COP26 – Η αποτυχία δράσης για την κλιματική αλλαγή απειλή για τη «δημοκρατία»

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί μια “υπαρξιακή πρόκληση” για τις δημοκρατικές κυβερνήσεις και θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο αυταρχική διακυβέρνηση αν αποτύχουν οι προσπάθειες για μείωση της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, τροφοδοτώντας μια αύξηση των καταστροφικών συνεπειών από πείνα μέχρι καύσωνες, προειδοποίησαν επιστήμονες την Τρίτη, 26 Οκτωβρίου.

Η επιδείνωση των καταστροφών και η συνεπαγόμενη κοινωνική αναταραχή θα μπορούσε “να χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία για αυταρχικά… καθεστώτα προκειμένου να περικόψουν δημοκρατικές ελευθερίες, όπως συνέβη στη διάρκεια της πανδημίας της COVID-19”, προειδοποιεί μια έκθεση του μη κερδοσκοπικού International Institute for Democracy and Electoral Assistance (IDEA).

Όμως οι δημοκρατίες θα μπορούσαν να κάνουν σήμερα βήματα προκειμένου να ενισχύσουν την ικανότητά τους να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, από τη μείωση της ηλικίας δικαιώματος ψήφου και καθιστώντας πιο εύκολη την κατάθεση ομαδικών αγωγών έως την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και τον ορισμό μιας τιμής άνθρακα, σημειώνει.

“Είναι η ώρα να είμαστε τολμηροί, να πειραματιστούμε και να αναθεωρήσουμε”, δήλωσε ο Κέβιν Κάσας-Σαμόρα, ο Κοσταρικανός γενικός γραμματέας της Διεθνούς IDEA, μιας διακυβερνητικής οργάνωσης με έδρα τη Σουηδία που εργάζεται για την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών.

Καθώς οι απειλές από την υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνονται, “δεν μπορούμε απλώς να κάνουμε ‘σαν να μη συμβαίνει τίποτα’ με τη δημοκρατία”, είπε ο πολιτικός και δικηγόρος.

Το βλέμμα στο μέλλον

Μία μεγάλη πρόκληση για τις δημοκρατίες είναι η σκέψη σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, με τους πολιτικούς και τους ψηφοφόρους να επικεντρώνονται στην πολιτική που τους βοηθά τώρα αντί σε αλλαγές που ωφελούν τις μελλοντικές γενιές αλλά μπορούν να προωθηθούν μόνο με πολιτικό κόστος, ανέφεραν οι ερευνητές.

Ο Ντάνιελ Λίντβαλ, ο επικεφαλής συντάκτης της έκθεσης, δήλωσε πως η επίλυση αυτού του θέματος μπορεί να απαιτεί νέες προσεγγίσεις όπως η μείωση της ηλικίας δικαιώματος ψήφου ή το να επιτραπεί στις μελλοντικές γενιές να έχουν δι΄αντιπροσώπου λόγο στη λήψη αποφάσεων.

Το γερμανικό Σύνταγμα, για παράδειγμα, περιλαμβάνει έναν όρο που εγγυάται τα δικαιώματα των μελλοντικών γενιών που βοήθησε να ετοιμαστεί το έδαφος για μια απόφαση-ορόσημο του Συνταγματικού Δικαστηρίου τον Απρίλιο που έκρινε ανεπαρκή τα εθνικά σχέδια περικοπής εκπομπών.

Ένα άλλο θέμα είναι το μέγεθος της επιρροής στην πολιτική των παραγωγών ορυκτών καυσίμων, με τις εύρωστες εταιρίες αερίου, πετρελαίου και άνθρακα να ξοδεύουν πολύ περισσότερα από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις για άσκηση πίεσης (λόμπινγκ) και επηρεασμό των εκλογών, δήλωσε ο Λίντβαλ, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα.

