Το σοκ στις προθεσμιακές και η στροφή στις επενδύσεις

Προς τα τέλη του 2017, δύο περίπου χρόνια μετά το σοκ των capital controls, κάτι είχε αρχίσει να κινείται ξανά στην εγχώρια αγορά προθεσμιακών καταθέσεων.

Ήταν η εποχή που η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα έδειχνε εμφανείς τάσεις βελτίωσης, καθώς η τότε κυβέρνηση είχε προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό στις απαιτήσεις του τρίτου μνημονίου και ο κίνδυνος εξόδου της χώρας από το ευρώ απομακρυνόταν.

Εκείνη την περίοδο, οι καταθέτες ξεκίνησαν εκ νέου να τοποθετούν νέα χρήματα σε λογαριασμούς προθεσμίας. Τα υπόλοιπά τους από το χαμηλό 11 ετών των 40 δισ. ευρώ αυξανόταν σε μηνιαία βάση, αργά αλλά σε σταθερή βάση.

Όλα αυτά μέχρι τον Αύγουστο του 2019 όταν και υπερέβησαν τα επίπεδα των 45 δισ. ευρώ. Το φθινόπωρο που ακολούθησε ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για το τέλος των προϊόντων κλειστής διάρκειας και σταθερής απόδοσης.

Τέλος στο σίγουρο εισόδημα

Πέραν της βελτίωσης του επενδυτικού κλίματος και της ενίσχυσης των μακροοικονομικών προοπτικών, η ραγδαία αποκλιμάκωση των επιτοκίων της κατηγορίας σε επίπεδα λίγο πάνω από το 0%, οδήγησαν σε αύξηση της ζήτησης για εναλλακτικές μορφές επένδυσης.

Οι αποταμιευτές που για χρόνια εξασφάλιζαν ένα υψηλό εισόδημα από τραπεζικούς λογαριασμούς άρχισαν σε ένα πιο ευνοϊκό χρηματοοικονομικό περιβάλλον να αναζητούν καλύτερες αποδόσεις.

Αυτές οι επενδύσεις τροφοδοτήθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος τους από καταθέσεις που ήταν για χρόνια παρκαρισμένες σε προθεσμιακά προγράμματα.

Κι αν το ξέσπασμα της πανδημίας ανέκοψε τις ροές προς επενδυτικά προϊόντα, οι τάσεις αντιστράφηκαν ξανά μετά την ανοδική κίνηση των αγορών, που μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όχι μόνο αναπλήρωσαν τις απώλειες, αλλά γύρισαν και σε θετικό έδαφος.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από τον Αύγουστο του 2019 έως και τον περασμένο Σεπτέμβριο, οι καθαρές εκροές στους λογαριασμούς προθεσμίας ξεπέρασαν τα 15 δισ. ευρώ, ενώ συμπληρώθηκαν 25 μήνες συνεχούς πτώσης των υπολοίπων τους.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας δε, παράλληλα με τον εκμηδενισμό των προθεσμιακών επιτοκίων, η επιτάχυνση του ρυθμού μείωσή τους ήταν σημαντική. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το Μάρτιο του 2020 έως το Σεπτέμβριο του 2021, οι καθαρές εκροές έφτασαν τα 13 δισ. ευρώ.

Πού πήγαν τα λεφτά;

Πλέον, οι καταθέσεις της κατηγορίας έχουν υποχωρήσει κάτω από το 30 δισ. ευρώ, κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά από τις αρχές του 2005. Το ερώτημα λοιπόν είναι που πάνε τα λεφτά;

Ένα μεγάλο μέρος αναμφίβολα καταλήγει σε λογαριασμούς πρώτης ζήτησης από μερίδα του κόσμου που δεν ασχολείται πλέον με τις προθεσμιακές καταθέσεις και δεν θέλει να ρισκάρει ή σκοπεύει να προχωρήσει σε κάποια μεγάλη αγορά και πρέπει να έχει διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή τα χρήματά του.

Παράλληλα, καταγράφεται μία δυναμική στροφή στις ακόλουθες μορφές επένδυσης:

Αμοιβαία κεφάλαια: Μετά από πολλά χρόνια στασιμότητας, η αγορά πήρε ξανά τα πάνω της. Από τα τέλη του καλοκαιριού του 2019 οι καθαρές εισροές στα αμοιβαία κεφάλαια των ΑΕΔΑΚ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, προσεγγίζουν τα 3 δισ. ευρώ. Πρόκειται για ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο 20% των εκροών στις προθεσμιακές καταθέσεις το ίδιο διάστημα.

Τραπεζοασφαλιστικά προγράμματα: Ένα επίσης σημαντικό τμήμα των προθεσμιακών καταθέσεων, μετατράπηκε σε μακροχρόνια αποταμιευτικά προγράμματα, συνδυασμένα με ασφάλιση ζωής του καταθέτη.  Η παραγωγή των ασφαλιστικών εταιρειών και των τραπεζών σε αυτό τον τομέα καταγράφει αξιοσημείωτη άνοδο την τελευταία διετία.

Επενδύσεις στο ΧΑ: Δεν ήταν λίγοι οι επενδυτές που απέκτησαν ξανά μετοχές απευθείας από το ελληνικό χρηματιστήριο. Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι κάποια στιγμή πριν το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης είχαν καταγράψει ρεκόρ 5ετίας, ξεπερνώντας τους 30.000.

Τοποθετήσεις σε ομόλογα: Πολλές ήταν και οι εκδόσεις ομολόγων, τόσο από το ελληνικό δημόσιο, όσο και από μεγάλες επιχειρήσεις τα τελευταία 2,5 χρόνια, παρέχοντας στους πιο συντηρητικούς καταθέτες μία εναλλακτική χαμηλού ρίσκου, με σαφώς πιο υψηλά επιτόκια από εκείνα των προθεσμιακών καταθέσεων.