Ανάλυση – Αυτά που μετά βίας κατάφερε η COP

Η COP26 επιτέλους τελείωσε. Οι πράσινοι λομπίστες έχουν ήδη απορρίψει την παγκόσμια συνάντηση που οργανώθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη ως θλιβερή αποτυχία, και ακόμη και οι οπαδοί του νέου Συμφώνου της Γλασκώβης για το κλίμα θα παραδεχτούν ότι είναι διάτρητο. Το ερώτημα για τους επενδυτές, ωστόσο, είναι εάν οι εταιρείες που ασκούν “greenwashing” (ξέπλυμα της φήμης τους μέσω αμφίβολων «πράσινων» επενδύσεων) ή υστερούν σε μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής θα ενθαρρυνθούν ή όχι από τις ελλείψεις της Γλασκώβης.

Αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί υπόθεση «κακό COP» είναι ξεκάθαρο. Οι άνθρωποι πρέπει να μειώσουν στο μισό τους 50 δισεκατομμύρια τόνους ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 για να παραμείνει ο πλανήτης εντός του λεγόμενου προϋπολογισμού άνθρακα περίπου 500 δισεκατομμυρίων τόνων και να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη στη λιγότερο επιζήμια αύξηση 1,5 βαθμών Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Τουλάχιστον οι μεγαλύτεροι φορείς εκπομπής ρύπων που ταυτόχρονα έχουν ασαφή βραχυπρόθεσμα σχέδια, όπως η Κίνα και η Ινδία, που μαζί αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ίσως αναμενόταν να εξηγήσουν πώς θα φτάσουν το στόχο.

Αυτό δεν συνέβη. Η Ινδία είπε ότι οι εκπομπές της θα πέσουν στο καθαρό μηδέν μέχρι το 2070, αλλά ούτε η ίδια ούτε η Κίνα έδωσαν νέους απόλυτους στόχους μείωσης για το 2030. Το μάντρα του προέδρου της COP26, Άλοκ Σάρμα, ήταν να «διατηρήσει τον 1,5 βαθμό ζωντανό». Όμως, μετά την τελευταία στιγμή του Σαββάτου που η Ινδία «νέρωσε» το τελικό κείμενο, ο Σάρμα κάποια στιγμή συγκινήθηκε και σχεδόν κλαίγοντας είπε ότι ο «σφυγμός» του στόχου ήταν αδύναμος. Ακόμη και με νέες δεσμεύσεις στη διάσκεψη, η ακτιβιστική οργάνωση Climate Action Tracker προειδοποιεί ότι οι στόχοι των κρατών για μείωση των εκπομπών μέχρι το 2030 συνεπάγονται αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,4 βαθμούς Κελσίου έως το 2100.

Δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα

Μια στενή εκτίμηση θα κατηγορούσε την Ινδία και την Κίνα για ανεπαρκείς φιλοδοξίες. Μια ευρύτερη άποψη θα έλεγε ότι οι περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες βλέπουν την κλιματική αλλαγή ως ένα πρόβλημα που προκλήθηκε αρχικά από τις εκπομπές άνθρακα που εξέπεμπαν τα πλούσια κράτη που έχουν ήδη βιομηχανοποιηθεί. Ήθελαν η Δύση να δώσει οικονομική βοήθεια ώστε οι αναδυόμενες οικονομίες να απελευθερώσουν τα ενεργειακά τους συστήματα και να προσαρμοστούν στην ήδη εμφανή καταστροφική αλλαγή του κλίματος. Ζητούσαν επίσης αποζημίωση για τις καταστροφές που ήδη συμβαίνουν. Το Σύμφωνο της Γλασκώβης για το κλίμα απορρίπτει σε μεγάλο βαθμό αυτήν την πρόκληση.

Η BlackRock υπολογίζει ότι οι αναδυόμενες οικονομίες χρειάζονται 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε δημόσια και ιδιωτικά κεφάλαια ετησίως για να εγκαταστήσουν τις απαραίτητες ανεμογεννήτριες και ηλιακή ενέργεια και να αντικαταστήσουν μονάδες ορυκτών καυσίμων που αποτελούν ένα σχετικά μεγαλύτερο κομμάτι των οικονομιών τους, πέραν της οικονομικής προσαρμογής. Αντίθετα, οι πλούσιες χώρες έχουν δεσμευτεί μόνο 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ποσό που θα εκταμιευτεί τρία χρόνια μετά την αρχική προθεσμία του 2020. Η πλειονότητα των 80 δισεκατομμυρίων δολαρίων που χορηγούνται επί του παρόντος τόσο για τον μετριασμό όσο και για την προσαρμογή είναι δάνεια και όχι επιχορηγήσεις, και ένα μεγάλο μέρος αυτών είναι με επιτόκια ακριβότερα από την αγορά.

