Θα παραμείνει ψηλός ο «Meta-πανδημικός» πληθωρισμός;

Η εκτόξευση του παγκόσμιου πληθωρισμού στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 12 ετών  με αυξητική μάλιστα τάση εκτίνει τον προβληματισμό στο κατά πόσο θα αποδειχθεί προσωρινός ή ήρθε για να μείνει και να δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία αντίστοιχα με τον πληθωρισμό της δεκαετίας του 1980.

Ο πληθωρισμός προκαλείται συνήθως όταν ισχυρές  κεντρικές τράπεζες  (όπως π.χ. οι Federal Reserve Bank στις ΗΠΑ ή η  ΕΚΤ στην ευρωζώνη κ.α.) , αυξάνουν κατά πολύ το χρήμα σε κυκλοφορία, για να πληρώσουν το δημόσιο χρέος ή απλώς για να τονώσουν την οικονομική δραστηριότητα. Η άπλετη κυκλοφορία χρήματος όμως σε ακραίες περιστάσεις μπορεί να υπερθερμάνει μια κατά τα άλλα καλά ισορροπημένη οικονομία. Είμαστε άραγε σε αυτό το σημείο;

Σήμερα αντιμετωπίζουμε μάλλον  ένα διαφορετικό είδος πληθωρισμού, με συγκεκριμένες διαταραχές λόγω κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία, που οδηγούν σε γενικές ελλείψεις προϊόντων και αυξήσεις τιμών, αφού, στις περισσότερες χώρες, οι κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν στην πανδημία επιβάλλοντας ή ενθαρρύνοντας το κλείσιμο υπηρεσιών, καταστημάτων και  επιχειρήσεων. Ακόμη και μετά την επαναλειτουργία, οι κανόνες και οι συστάσεις για την δημόσια υγεία έχουν οδηγήσει πολλούς στην ανεργία ή την εργασία από το σπίτι.

Τα lockdowns

Πολλές χώρες, με  τεράστιες κρατικές δαπάνες, παρείχαν συνεχή  οικονομική στήριξη σε πολλούς από αυτούς που έμειναν χωρίς δουλειά. Αυτό διατήρησε τη συνολική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, παρόλο που η παραγωγή (προσφορά) επιβραδύνθηκε από το lockdown.

Το 2020, σε όλον τον κόσμο τα lockdowns έκαναν πολλούς ανθρώπους να μετατοπίσουν τις δαπάνες τους από υπηρεσίες σε αγαθά. Στον κλάδο των τροφίμων, αυτό σήμαινε λιγότερα γεύματα μακριά από το σπίτι και περισσότερα γεύματα στο σπίτι. Για πολλούς ανθρώπους, σήμαινε επίσης ότι ξόδευαν λιγότερα για εξωτερική ψυχαγωγία (αθλητικές εκδηλώσεις, Θέατρα, συναυλίες) και ξόδευαν περισσότερα σε πράγματα (ηλεκτρονικά, έπιπλα, μαγειρικά σκεύη, εξοπλισμός γυμναστικής στο σπίτι). Στην πλειοψηφία τους  αυτά αγοράζονται στο διαδίκτυο και τα πιο πολλά από αυτά εισάγονται κυρίως από την Ασία.

Παρατηρήθηκε μάλιστα  και  ένας «meta-πανδημικός» πληθωρισμό ακόμη και στην  ανάπτυξη και την εξέλιξη των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης και επικοινωνίας  (Zoom, TikTok, Teams, Instagram, Τwitter και πρόσφατα Meta-Facebook) ως απάντηση στην αυξημένη ανάγκη για απομακρυσμένη επικοινωνία στα lockdowns, που είχε ως αποτέλεσμα και την  εκτόξευση της χρηματιστηριακής τους αξίας (το Meta-Facebook έχει πλέον χρηματιστηριακή αξία 5 φορές μεγαλύτερη από το ΑΕΠ της Ελλάδας).

