Ο Economist εξηγεί – Θα επιδεινώσει η πανδημία covid-19 την εποχική γρίπη;

Πριν από έναν χρόνο, το βόρειο ημισφαίριο έμπαινε στον πρώτο του χειμώνα στη σκιά της πανδημίας covid-19. Οι υπάλληλοι δημόσιας υγείας ζήτησαν από τους ανθρώπους να φορούν μάσκες προσώπου, να εφαρμόζουν κοινωνική απόσταση, να πλένουν τακτικά τα χέρια τους, να μένουν στο σπίτι, να κρατούν τα παιδιά έξω από τα σχολεία και να μειώσουν τις μετακινήσεις τους με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αυτές οι ενέργειες για την επιβράδυνση της εξάπλωσης της covid-19 είχαν επικουρικό αποτέλεσμα, μειώνοντας την εξάπλωση άλλων αναπνευστικών ιών όπως η γρίπη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανέφερε ότι λιγότερο από το 0,2% των δειγμάτων αναπνευστικού επιχρίσματος που ελήφθησαν από ανθρώπους σε όλο τον κόσμο μεταξύ Σεπτεμβρίου 2020 και Ιανουαρίου 2021 ήταν θετικά για ιούς γρίπης (βλ. διάγραμμα). Αντιθέτως, ο μέσος όρος κατά την ίδια περίοδο αναφοράς των τριών προηγούμενων σεζόν (2017-2020) ήταν 17%.

Ωστόσο, η έλλειψη της εποχιακής γρίπης το 2020-21 μπορεί να έχει αποβεί κάθε άλλο παρά ωφέλιμη. Μπορεί να έχει δημιουργήσει ένα ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα για το 2021-22: η γρίπη θα μπορούσε να χτυπήσει ξανά τους επόμενους μήνες με περίσσια εκδικητικότητα. Τα κρούσματα θα μπορούσαν να συμβούν νωρίτερα, να διαρκέσουν περισσότερο και να επηρεάσουν πολύ περισσότερους ανθρώπους από το συνηθισμένο. Πόσο πιθανό είναι αυτό και πώς μπορεί να αποφευχθεί;

Η ετήσια εποχική γρίπη προκαλείται από μια ομάδα ιών που κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο σε πτηνά, ανθρώπους και άλλα θηλαστικά. Στο βόρειο ημισφαίριο η εποχή αρχίζει συνήθως γύρω στον Οκτώβριο και κορυφώνεται τον επόμενο Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Υπάρχουν δύο τύποι ιών που παρακολουθούν οι ειδικοί υγείας. Οι ιοί της γρίπης Α προέρχονται από πτηνά και χοίρους και οι υποτύποι τους H1N1 και H3N2 (που ονομάζονται σύμφωνα με τις ειδικές δομές δύο πρωτεϊνών στην επιφάνειά τους, της αιμοσυγκολλητίνης και της νευραμινιδάσης) μπορούν να μολύνουν τον άνθρωπο. Η γρίπη Β είναι ένας ανθρώπινος ιός. Καθώς μεταλλάσσονται, αυτοί οι ιοί είναι εξαιρετικά καλοί στην αναδιαμόρφωση των πρωτεϊνών που βρίσκονται στην επιφάνειά τους, καθιστώντας τους πιο ικανούς να διεισδύσουν μέσα από την ανοσολογική άμυνα ενός ατόμου, ακόμα κι αν έχουν μολυνθεί από γρίπη στο παρελθόν. Αυτό σημαίνει ότι τα εμβόλια κατά της γρίπης πρέπει να τροποποιούνται και να επαναχορηγούνται κάθε χρόνο.

Χρειάζονται τουλάχιστον έξι μήνες για τις φαρμακευτικές εταιρείες να δημιουργήσουν, να δοκιμάσουν και να κατασκευάσουν μεγάλες ποσότητες εμβολίων κατά της γρίπης, επομένως πρέπει να αποφασίσουν πολύ πριν από την εποχή της γρίπης ποιες εκδόσεις των ιών πρέπει να συμπεριληφθούν στα εμβόλια για τον επερχόμενο χειμώνα. Αυτό το κάνουν χρησιμοποιώντας δεδομένα από το Global Influenza Surveillance and Response System, ένα δίκτυο εργαστηρίων και ιδρυμάτων δημόσιας υγείας σε 123 χώρες που συλλέγουν αναπνευστικά δείγματα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους η επερχόμενη περίοδος γρίπης μπορεί να είναι χειρότερη από το κανονικό. Πρώτον, επειδή έχουν συλλεχθεί τόσο λίγα δείγματα του ιού της γρίπης τον περασμένο χρόνο, είναι πιθανό ορισμένοι απειλητικοί τύποι να μην έχουν εντοπιστεί. Σύμφωνα με την Ακαδημία Ιατρικών Επιστημών της Βρετανίας, όταν συμβεί αυτό «η αποτελεσματικότητα [του εμβολίου] τόσο έναντι της μόλυνσης όσο και της σοβαρής ασθένειας μπορεί να μειωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα πιο σοβαρές επιδημίες». Δεύτερον, επειδή τόσο λίγοι άνθρωποι έχουν εκτεθεί στους ιούς της γρίπης που κυκλοφορούν το περασμένο έτος, τα επίπεδα φυσικής ανοσίας στους πληθυσμούς θα είναι σχετικά χαμηλά.

Πώς μπορεί το βόρειο ημισφαίριο να αποφύγει μια «διδημία» μιας ταυτόχρονης αύξησης του covid-19 και της γρίπης; Ένα σημαντικό βήμα θα είναι η λήψη όσο το δυνατόν περισσότερων εμβολίων (και για τις δύο ασθένειες) από όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Αν και η προστασία δεν είναι ποτέ πλήρης, ο εμβολιασμός κάνει χρήσιμη δουλειά για τη μείωση του αριθμού των ευπαθών ατόμων σε έναν πληθυσμό. Δεδομένου ότι η φυσική ανοσία στη γρίπη σε όλο τον κόσμο είναι πιθανώς στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και χρόνια, η ανοσία μέσω εμβολίων θα πρέπει να καλύψει το έλλειμμα. Η ανοσοποίηση των βρεφών και των μαθητών κατά της γρίπης θα είναι επίσης σημαντική, δεδομένου του ρόλου που διαδραματίζουν αυτές οι ομάδες στη διάδοση του ιού στους ηλικιωμένους.

Θα βοηθούσε επίσης εάν οι γιατροί είχαν αδιάκοπη πρόσβαση σε εξετάσεις για τη γρίπη. Ο εντοπισμός της αιτίας μιας λοίμωξης είναι χρήσιμος—η έγκαιρη χρήση αντιικών φαρμάκων όπως το oseltamivir, για παράδειγμα, μπορεί να μειώσει τον αριθμό των ημερών που ένα άτομο νοσεί από τον ιό και επίσης να κρατήσει τους ανθρώπους εκτός νοσοκομείων.

Η τελική ευθύνη είναι στα χέρια των πολιτών. Αν και οι κυβερνητικοί περιορισμοί για τη μείωση των φυσικών επαφών μεταξύ των ανθρώπων μπορεί να μην ισχύουν πλέον σε πολλά μέρη του κόσμου, οι άνθρωποι εξακολουθούν να μπορούν να εφαρμόζουν την αναπνευστική υγιεινή φορώντας μάσκες σε πολυσύχναστα εσωτερικά περιβάλλοντα, να εργάζονται από το σπίτι όπου είναι δυνατόν και να κοινωνικοποιούνται σε εξωτερικούς χώρους.