέρνησης που μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις κατά μέτωπο», είπε ο Β. Ντομπρόβσκις, επισημαίνοντας ότι χρειάζεται δημόσια συζήτηση, να ακουστούν οι απόψεις και οι ιδέες για να υπάρξει συναίνεση στις όποιες αποφάσεις.

Πώς βλέπει τις προτάσεις η Citigroup

H παραμονή του ανώτατου ορίου του δημοσιονομικού ελλείματος στο 3% του ΑΕΠ, με παράλληλη αύξηση του ορίου του χρέους της γενικής κυβέρνησης στο 100% του ΑΕΠ (από το 60% του ΑΕΠ σήμερα) που προτείνει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕSM), στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για τη μεταρρύθμιση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ που ξεκίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει αρκετές πιθανότητες να περάσουν, σύμφωνα με τη Citigroup.

Τζεντιλόνι: Η οικονομία της Ευρώπης ανακάμπτει

Στο ίδιο μήκος κύματος τοποθετήθηκε και ο Επίτροπος Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι. Ανέφερε ότι μετά το πρωτοφανές σοκ του περασμένου έτους, η οικονομία της Ευρώπης ανακάμπτει δυναμικά, τονίζοντας ότι «τώρα πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η μελλοντική μας ανάπτυξη θα είναι βιώσιμη». Ο ίδιος τόνισε ότι η αναθεώρηση της οικονομικής διακυβέρνησης ξεκινά με φόντο τις τεράστιες επενδυτικές ανάγκες, καθώς η κλιματική έκτακτη ανάγκη γίνεται πιο έντονη κάθε χρόνο που περνά. Ωστόσο, ο Επίτροπος Οικονομίας ανέφερε ότι η ισχυρή δημοσιονομική υποστήριξη που παρέχεται κατά τη διάρκεια της πανδημίας έχει οδηγήσει το χρέος σε υψηλά επίπεδα και αυτό καθιστά ακόμη πιο σημαντικό να υπάρχει ένα αποτελεσματικό δημοσιονομικό πλαίσιο. «Είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της Ένωσης», είπε χαρακτηριστικά.

Η δημόσια διαβούλευση απευθύνεται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, στις εθνικές κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια, στις κεντρικές τράπεζες, στην ΕΚΤ και στον ακαδημαϊκό κόσμο και θα παραμένει ανοιχτή έως τις 31 Δεκεμβρίου. Μέχρι τότε, οι δημόσιες αρχές και όλοι οι ενδιαφερόμενοι καλούνται να υποβάλουν τις προτάσεις τους. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τις προτάσεις και θα εξετάσει όλες τις απόψεις που θα εκφραστούν κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης και θα παρουσιάσει τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις της για τις αλλαγές στο πλαίσιο της δημοσιονομικής διακυβέρνησης, το πρώτο τρίμηνο του 2022. Στόχος είναι η επίτευξη ευρείας συναίνεσης, έγκαιρα, πριν από το 2023.

Συμφωνούν και τα «γεράκια»

Σε συνέντευξή του στο περιοδικό Der Spiegel, την περασμένη εβδομάδα ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Κλάους Ρέγκλινγκ, είχε ταχθεί ανοικτά υπέρ της αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας, προκειμένου να ανταποκρίνεται στη νέα οικονομική πραγματικότητα. Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το ένα σκέλος του.

Οι προτάσεις του αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια συζήτηση που έχουν ήδη ανοίξει σε όλη την Ευρώπη, με δεδομένο ότι ο κ. Ρέγκλινγκ έχει χαρακτηριστεί ως ένας εκ των βασικών δημιουργών του Συμφώνου Σταθερότητας, «γεράκι» της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής και υποστηρικτής του γερμανικού δόγματος δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Ωστόσο, αυτή η στάση αποτελεί πλέον παρελθόν και ο επικεφαλής του ESM αναγνωρίζει πλέον νέα δεδομένα και τάσσεται υπέρ εκείνων που ζητούν επικαιροποίηση των όρων του Συμφώνου.

Ο κ. Ρέγκλινγκ είναι συγκεκριμένος:

Ερωτηθείς για το πώς θεωρεί ο ίδιος την έννοια της μεταρρύθμισης, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Μιλώ για μια μεταρρύθμιση που θα κάνει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πιο αποτελεσματικό. Ο κανόνας, σύμφωνα με τον οποίο επιτρέπεται στα κράτη μέλη να έχουν ελλείμματα που δεν υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ έχει αποδείξει την αξία του. Θα πρέπει να διατηρηθεί.

Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ 60 %, από την άλλη πλευρά, δεν είναι πλέον σχετικός και πρέπει να προσαρμοστεί ώστε να αντικατοπτρίζει το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Οι πολιτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν ότι μια χώρα μπορεί να δανειστεί πάρα πολλά, αλλά και πολύ λίγα» τόνισε.