Ένα βήμα πίσω στον χρόνο, η παγκόσμια οικονομία του 2019 ήταν ένα καλά συντονισμένο μηχάνημα. Οι κατασκευαστές, οι αγρότες, τα εστιατόρια και οι έμποροι λιανικής, όλα λειτουργούσαν άψογα  για να παραλάβουν και να παραδώσουν τα προϊόντα τους στην ώρα τους. Έπαιρναν ακριβώς αυτό που χρειάζονταν, ακριβώς όταν το χρειάζονταν. Αυτό διατηρούσε το αποθεματικό κόστος τους χαμηλά και έφερνε ισορροπία στην παγκόσμια οικονομική μηχανή.

Αντίθετα, η οικονομία του lockdown του 2020 ξεκίνησε με τους καταναλωτές να αγοράζουν πανικόβλητα γάλα, χαρτί υγείας και άλλα βασικά είδη. Οι μετατοπίσεις της ζήτησης δημιούργησαν ανισορροπίες στην οικονομία, εμποδίζοντας τις επιχειρήσεις που είχαν παραμείνει στον παραδοσιακό συνδυασμό αποθεμάτων να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις. Ο προηγούμενος λειτουργικός μηχανισμός της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας άρχισε να χάνει ρυθμό. Οι  νέοι κανόνες,  θέλουν επίσης, στην Ευρώπη και ΗΠΑ, οι μεγάλες εταιρείες να πρέπει να έχουν εμβολιασμένο προσωπικό ή να κάνουν συνεχόμενα τεστ οι μη εμβολιασμένοι, κάτι που έχει αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα του εργατικού δυναμικού σε μια ήδη στενή αγορά εργασίας.

Ο Πόλεμος

Όλα αυτά, μοιάζουν από πολλές απόψεις με τον πληθωρισμό κατά τη διάρκεια ενός Παγκόσμιου Πολέμου:  οι κυβερνήσεις λαμβάνουν δραστικά μέτρα που στρεβλώνουν την οικονομία για να αντιμετωπίσουν την πολεμική σύρραξη, η μορφή της ζήτησης αλλάζει ξαφνικά, το παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό μειώνεται, και ορισμένες ροές παραγωγής και εμπορίου διακόπτονται ή επαναπροσανατολίζονται, με προτεραιότητα την παραγωγή πολεμικού υλικού.

Έτσι και σήμερα: ξαφνικά δεν υπάρχουν αρκετά πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (για παράδειγμα, ο δείκτης για τους ναύλους των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων εκτοξεύθηκε στο τελευταίο 6μηνο από 2000 στις 10000, επιβαρύνοντας κατά 5 φορές τα μεταφορικά έξοδα. Το ίδιο συνέβη και στα αντίστοιχα πλοία ξηρού φορτιού) ή η χωρητικότητα των λιμένων για εμπορευματοκιβώτια αποδεικνύεται ανεπαρκής για να υποδεχθεί την παραγωγή από την Ασία. Λόγω  αυτού του γεγονότος, πάνω από 70 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων περιμένουν αγκυροβολημένα για να εκφορτώσουν στα λιμάνια του Λος Άντζελες,  πάνω από 240 πλοία είναι σε αναμονή στα δυο κύρια λιμάνια της Κίνας, ενώ ακόμα και στον Πειραιά υπάρχει αναμονή άνω των 30 πλοίων (εδώ κάνουμε και απεργίες βέβαια!!).  Ο αριθμός πλοίων σε αναμονή σε κανονικές συνθήκες είναι μηδενικός. Παρόμοια, οι σιδηροδρομικές μεταφορές, αλλά ακόμα και οι μεταφορές με επαγγελματικά διακρατικά φορτηγά αυτοκίνητα, αντιμετωπίζουν ελλείψεις βαγονιών, διαθέσιμων αυτοκίνητων και προσωπικού αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, δεν λειτουργούν ή υπολειτουργούν αρκετά εργοστάσια τσιπ υπολογιστών που προμηθεύουν τον ηλεκτρονικό εγκέφαλο των πάντων, από τους προσωπικούς υπολογιστές και τα κινητά μέχρι τα αυτοκίνητα και τα αεροπλάνα.  Στις παραπάνω δυσκολίες, προστέθηκαν διάφορα ακραία καιρικά φαινόμενα παγκοσμίως, τα οποία επιδείνωσαν ακόμα περισσότερο την κατάσταση.