Οι πιο αισιόδοξοι εκπρόσωποι επισημαίνουν το γεγονός ότι το Σύμφωνο της Γλασκώβης για το κλίμα δεσμεύεται να διπλασιάσει τα κεφάλαια που χρησιμοποιούνται σήμερα για την προσαρμογή στα 40 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό είναι καλό, αλλά ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προειδοποίησε, τον Ιούλιο, ότι ο κόσμος χρειάζεται πραγματικά 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Και ως κάποια αποζημίωση, η Γλασκώβη απλώς δεσμεύεται για διάλογο μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών αντί της επιθυμίας των τελευταίων για μια χρηματοδοτική διευκόλυνση.

Απόκληροι και εξαθλιωμένοι

Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, το πραγματικό ερώτημα δεν ήταν αν η Κίνα και η Ινδία θα έθεταν πιο ξεκάθαρους συνολικούς μηδενικούς στόχους, αλλά εάν θα ήταν δυνατή η επίτευξη οποιουδήποτε είδους συμφωνίας. Τουλάχιστον, το χειρότερο σενάριο της μη συμφωνίας αποφεύχθηκε. Ωστόσο, οι χρηματοδότες στο COP26 ήταν νευρικοί σχετικά με μια πιθανή δεύτερη προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ το 2024. Ένα υπόμνημα του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ που δημοσιεύτηκε πριν από τη διάσκεψη προμήνυε ένα σκοτεινό μέλλον όπου η κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο αποσταθεροποιητική, οι χώρες υποχωρούν για να βοηθήσουν τους δικούς τους πληθυσμούς και επικρατούν εντάσεις για τους πόρους ενώ η μετανάστευση κλιμακώνεται.

Επομένως, οι προσπάθειες της φιλοξενούσας κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να διατηρήσουν ζωντανό τον στόχο του 1,5 βαθμών Κελσίου εξαρτιόνταν από τη δυνατότητα καθορισμού ορόσημων που συνεπάγονται μελλοντική δράση από την πλευρά των κρατών με μεγάλες εκπομπές αερίων όπως η Κίνα και η Ινδία, και όχι από το να δηλώσουν ρητά ποιές θα ήταν αυτές συγκεκριμμένα. Έτσι, αντί για μια σταθερή δέσμευση του Πεκίνου να προχωρήσει σε μια κορύφωση των εκπομπών έως το 2025 αντί για το 2030, το Πεκίνο και η Ουάσιγκτον συμφώνησαν τη Τετάρτη ότι το Πεκίνο θα «μειώσει σταδιακά» τον άνθρακα από το δεύτερο μισό της δεκαετίας.

Η Κίνα και η Αμερική θα δεσμευτούν για «επιταχυνόμενη δράση τη δεκαετία του 2020» για να προσπαθήσουν να ευθυγραμμίσουν τις οικονομίες τους με τον στόχο 1,5 βαθμού και μαζί με άλλες χώρες της COP θα επανεξετάσουν τις δεσμεύσεις τους για μείωση των εκπομπών το 2030, το 2022. Η παρέμβαση της τελευταίας στιγμής της Ινδίας το Σάββατο άλλαξε μια απαίτηση “σταδιακής κατάργησης” στην πιο ήπια ορολογία “σταδιακής μείωσης”. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Κίνα δεν πιέζει περισσότερο προς αυτή τη κατεύθυνση από ό,τι πριν από το COP, αλλά ούτε και θα είναι εύκολο να μείνει άπραγη. Και παρόλο που η φρασεολογία υποβαθμίστηκε και ο δρόμος για την απομάκρυνση του άνθρακα από τον παγκόσμιο τομέα ενέργειας μέχρι την απαιτούμενη προθεσμία του 2040 παραμένει εντελώς αδιαφανής, ο μετριασμός των ορυκτών καυσίμων δεν είχε εμφανιστεί ποτέ στο παρελθόν σε έγγραφο του COP.