Ο κ. Ρέγκλινγκ αναφέρθηκε επίσης και στα δάνεια συνολικού ύψους 300 δισ. ευρώ τα οποία χορήγησε ο ESM κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, στην Ισπανία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ελλάδα. «Τα δάνεια αυτά εξυπηρετούνται βάσει χρονοδιαγράμματος για δέκα χρόνια. Μέχρι σήμερα δεν έχει υπάρξει κανένα κόστος για τους Γερμανούς φορολογούμενους που απορρέουν από την κρίση του ευρώ» τόνισε χαρακτηριστικά.

Ο ευρωπαϊκός νότος

«Δεν υπάρχει ανάπτυξη χωρίς κοινωνική συνοχή, στη μετά covid εποχή απαιτείται σταθερός βηματισμός τόσο στο μέτωπο της οικονομίας όσο και σε αυτό της δημόσιας υγείας. Θα επιμείνουμε στη στρατηγική της πειθούς, ώστε να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι πολίτες. Το άμεσο στοίχημα είναι να συνεχιστεί η οικονομική πρόοδος παράλληλα με την αύξηση των εμβολιασμών». Αυτό είχε δηλώσει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης τον περασμένο μήνα στο πλαίσιο της 8ης Συνόδου Κορυφής των ηγετών των χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUMED9 ).

«Το άμεσο στοίχημα, λοιπόν, είναι να συνεχιστεί η οικονομική πρόοδος παράλληλα με την εξάπλωση των εμβολιασμών, ενώ το επόμενο που θα μας απασχολήσει σε λίγο καιρό θα είναι το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Θα πρέπει να αξιοποιεί θετικά τις εμπειρίες του προηγούμενου, αποφεύγοντας όμως τις αστοχίες του. Άλλωστε, ειδικά ο ευρωπαϊκός Νότος απέδειξε ότι δεν έχει ανάγκη από λιτότητα αλλά προοπτική και αυτήν είμαστε έτοιμοι να υπηρετήσουμε», είπε χαρακτηριστικά.

Οι ελληνικές προτάσεις

Προτάσεις για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέθεσε και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, στις αρχές Σεπτεμβρίου μετά από αίτημα του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα. Είναι χαρακτηριστικό πως στη γνωμοδότηση αναφέρεται ότι το κριτήριο του χρέους στο 60% του ΑΕΠ ως τιμή αναφοράς (anchor) για όλα ανεξαιρέτως τα κράτη μέλη είναι ιδιαίτερα περιοριστικό και πρακτικά ανεφάρμοστο. Άλλωστε, το 2020 το συνολικό δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης έφτασε στο 98% του ΑΕΠ (από 84% το 2019).

Επιπλέον, ιδιαίτερη μεταχείριση απαιτείται για τις δημόσιες επενδύσεις, οι οποίες θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάκαμψη και να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, ενώ για τo Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα πρέπει να μετεξελιχθεί σε έναν μόνιμο μηχανισμό μακροοικονομικής σταθεροποίησης.

Σύμφωνα με το κείμενο του Γραφείου , το βασικό πλαίσιο συζήτησης για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφεται σε δύο κείμενα, την έκθεση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου του Αυγούστου 2019 και την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Φεβρουαρίου του 2020. Και τα δύο γράφτηκαν πριν από την εμφάνιση της πανδημίας και τις σοβαρές διαταραχές που προκάλεσε στα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών.

Τι ισχύει σήμερα

Υπενθυμίζεται ότι τα όρια που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης έχουν προσωρινά ανασταλεί έως το 2023, προκειμένου να έχουν ευελιξία οι κυβερνήσεις να λαμβάνουν μέτρα στήριξης, εν μέσω της πανδημίας . Η αναθεώρηση των κανόνων είναι απαραίτητη επειδή οι κανόνες έχουν γίνει όλο και πιο περίπλοκοι μετά από τρεις τροποποιήσεις από την έναρξη του ευρώ το 1999.

Οι κανόνες ορίζουν τώρα ότι το δημόσιο έλλειμμα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ και το χρέος δεν πρέπει να υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ. Εάν το χρέος είναι υψηλό, θα πρέπει να μειώνεται κατά 1/20 άνω του 60% κάθε χρόνο.

Αλλά με το μέσο δημόσιο χρέος στη ζώνη του ευρώ τώρα στο 100% του ΑΕΠ, αυτοί οι κανόνες δεν είναι πλέον πρακτικοί και η Επιτροπή πρέπει να βρει έναν τρόπο να αναγνωρίσει την πραγματικότητα, ενώ θα καθησυχάσει τις αγορές ότι το χρέος της ζώνης του ευρώ θα είναι βιώσιμο.