Ο Ερντογάν πέρασε το σημείο χωρίς επιστροφή – Πλησιάζει το τέλος;

Η λίρα κατρακυλά, κυριολεκτικά «χωρίς φρένα», έναντι του δολαρίου, του ευρώ και των άλλων ξένων νομισμάτων, καθιστώντας τη ζωή ολοένα πιο δύσκολη για νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η ισοτιμία του νομίσματος της Τουρκίας έχει υποχωρήσει κατά 18,5% στη διάρκεια του περασμένου 12μήνου έναντι του αμερικανικού και κατά 24% από τις αρχές του έτους μέχρι σήμερα – ενώ οι απώλειες της τελευταίας πενταετίας αγγίζουν το 70%.

Προφανώς, η επιδείνωση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η οικονομία παίζει καθοριστικό ρόλο στη γενική εικόνα. Δεν μπορεί, όμως, να εξηγήσει την ανεξέλεγκτη ταχύτητα που έχει πάρει η απαξίωση της λίρας εσχάτως – αυτή πρέπει να αναζητηθεί πρωτίστως στις πολιτικές εξελίξεις.

Η ανοιχτή πλέον ρήξη της Άγκυρας με τους σημαντικότερους και πιο παραδοσιακούς συμμάχους της στη Δύση, που σηματοδοτείται από την εντολή απέλασης των πρέσβεων δέκα χωρών εξαιτίας του κοινού τους καλέσματος για απελευθέρωση του Οσμάν Καβαλά, μαρτυρά του λόγου το αληθές. Αυτή η – αναμφίβολα ακραία και μάλλον απρόβλεπτη – κίνηση ανατινάζει τις γέφυρες επικοινωνίας και καθιστά την επαναπροσέγγιση πολύ πιο δύσκολη, προκαλώντας οργή στην απέναντι πλευρά και πιέσεις για αντίποινα, παρά την εμφανή προσπάθεια εκτόνωσης της κρίσης που καταβάλλεται.

«Τι θα λέγατε για λίγη κοινή δράση των κρατών-μελών της ΕΕ; Να ανακηρύξουμε, δηλαδή, ανεπιθύμητους τους πρέσβεις της Τουρκίας στην ΕΕ; Και έτσι, να στείλουμε το μήνυμα: Μην τα βάζεις με την ΕΕ;», έγραψε χαρακτηριστικά στο Twitter ο έμπειρος Γερμανός διπλωμάτης Βόλφγκαντκ Ίσινγκερ, που σήμερα είναι πρόεδρος της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου.

Η «διορατικότητα» των αγορών

Τα πραγματικά αίτια, όμως, είναι ακόμη βαθύτερα. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, δυσκολότερα αναστρέψιμα, τουλάχιστον εδώ που έχουν οδηγηθεί.

Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι αγορές, με τη μοναδική διορατικότητα που συχνά τις διακρίνει και τις εξαιρετικά ευαίσθητες πληροφορίες που διαθέτουν πριν από όλους, διαβλέπουν ότι έχει φτάσει η αρχή του τέλους για τον Ταγίπ Ερντογάν και τη διακυβέρνησή του. Έτσι, το ερώτημα που τίθεται πλέον δεν είναι το εάν το τέλος θα έρθει, αλλά το πότε και υπό ποιες συνθήκες θα συμβεί αυτό.

Όλα δείχνουν να συγκλίνουν στο παραπάνω συμπέρασμα: Ο ασφυκτικός έλεγχος της κεντρικής τράπεζας, η επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, η κοινωνική δυσαρέσκεια που προκαλούν οι ελλείψεις, η ακρίβεια και η αύξηση της ανεργίας, η φθορά της κυβέρνησης από τα σκάνδαλα και τα φαινόμενα νεποτισμού, η συσπείρωση της αντιπολίτευσης με μοναδικό σκοπό να φύγουν ο Ερντογάν και το ΑΚΡ, οι αντιδράσεις των εταίρων της Τουρκίας στο εξωτερικό και πολλά ακόμη – ακόμη και οι φήμες για την υγεία του προέδρου.

Ο απρόβλεπτος Ερντογάν

Οι πάντες, λοιπόν, στρέφουν την προσοχή τους στην αντίδραση του Ερντογάν, ο οποίος έχει αποδείξει ότι είναι ικανός για όλα. Ο κίνδυνος μια γενικευμένης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αποσταθεροποίησης είναι ορατός, με τις συνέπειες μιας τέτοιας εξέλιξης να είναι άδηλες.

Με δεδομένο, μάλιστα, ότι η Τουρκία αντιπροσωπεύει σήμερα μια ιδιαιτέρως σημαντική οικονομία και είναι μέλος της ομάδας της G20, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί έναν πολύ καθοριστικό γεωπολιτικό «παίκτη» στην ευρύτερη περιοχή, όπου κυριολεκτικά βρίσκεται κάτω από όποια… πέτρα κι αν σηκώσει κανείς, η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν επιθυμεί το χάος και την αστάθεια.

Ούτε η ελίτ της χώρας, η οποία γνωρίζει τις τεράστιες αντιθέσεις στο εσωτερικό και τρέμει μια κοινωνική έκρηξη. Ούτε οι ένοπλες δυνάμεις, που είναι εκτεθειμένες σε πολλά μέτωπα και έχουν πολλά τρωτά σημεία. Ούτε οι γειτονικές χώρες – της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης – που φοβούνται την περίπτωση ο Ερντογάν να επιδιώξει αντιπερισπασμούς και να προχωρήσει σε σπασμωδικές κινήσεις, προκαλώντας «θερμά επεισόδια», εντός και εκτός συνόρων.

Τι φοβούνται ΕΕ και ΗΠΑ

Ούτε η ΕΕ η οποία, πέρα από το διμερές εμπόριο και τις επενδύσεις, έχει καταφέρει να δημιουργήσει στην Τουρκία ένα «φράχτη» για τα κύματα των προσφύγων. Ούτε, βεβαίως, οι ΗΠΑ, που μπορεί να έχουν βάλει στη μαύρη λίστα τον Ερντογάν, όμως σε καμία περίπτωση δεν θα διακινδυνεύσουν να χάσουν εντελώς την Τουρκία.

Έτσι, μπροστά σε όλες αυτές τις εφιαλτικές εκδοχές και ειδικά στην περίπτωση που η κατάσταση αρχίσει να ξεφεύγει από κάθε έλεγχο, δεν θα πρέπει να αποκλείεται τίποτα. Ούτε καν το σενάριο ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, που θα αναλάβει να αποκαταστήσει την «τάξη», προτού ξαναδώσει τη σκυτάλη στο πολιτικό προσωπικό – όπου, πλέον, δεν θα κυριαρχούν ο Ερντογάν και το πολιτικό Ισλάμ.