Φωτεινότερα σημεία

Το σύμφωνο Κίνας-ΗΠΑ μπορεί να μην ακούγεται εντυπωσιακό, αλλά είναι το κλειδί για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των ιδιωτών επενδυτών που θα χρηματοδοτήσουν το μεγαλύτερο μέρος της απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα. Ενα από τα κορυφαία επιτεύγματα του COP26, είναι οι τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες και διαχειριστικά ταμεία με περιουσιακά στοιχεία αξίας 130 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που έχουν πλέον δεσμευτεί για μια πορεία προς 1,5 βαθμό Κελσίου στο πλαίσιο της Χρηματοοικονομικής Συμμαχίας της Γλασκώβης για το Net Zero, είναι πιο πιθανό να λάβουν σοβαρά υπόψη τις δεσμεύσεις τους. Δυτικοί όμιλοι με μεγάλες κινεζικές επιχειρήσεις, όπως η Volkswagen, που απέρριψαν την πρόσκληση να συμμετάσχουν στη δέσμευση της COP26 για σταδιακή κατάργηση των πωλήσεων βενζινοκίνητων αυτοκινήτων έως το 2040, ενδέχεται να επανεξετάσουν τη στάση τους.

Ένα άλλο απροσδόκητο φωτεινό σημείο είναι ένα πλαίσιο για τις παγκόσμιες αγορές άνθρακα. Η παροχή δυνατοτήτων σε χώρες που έχουν τρόπους να απομακρύνουν τον άνθρακα από τον αέρα μέσω άφθονων τροπικών δασών να ανταλλάξουν πιστώσεις εκπομπών με χώρες με μεγάλες εκπομπές μπορεί να είναι ένας τρόπος να βοηθηθούν οι πρώτες να συγκεντρώσουν χρήματα για να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και οι δεύτερες να φτάσουν το καθαρό μηδέν. Ωστόσο, η κλιμάκωση αυτών των αγορών από τα τρέχοντα μέτρια επίπεδα σε έως και 12 δισεκατομμύρια τόνους, δηλαδή πάνω από το ένα πέμπτο των τρεχουσών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αυξάνει τον κίνδυνο αγοραστών να αγοράσουν πιστώσεις με άρωμα “greenwashing”, επιτρέποντας μειώσεις άνθρακα που θα συνέβαιναν ούτως ή άλλως.

Δεδομένου ότι εισάγει περίπου 300 εκατομμύρια τόνους πιο αμφίβολων παλαιότερων πιστώσεων στο νέο σύστημα, το Σύμφωνο της Γλασκώβης για το κλίμα δεν εγγυάται ότι η αγορά άνθρακα θα λειτουργήσει σωστά. Ωστόσο, σε αντίθεση με ορισμένες πιο επικίνδυνες προτάσεις που περιφέρονται, χρησιμοποιεί σχετικά ισχυρή γλώσσα διασφαλίζοντας ότι ένας αγοραστής και ο πωλητής δεν μπορούν να μετρήσουν την ίδια πίστωση δύο φορές. Οι πρόσφατες προσπάθειες του Διευθύνοντος Συμβούλου της Standard Chartered, Μπιλ Γουίντερς, για την κλιμάκωση αυτής της αγοράς έχουν τώρα θέσει ένα υψηλό επίπεδο που πρέπει να τηρηθεί, καθιστώντας το πιο πιθανό ότι οι πιστώσεις άνθρακα μπορεί να υποβοηθήσουν και όχι να εμποδίσουν την κλιματική αλλαγή.

Καλή COP ή κακή COP;

Κατά τη διάρκεια της χρηματοοικονομικής συνόδου κορυφής της COP26 την πρώτη εβδομάδα, υπήρξαν μουρμούρες από υψηλά ιστάμενους Αμερικανούς χρηματοδότες ότι μπορεί να καθυστερήσουν τη χρηματοδότηση απαλλαγής από ορυκτά καύσιμα ως ανάχωμα σε μια επιστροφή Τραμπ. Το σύμφωνο ΗΠΑ-Κίνας της Τετάρτης, καθώς και οι θεωρητικές δεσμεύσεις για επιτάχυνση της απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα την δεκαετία 2020 στην τελική συμφωνία, θα πρέπει να βοηθήσει ώστε τέτοιοι ενδοιασμοί να παραμείνουν στο παρασκήνιο. Ωστόσο, στη σύνοδο ολομέλειας του Σαββάτου, ο εκπρόσωπος της Νέας Ζηλανδίας περιέγραψε το τελικό αποτέλεσμα του COP26 ως το «λιγότερο χειρότερο αποτέλεσμα». Αυτό μάλλον είναι και η σωστή αποτίμηση.

REUTERS BREAKINGVIEWS