Ο στραγγαλισμός του «Παγκόσμιου Μινώταυρου»

Project Syndicate

Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, που ταλανίζουν την αμερικανική οικονομία, δεν είναι αποτελέσματα ούτε της «υπερβολικής ζήτησης», ούτε του «κεντρικού σχεδιασμού», αλλά ούτε και της έλλειψης αποτελεσματικότητας. Αλλά μάλλον, είναι αποτέλεσμα του ότι, το οικοσύστημα logistics που αναπτύχθηκε για να «ταΐζει» το «τέρας» της αμερικανικής κατανάλωσης, δεν είχε σχεδιαστεί για μια πανδημία.

Μια εφοδιαστική αλυσίδα, είναι σαν το Τεστ Ρόρσαχ: Κάθε οικονομικός αναλυτής, την βλέπει, με έναν τρόπο που αντανακλά τις δικές του προκαταλήψεις. Αυτό όμως ίσως είναι αναπόφευκτο, από τη στιγμή που ο καθένας είναι «προϊόν» διαφορετικού μορφωτικού επιπέδου και έχει διαφορετικό υπόβαθρο και προκαταλήψεις. Όμως, ορισμένοι τρόποι (με τους οποίους βλέπει ένας αναλυτής την εφοδιαστική αλυσίδα), είναι πιο αληθοφανείς σε σχέση με άλλους.

Σκεφτείτε τα εξής παραδείγματα: Για τον Jason Furman, πρώην οικονομικό σύμβουλο του Αμερικανού προέδρου Μπάρακ Ομπάμα και για τον Lawrence H. Summers, πρώην γραμματέα του Θησαυροφυλακίου (Treasury) των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, το σημερινό πρόβλημα στην εφοδιαστική αλυσίδα, οφείλεται στην υπερβολική ζήτηση. Σύμφωνα με τον Furman, αποτελεί ένα «υψηλής ποιότητας» ζήτημα, που αντανακλά μια ισχυρή οικονομία. Η «πραγματική αμαρτία», ήταν το πακέτο διάσωσης των Ηνωμένων Πολιτειών (American Rescue Plan), που παρείχε τόσο μεγάλη υποστήριξη, μέσα από τα κεφάλαια που κατευθύνθηκαν απευθείας στα αμερικάνικα νοικοκυριά.

Για τον John Tammy από το RealClearMarkets, το πρόβλημα της εφοδιαστικής αλυσίδας, οφείλεται στον «κεντρικό σχεδιασμό». Εάν ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν είχε στείλει οδηγίες στους διευθυντές των λιμανιών, η ελεύθερη αγορά θα τα είχε τακτοποιήσει όλα μόνη της. Για τον Awi Federgruen, καθηγητή διοίκησης στο Columbia Business School, το πρόβλημα είναι η αναποτελεσματικότητα, η οποία αντιμετωπίζεται μόνο με το να δουλεύεις πιο σκληρά και να κάνεις περισσότερα, χρησιμοποιώντας λιγότερα.

Καμία όμως από αυτές τις ερμηνείες «δεν στέκεται», εάν εξεταστεί εξονυχιστικά. Η ερμηνεία της υπερβολικής ζήτησης αποτυγχάνει, μόλις με μια γρήγορη ματιά. Άλλωστε, δεν υπάρχει έλλειψη αγαθών. Τα πλοία που μεταφέρουν τις προμήθειες –30 εκατομμύρια τόνους προμηθειών-, βρίσκονται έξω από τα αμερικανικά λιμάνια, και έρχονται και άλλα. Ούτε έχει αυξηθεί τόσο πολύ το κόστος παραγωγής. Το μεγαλύτερο μέρος του «πληθωρισμού» παρατηρείται στο χώρο της ενέργειας (εν μέρει λόγω της ανάκαμψης μετά από τη «βουτιά» εξαιτίας της πανδημίας), ενώ, παρατηρείται και στα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα και φορτηγά, αγαθά τα οποία είχαν παραχθεί πρωτύτερα και βρίσκονται σε ζήτηση, εξαιτίας της έλλειψης σε ημιαγωγούς, που επηρεάζουν τις αυτοκινητοβιομηχανίες.

