
Η τηλεοπτική σειρά Maid προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Άλλωστε, είναι πολύ καλογυρισμένη, με εξαιρετικές ερμηνείες και μία επίμονη αποτύπωση μιας κοινωνικής συνθήκης που σφραγίζεται από τη φτώχεια και την ακραία επισφάλεια. Ένα είδος κοινωνικού ρεαλισμού, αρκετά ασυνήθιστου για μια αμερικανική βιομηχανία του θεάματος συνήθως επικεντρωμένη σε μια αρκετά πιο «φαντασιακή» μεταγραφή της πραγματικότητας.
Η υπόθεση της σειράς είναι χαρακτηριστική: μια νεαρή μητέρα προσπαθεί να ξεφύγει από μια κακοποιητική σχέση, αντιμετωπίζει τον γραφειοκρατικό παραλογισμό των όποιων συστημάτων πρόνοιας υπάρχουν και καταλήγει να εργάζεται ως οικιακή καθαρίστρια. Η σειρά αποτυπώνει με ξεχωριστή ευαισθησία αυτή τη διαδρομή, που εμπλέκεται με άλλες παράλληλες ιστορίες κακοποίησης, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που συναντούν όσες βρίσκονται αντιμέτωπες με αυτό το «κατώτερο» αλλά και πολύ αναπτυγμένο τμήμα της αγοράς εργασίας.
Τα όρια μιας οπτικής
Ωστόσο, την ίδια στιγμή, όπως εύστοχα παρατηρεί η Σόφι Λιούις, σε πρόσφατο άρθρο της στην εξαιρετική ιστοσελίδα Boston Review (bostonreview.net), η σειρά, όπως και το βιβλίο πάνω στο οποίο στηρίζεται (Maid: Hard Work, Low Pay and Mother’s Will to Survive γραμμένο από την Στέφανι Λαντ, η οποία περιγράφει σε αυτό τη δική της εμπειρία), δεν πηγαίνει πέρα από την αντίληψη ότι αυτό που χρειάζεται σε περιπτώσεις όπως της ηρωίδας είναι να υπάρξουν οι κρίσιμες ευκαιρίες που θα της επιτρέψουν να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της ανέχειας.
Αντίθετα, η Λιούις υπενθυμίζει μια συγκεκριμένη ριζοσπαστική φεμινιστική παράδοση, συνδεδεμένη με ονόματα όπως η Σέλμα Τζέιμς, η Σίλβια Φεντερίτσι και η Μαριαρόζα Ντάλα Κόσtα που προβάλλοντας το αίτημα «μισθός για την οικιακή εργασία», υπογράμμιζαν ότι αυτό που συνήθως περιγράφουμε ως φροντίδα ή ακόμη και «αγάπη» είναι μια μορφή απλήρωτης εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι και η οικιακή εργασία που προσφέρουν οι καθαρίστριες όπως η ηρωίδα στη σειρά, αντίστοιχα είναι μια μορφή εργασίας που υπόκειται σε μια εκμεταλλευτική συνθήκη και δεν είναι κάποια μορφή «φροντίδας».
Η φτώχεια ως συνθήκη εκμετάλλευσης
Θεωρώ ότι η παρατήρηση αυτή έχει ευρύτερη σημασία. Από τη μια, μας υπενθυμίζει ότι αυτό που συχνά συζητάμε ως φτώχεια ή ως κοινωνική περιθωριοποίηση δεν αναφέρεται απλώς στο ότι κάποιες ή κάποιοι αποτυγχάνουν να κάνουν κάτι καλύτερο (ή δεν τους προσφέρεται η δυνατότητα και η «ευκαιρία»), αλλά συνιστά μια συνθήκη εκμετάλλευσης που με τη σειρά επιτρέπει τη μείωση του κόστους κοινωνικής αναπαραγωγής. Από την άλλη, ότι αυτό συχνά επικαθορίζεται από τον τρόπο που όλα αυτά συνδέονται με έμφυλους ρόλους.
Αυτή η διάσταση μας επιτρέπει να στοχαστούμε καλύτερα τα προβλήματα που συνήθως αποκαλούμε φτώχεια ή κοινωνική περιθωριοποίηση, καθώς στην πραγματικότητα εκπροσωπούν μια πιο «συστημική» διάσταση των σύγχρονων κοινωνικών. Είτε μιλάμε για την αναπαραγωγή της εργασιακής δύναμης, είτε ακόμη για την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που καλύπτουν τα κενά ενός κοινωνικού κράτους που ποτέ δεν ήταν «καθολικό» και τώρα βρίσκεται σε διαρκή υποχώρηση, αυτού του είδους η κακοπληρωμένη, εξαιρετικά επισφαλής, και σε πολύ αντίξοες συνθήκες γυναικεία εργασία γίνεται παράμετρος της μείωσης του συνολικού κόστους αναπαραγωγής, προληπτική αντιμετώπιση τυχόν αύξησης των κοινωνικών εισφορών σε βάρος της εργοδοσίας αλλά και καθεαυτή πεδίο επένδυσης, από μικρές επιχειρήσεις (όπως αυτή που απασχολεί την ηρωίδα στη σειρά) έως τις πολυεθνικές του κλάδου της καθαριότητας.

