Ολα καταστράφηκαν για τον άνθρακα

Μια τεράστια μαυρο-καφέ ουλή πάνω στη γη: αυτή την εικόνα δίνει από ψηλά το λιγνιτωρυχείο Γκατσβάιλερ, στο δυτικό κομμάτι της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, που έχει ήδη καταπιεί περισσότερα από 12 χωριά. Εκκλησίες με αιώνες ζωής πίσω τους και οικογενειακές κατοικίες έχουν ισοπεδωθεί, χωράφια έχουν εξαφανιστεί, κοιμητήρια έχουν αδειάσει. «Ολα καταστράφηκαν για τον άνθρακα» λέει ο Εκχαρτ Χόικαμπ, κοιτάζοντας το τεράστιο ορυχείο που ξεκινάει εκεί όπου τελειώνει η γη του. Και τώρα, έξι επιπλέον χωριά απειλούνται. Στην πραγματικότητα, αυτός ο 56χρονος αγρότης είναι ο τελευταίος που αντιστέκεται στο Λέντζερατ, το επόμενο χωριουδάκι που πρόκειται κανονικά να ισοπεδωθεί ώστε να εξορυχθεί περισσότερος λιγνίτης. Ο Χόικαμπ δίνει μάχη προκειμένου να εμποδίσει την αναγκαστική απαλλοτρίωση της αγροικίας του 18ου αιώνα που ανήκει εδώ και πολλές γενιές στην οικογένειά του.

Καθώς οι παγκόσμιοι ηγέτες ετοιμάζονται να συνέλθουν, στα τέλη της εβδομάδας, στη Γλασκώβη, για την COP26, τη διεθνή σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, αυτή η μικροσκοπική κοινότητα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή μιας μάχης με σκοπό να υποχρεωθεί η Γερμανία να τιμήσει τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει. Το εξαπλωνόμενο ανθρακωρυχείο αποτελεί, όπως σημειώνει η Washington Post, μία υπενθύμιση των αντιφάσεων στο περιβαλλοντικό μητρώο της Γερμανίας: η Ανγκελα Μέρκελ ήταν και εξακολουθεί να είναι στην εμπροσθοφυλακή της διεθνούς διπλωματίας για το κλίμα, όμως η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δυσκολεύεται να απεξαρτηθεί από τον ορυκτό άνθρακα.

Δεσμεύσεις

Η Γερμανία έχει δεσμευτεί να σταματήσει την καύση άνθρακα έως το 2038, με καθυστέρηση τουλάχιστον οκτώ χρόνων σε σύγκριση με 16 άλλες ευρωπαϊκές χώρες – η Ελλάδα έχει θεωρητικά δεσμευτεί ότι έως το 2028 θα πάψει να λειτουργεί εργοστάσια παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη. Υπάρχει κάποια ελπίδα ότι αυτό μπορεί να αλλάξει καθώς τα τρία γερμανικά κόμματα που διαπραγματεύονται μετεκλογικά τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης – ανάμεσά τους και οι Πράσινοι – έχουν δηλώσει ότι «ιδανικά» θα ήθελαν μία έξοδο από τον άνθρακα έως το 2030. Προς το παρόν, όμως, και παρότι καίει ένα κλάσμα του άνθρακα που καίνε η Κίνα ή οι ΗΠΑ, η Γερμανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος καταναλωτής λιθάνθρακα, και ο μεγαλύτερος καταναλωτής λιγνίτη στην ΕΕ.

Είναι επίσης ο μεγαλύτερος παραγωγός λιγνίτη παγκοσμίως. Στο δυτικό κομμάτι της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας, χωριά ισοπεδώνονται για την εξαγωγή του εδώ και δεκαετίες. Κάπου 35.000 άνθρωποι έχουν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μεταπολεμικά. Η RWE, η πολυεθνική εταιρεία στην οποία ανήκει το ανθρακωρυχείο Γκατσβάιλερ, διαβεβαιώνει ότι και τα τρία λιγνιτωρυχεία της θα κλείσουν νωρίτερα από το επιβεβλημένο – για αυτόν τον λόγο μάλιστα έλαβε αποζημίωση 2,6 δισεκατομμυρίων ευρώ από την κυβέρνηση. Ομως ο λιγνίτης κάτω από το Λέντζερατ είναι απαραίτητος για το άμεσο μέλλον, επιμένει, κι εκείνος που βρίσκεται κάτω από πέντε γειτονικά χωριά θα είναι απαραίτητος τα επόμενα «λίγα χρόνια». Σύμφωνα ωστόσο με έκθεση που δημοσίευσε το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ερευνας, με πρωτοβουλία οργανώσεων που μάχονται για τη διάσωση των έξι χωριών, καταστρέφοντας τα χωριά και καίγοντας τον λιγνίτη που υπάρχει στο υπέδαφος η Γερμανία θα υπολειπόταν των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει με βάση τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.

Η χώρα κατάφερε να κάνει πραγματικότητα τον περυσινό της στόχο όσον αφορά τη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου χάρη στην πανδημία – δεν αναμένεται να συμβεί όμως το ίδιο και φέτος. Εχει βέβαια θέσει φιλόδοξους στόχους: μείωση των εκπομπών κατά 65%, σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο, έως το 2030, φτάνοντας στο 88% μία δεκαετία αργότερα. Αλλά οι ειδικοί λένε πως για να τους πετύχει, πρέπει να ενημερώσει τα σχέδια σταδιακής εγκατάλειψης του άνθρακα. Η απόφασή της να απαρνηθεί την πυρηνική ενέργεια έως το 2022, καθώς και η εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου περιπλέκουν την προσπάθεια: ο λιγνίτης είναι και φτηνός και άφθονος. Αλλά η Γερμανία δέχεται πλέον πιέσεις από πολλά μέτωπα να γίνει πρωτοπόρος της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής και στην πράξη: αν οι νομικές προσπάθειες του Εκχαρτ Χόικαμπ ναυαγήσουν, ο ίδιος μπορεί να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει το σπίτι του ακόμα και τον επόμενο μήνα.