Ο Πανικός

Δημιουργήθηκε έτσι ένας πανικός, όπου οι υπεύθυνοι προμηθειών των εταιρειών αρχίσαν να κάνουν αποθέματα για να καλύψουν κάθε περίπτωση, επιτείνοντας ακόμα περισσότερο το μεταφορικό πρόβλημα και μετακυλίοντας τον πανικό στον τελικό καταναλωτή, με κατάληξη τις ελλείψεις προϊόντων ή την υπερβολική άνοδο των τιμών τους.

Ωστόσο, δεν φαίνεται να υπάρχει μεγάλη βιασύνη να γίνουν επενδύσεις για νέες μεγαλύτερες αποθήκες, νέα πλοία, νέα τραίνα κλπ γιατί κανείς δεν ξέρει πόσο θα κρατήσει αυτή η συμφόρηση στο διεθνές σύστημα της εφοδιαστικής αλυσίδας και αν εντέλει αξίζει τον κόπο να επενδύσει σε κάτι που μπορεί να είναι προσωρινό. Άλλωστε, ορισμένες από αυτές τις επιχειρήσεις επωφελούνται από τις υψηλές τιμές και την έλλειψη προσφοράς των προϊόντων. Αυτό που κάνει ασυνήθιστη την τρέχουσα περίπτωση, είναι ότι η νέα αβεβαιότητα στον ανεφοδιασμό έχει επηρεάσει αρνητικά τον κύκλο αποθεμάτων κάθε κλάδου ταυτόχρονα.

Ήρθε για να μείνει

Ο «Κορωνο-Πληθωρισμός» όπως μας προέκυψε λοιπόν, δεν αφορά στο πληθωριστικό χρήμα που είναι σε αναζήτηση προϊόντων σε ανεπάρκεια, αλλά στον επαναπροσδιορισμό των αντικειμένων της προσφοράς και της ζήτησης λόγω τού κορωνοϊού. Αφορά, στις συγκεκριμένες ελλείψεις που έχουν κλιμακωτές επιπτώσεις μέσω των πολλών εφοδιαστικών αλυσίδων που συνθέτουν την παγκόσμια παραγωγική οικονομία.

Συνοπτικά, η πανδημία  επέφερε αυξήσεις τιμών σε ολόκληρη την οικονομία, μεταπηδώντας από την σχετικά ισορροπημένη παγκόσμια οικονομία του 2019, στην πολεμική οικονομία του lockdown του 2020 και στη χαοτική ανάκαμψη του 2021.

Η απάντηση στο ερώτημα της διάρκειας του πληθωρισμού, σύμφωνα με τους Προέδρους των μεγαλύτερων Κεντρικών Τράπεζων (FED, ECB, BOE κλπ)  είναι ότι ο τρέχων πληθωρισμός είναι συγκυριακός και, εφόσον λυθεί το θέμα της εφοδιαστικής αλυσίδας έως τα μέσα του 2022, όπως υπολογίζουν, θα επανέρθουμε στα προηγούμενα χαμηλότερα επίπεδα πληθωρισμού. Αυτό παραμένει και το βασικό σενάριο. Αλλά, όπως όλοι γνωρίζουμε, συμβαίνει τα σενάρια να ξαναγράφονται με άλλους πρωταγωνιστές και άλλο (ας ελπίσουμε  αίσιο) τέλος.

* Διευθύνων Σύμβουλος της Storm Harbour London, Επισκέπτης Καθηγητής Rutgers Graduate School of Management USA