Πέραν των ευκαιριών
Αυτό με τη σειρά του υποδηλώνει ότι η έξοδος από αυτή τη συνθήκη δεν είναι απλώς μια υπόθεση «ευκαιριών» που θα επιτρέψουν σε γυναίκες όπως η ηρωίδα να ξεφύγουν από μια συνθήκη ανέχειας, αλλά πολύ περισσότερο μια συνολικότερη αναμέτρηση με τους όρους που διαμορφώνεται η σύγχρονη εκμεταλλευτική συνθήκη, αλλά και η διεκδίκηση μιας άλλης αντιμετώπισης των εργασιακών απαιτήσεων της κοινωνικής αναπαραγωγής, εντός και εκτός νοικοκυριού, με όρους που να αποφεύγουν τόσο την απλήρωτη «οικιακή εργασία» όσο και την υποκατάστασή της από μορφές επισφαλούς και κακοπληρωμένης «φροντίδας».
Όμως, αυτό θα σήμαινε και την αμφισβήτηση ενός ολόκληρου «καθεστώτος συσσώρευσης» που την ίδια ώρα που υμνεί την εξειδικευμένη και υψηλών προσόντων εργασία, την εφευρετικότητα και την καινοτόμα επιχειρηματικότητα, στηρίζεται, παράλληλα, σε ένα ευρύτερο φάσμα από μορφές εργασίας που συμπυκνώνουν την ακραία «ελαστικότητα» με την υπερεκμετάλλευση και τη συνειδητή αξιοποίηση της φτώχειας ως «μείωση του κόστους εργασίας» σε ένα ευρύ φάσμα χώρων από την εστίαση και το εμπόριο έως φυσικά την καθαριότητα κτιρίων και την οικιακή φροντίδα.
Μια τέτοια αμφισβήτηση θα σήμαινε και την προσπάθεια να στοχαστούμε μια διαφορετική κοινωνική οργάνωση που δεν θα περιορίζεται απλώς στην αξιοπρεπή αμοιβή της οικιακής εργασίας, αλλά και θα στοχάζεται την κοινωνική αναπαραγωγή πέραν των έμφυλων ρόλων και πέραν του δίπολου ανάμεσα στην απλήρωτη και την κακοπληρωμένη εργασία.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα ζήτημα που υπερβαίνει την απλή δυνατότητα ευκαιριών, όπως αυτή που προσφέρεται προς το τέλος στην ηρωίδα της σειράς, αλλά πολύ περισσότερο με το ερώτημα εάν θα συνεχίσουμε να αποδεχόμαστε ως φυσιολογική πλευρά της καθημερινότητας αυτού του είδους τη συστημική εκμετάλλευση ή θα τη δούμε ως μια πρόκληση για ουσιώδη κοινωνικό μετασχηματισμό.


Latest News

Στο «μυαλό» της Fed – Τι θα αποφασίσει ο Πάουελ για τα επιτόκια
Πού εστιάζουν αγορές και οικονομολόγοι στην επικείμενη συνεδρίαση της Fed - Ποιες άλλες κεντρικές τράπεζες συνεδριάζουν αυτή την εβδομάδα

Μπέσεντ: Δεν ανησυχώ για την αγορά – Οι διορθώσεις είναι υγιείς
Ο υπουργός Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ εκτιμά ότι η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης μακροπρόθεσμα θα είναι θετική για τις αγορές

Ρούμπιο: Μετά τους δασμούς πιθανώς οι ΗΠΑ να συζητήσουν νέες εμπορικές συμφωνίες
Ο αμερικανός ΥΠΕΞ, Μάρκο Ρούμπιο, ξεκαθάρισε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντεπιτεθούν σε κράτη που τους είχαν επιβάλει δασμούς

Οι ΗΠΑ ζητούν καλύτερη πρόσβαση στην αγορά της Νότιας Κορέας - Η κόντρα για το βόειο κρέας
Η Νότια Κορέα είναι ένας από τους κορυφαίους εισαγωγείς αμερικανικού βοείου κρέατος που επέτρεψε τις εισαγωγές από τις ΗΠΑ από το 2008

Λάθος οι δασμοί στο μπέρμπον, λέει ο Μπαϊρού
Αναστατωμένοι οι Ευρωπαίοι παραγωγοί αλκοολούχων με την απειλή Τραμπ για αντίποινα με δασμούς 200%

Επιστροφή σε γραφεία γεμάτα... κατσαρίδες για τους υπαλλήλους της NASA
Σε εντελώς ακατάλληλους χώρους επέστρεψαν υπάλληλοι της NASA και άλλων υπηρεσιών

Financial Times: Ο Σι Τζινπίνγκ απέρριψε πρόσκληση για την επετειακή σύνοδο ΕΕ-Κίνας
ΕΕ και Κίνα συμπληρώνουν 50 χρόνια σχέσεων, όμως ο Σι απέρριψε την πρόσκληση να παρευρεθεί σε αυτή, ανέφεραν οι Financial Times

Σχέδιο τόνωσης της κατανάλωσης δημοσιοποιεί η Κίνα
Τη Δευτέρα η εξειδίκευση των μέτρων για την τόνωση της κατανάλωσης

Οι ΗΠΑ «διορίζουν» τον επόμενο κεντρικό τραπεζίτη του Λιβάνου
Oι ΗΠΑ εξετάζουν στον Λευκό Οίκο τα προφίλ ορισμένων υποψηφίων για τον ρόλο του κεντρικού τραπεζίτη

Στα 17 εκατ. δολ. το «κασέ» του CEO της UBS
Ο Σέρτζιο Ερμότι είναι ο πιο ακριβοπληρωμένος επικεφαλής ευρωπαϊκής Τράπεζας