Και όχι, ούτε αυτή η έλλειψη είναι αποτέλεσμα «υπερβολικής ζήτησης». Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι παραγωγοί ημιαγωγών, προέβλεψαν μια μεγαλύτερη αλλαγή στη σύνθεση της ζήτησης, με κατεύθυνση προς τις οικιακές συσκευές, και μακριά από το χώρο των αυτοκινήτων, όπως και έγινε. Πλέον, υπάρχουν μεγάλες ποσότητες για το ένα πεδίο, και ελλείψεις, για το άλλο. Όσον αφορά την ερμηνεία του «κεντρικού σχεδιασμού», αυτή, την περιμέναμε από συγκεκριμένους κύκλους. Ο υπαινιγμός τους, είναι πώς, όλα θα ήταν μια χαρά, εάν και μόνο η κυβέρνηση Μπάιντεν, δεν είχε δώσει προσοχή στο πρόβλημα. Δεν τους ενδιαφέρει ότι η παρέμβαση Μπάιντεν ήταν απλώς για να ενθαρρύνει τους διευθυντές των λιμανιών να δουλεύουν «24/7» για να ξεφορτώσουν τα πλοία: Μια ιδέα που θα μπορούσε να υποθέσει κανείς, ότι έχει ήδη περάσει από το μυαλό τους.

O ισχυρισμός σχετικά με την «αποτελεσματικότητα», βρίσκεται πιο κοντά στην πραγματικότητα, αν και το πρόβλημα δεν είναι η μικρή, αλλά η μεγάλη αποτελεσματικότητα. Για να είμαι περισσότερο ακριβής, η εξαιρετικά μεγάλη αποτελεσματικότητα των σημερινών εφοδιαστικών αλυσίδων είναι και το μοιραίο τους ελάττωμα. Τα καλοδιαχειριζόμενα λιμάνια, είναι πρότυπα υψηλής παραγωγικότητας και χαμηλού κόστους. Περιλαμβάνουν αποβάθρες, γραμμές τρένου, αποθήκες, εξέδρες φόρτωσης και εξοπλισμούς ανύψωσης για να εξυπηρετούν τα εμπορεύματα που περιμένουν. Η βελτίωση των εγκαταστάσεων, πάνω από ένα περιθώριο ασφαλείας, θα ήταν σπατάλη.

Κανονικά, κάθε υπερβολή στη βελτίωση των εγκαταστάσεων, παραμένει αχρησιμοποίητη, δίχως να αποδίδει έσοδα όταν πρέπει να πληρωθούν οι τόκοι του δανείου, που πάρθηκε για την κατασκευή των εγκαταστάσεων. Με την πάροδο του χρόνου, οι αποτελεσματικοί διευθυντές, θα ελαχιστοποιήσουν τα πλεονάζοντα και θα διατηρήσουν τις αποβάθρες και τις μηχανές που δουλεύουν κανονικά. Η συναρπαστική επιτυχία των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, αντανακλά την αδιάκοπη διαδικασία αυτής της θεμελιώδους αρχής.

Κατά την περίοδο της «βουτιάς» λόγω της πανδημίας, αρκετές εγκαταστάσεις των αμερικανικών λιμανιών, έμειναν αχρησιμοποίητες. Όταν η παραγωγή διακόπηκε και εμπορικά πλοία παρέμεναν δεμένα στα λιμάνια της Ασίας, τα αμερικανικά φορτηγά άφηναν τα δικά τους, άδεια, εμπορευματοκιβώτια στα λιμάνια, περιμένοντας πλοία, να τα πάνε πίσω στην Ασία. Όταν όμως η ζήτηση επανήλθε και η παραγωγή ξεκίνησε, ακόμη και επιταχύνθηκε, την ώρα που τα νοικοκυριά άρχισαν να ξοδεύουν τα χρήματα τους σε αγαθά, και όχι πλέον σε υπηρεσίες. Τα πλοία με τα αγαθά, παρουσιάστηκαν ξανά.