Οι δημοκρατικές χώρες με μια επιδραστική βιομηχανία ορυκτών καυσίμων –ιδιαίτερα η Αυστραλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς–βρίσκονται χαμηλά στους δείκτες για κλιματική δράση, με επιδόσεις χαμηλότερες ακόμη και από αυταρχικά κράτη όπως η Κίνα, ανέφερε η έρευνα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι εταιρίες ορυκτών καυσίμων δαπάνησαν περίπου 2 δισεκ. δολάρια προκειμένου να ασκήσουν πίεση για νομοθεσία κλιματικής αλλαγής μεταξύ 2000 και 2016, περίπου δέκα φορές το ποσό που δαπάνησαν περιβαλλοντικές οργανώσεις και η βιομηχανία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σημειώνει.

“Δεν θέλουμε να μπλοκάρουμε την πολιτική διαδικασία καθώς είναι μέρος της δημοκρατίας, αλλά θέλουμε να μειώσουμε την έκταση στην οποία οργανώσεις μπορούν να μονοπωλήσουν την πολιτική και τις απαντήσεις στην κλιματική κρίση”, δήλωσε ο Κάσας-Σαμόρα, πρώην μέλος της Προεδρικής Επιτροπής για Μεταρρύθμιση του Κράτους της Κόστα Ρίκα.

Ρωτήστε το κοινό

Κάνοντας μεγαλύτερη χρήση των δημογραφικά αντιπροσωπευτικών συνελεύσεων πολιτών είναι ένας καλός τρόπος για τις δημοκρατίες προκειμένου να δημιουργηθεί μια πολιτική για το κλίμα που θα είναι ευρέως αποδεκτή και απαλλαγμένη από υπερβολικό λόμπινγκ, δήλωσε ο Κάσας-Σαμόρα.

Η Climate Assembly UK, μια εθνική συνέλευση πολιτών που πραγματοποιήθηκε το 2020 για να καθοδηγήσει τη βρετανική πολιτική στο θέμα της κλιματικής δράσης, για παράδειγμα, επαινέθηκε ευρέως από κοινοβουλευτικούς που είπαν πως είναι πολύ σπάνιο να λαμβάνουν καθοδήγηση από ενημερωμένα μέλη του κοινού.

Η συνέλευση έκανε πρακτικές εισηγήσεις, λέγοντας ότι δεν υποστηρίζει τους περιορισμούς στα ταξίδια –αεροπορικά, οδικά ή με άλλα μέσα–αλλά τάσσεται υπέρ της επιβολής μεγαλύτερων φόρων για τακτικές και μακρών αποστάσεων πτήσεις.

“Η απανθρακοποίηση δεν είναι κάτι που κάνουν οι κυβερνήσεις διά διατάγματος. Είναι κάτι που κάνει η κοινωνία με πεποίθηση”, δήλωσε ο Κάσας-Σαμάρα. Οι δημοκρατίες μπορούν να οικοδομήσουν κοινωνική συναίνεση καλύτερα σε σχέση με τα απολυταρχικά συστήματα, προσέθεσε.

Όμως η αποτελεσματική κλιματική δράση εξακολουθεί να παρεμποδίζεται από ακανθώδη προβλήματα, περιλαμβανομένης της εκτεταμένης παραπληροφόρησης και της πολιτικής πόλωσης, σημείωσε.

Για την παραπληροφόρηση, “δεν ξέρουμε τι να κάνουμε”, είπε ο Κάσας-Σαμόρα. “Εξακολουθούμε να προσπαθούμε να αναζητήσουμε λύσεις σε ένα πρόβλημα που έχει γίνει πραγματικά υπαρξιακή απειλή για τη δημοκρατία”.

Μια αδυναμία να αντιμετωπιστούν τέτοια ζητήματα θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για αυταρχικές και λαϊκιστικές κυβερνήσεις, προειδοποιεί η έκθεση.

Από την άλλη, ο Λίντβαλ είπε πως οι αυξανόμενες καταστροφές και οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης μπορεί να “αφυπνίσουν τους ανθρώπους” για τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής και να ωθήσουν σε μεγαλύτερη συνεργασία.

Όμως με την COVID-19 να έχει προκαλέσει μεγαλύτερο ανταγωνισμό παρά συνεργασία για περιορισμένους πόρους,” δυστυχώς τα αποδεικτικά στοιχεία δεν βρίσκονται από την πλευρά των θετικών εξελίξεων”, είπε.

“Εισερχόμαστε σε πρωτόγνωρους καιρούς”, συμπλήρωσε.