Υπήρχε όμως ένα μεγάλο πρόβλημα: Για να ξεφορτώσεις τα εμπορευματοκιβώτια, πρέπει να έχεις ένα μέρος να τα τοποθετήσεις. Σύμφωνα με τον αναφορές από τον Τύπο, οι αποθήκες ήταν ήδη γεμάτες με άδεια κοντέινερ. Επιπλέον, τα φορτηγά με τα νέα άδεια εμπορευματοκιβώτια, δεν μπορούσαν να τα ξεφορτωθούν, και έτσι, δεν μπορούσαν να πάρουν καινούρια, γεμάτα εμπορευματοκιβώτια.

Και έτσι, τα φορτία περίμεναν. Λύσεις, όπως το στοίβαγμα των άδειων κοντέινερ σε μεγαλύτερο ύψος, μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μόνο εν μέρει το πρόβλημα, και έφταναν μέχρι ένα συγκεκριμένο σημείο. Σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, νέες αποβάθρες και σιδηροδρομικές γραμμές μπορούν να φτιαχτούν. Όλα αυτά όμως, απαιτούν χρόνο, εκτάσεις γης (που δεν είναι εύκολο να βρεθούν, όπως φαίνεται), και σημαντικό εξοπλισμό, ο οποίος πρέπει να γίνει εισαγωγή από κάπου, πιθανόν με πλοίο. Μια εφοδιαστική αλυσίδα λοιπόν, είναι μια ξεχωριστή οικολογία, μια βιοφυσική οντότητα.

Προϋποθέτει ότι όλα τα μέλη της, λειτουργούν ομαλά, συνεχώς. Οι αποτυχίες δεν μπορούν να απομονωθούν μόνο στο ένα κομμάτι της αλυσίδας, ούτε μπορούν να διορθωθούν με μια απλή αύξηση στις τιμές ή στις χρεώσεις, ή με μια ραγδαία αλλαγή στις τεχνικές. Αντίθετα, τοποθετούνται μέσα σε ένα σύστημα, που έχει δημιουργηθεί σε έναν συγκεκριμένο τρόπο: Μια βλάβη στο ένα μέλος του συστήματος, μπορεί να γίνει μια γενική βλάβη.

Στο αξιομνημόνευτο βιβλίο του, «Παγκόσμιος Μινώταυρος», το 2011, ο οικονομολόγος (και πρώην υπουργός Οικονομικών), Γιάνης Βαρουφάκης, συνέκρινε τις Ηνωμένες Πολιτείες με ένα μυθικό τέρας, που ζούσε σε έναν λαβύρινθο, στον οποίο, ό,τι και αν έμπαινε, δεν μπορούσε να διαφύγει. Για 40 χρόνια, η αμερικανική οικονομία, έχει λάβει καταναλωτικά αγαθά, που παράγονται στην Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Κίνα και αλλού. Για να διατηρεί τον αχόρταγο Μινώταυρο, ο Κόσμος, δημιούργησε έναν παγκόσμιο λαβύρινθο από λιμάνια, αποθήκες, δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές. Τότε, μια μέρα, ο Μινώταυρος αρρώστησε και παρέλειψε ένα γεύμα του. Την επόμενη μέρα, προσπάθησε να επανέλθει τρώγοντας τέσσερα γεύματα, αντιλαμβανόμενος όμως ότι ο οισοφάγος του, δεν ήταν πλέον αρκετά μεγάλος, για να μπορεί να τα καταπιεί όλα.

Επομένως, σήμερα, ο Μινώταυρος κάθεται, πνιγμένος και αβοήθητος, περιμένοντας το «ξεμπλοκάρισμα». Εάν όμως αυτό δεν γίνει, οι συνέπειες θα είναι ζοφερές. Εάν λοιπόν ο πνιγμός του τέρατος, είχε συμβεί με αυτόν τον τρόπο στον Θησέα, ίσως να μην είχε χρειαστεί την Αριάδνη, το σπαθί της, ή τον μίτο της.

Ο James Galbraith είναι καθηγητής και επικεφαλής του τμήματος Government/Business Relations στη Lyndon B. Johnson School of Public Affairs του University of Texas