Θα επιστρέψει η παγκόσμια οικονομία σε κανονικούς ρυθμούς το 2022;

Θα διαρκέσουν οι στασιμοπληθωριστικές δυνάμεις που δρουν στην παγκόσμια οικονομία; Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, οι κεντρικές τράπεζες και οι περισσότεροι οικονομολόγοι έλεγαν ότι οι παράγοντες που προκαλούν άνοδο του πληθωρισμού και επιβράδυνση της ανάπτυξης θα ήταν προσωρινοί. Τα σημεία συμφόρησης της εφοδιαστικής αλυσίδας θα υποχωρούσαν, οι τιμές της ενέργειας θα επέστρεφαν στη γη και οι εργαζόμενοι στις πλούσιες χώρες που έμειναν εκτός εργατικού δυναμικού -για λόγους που κανείς δεν κατανοεί πλήρως- θα επέστρεφαν στις εργασίες τους. Και όμως, καθώς το 2021 πλησιάζει στο τέλος του, οι χρηματοπιστωτικές αγορές, το κοινό, ακόμη και οι ίδιοι οι κεντρικοί τραπεζίτες αρχίζουν να χάνουν να ολιγωρούν.

Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι οξύ. Η απάντηση εγχειριδίου στον πληθωρισμό που προκαλείται από διαταραχές της προσφοράς είναι να τον αγνοήσετε και να τον αφήσετε να φύγει από μόνος του. Γιατί κάποιος να βλάψει τις οικονομίες με υψηλότερα επιτόκια, που δεν θα ξεμπλοκάρουν τα λιμάνια, δεν θα δημιουργήσουν νέες προμήθειες φυσικού αερίου και δεν θα θέσουν τέλος στην πανδημία; Το 2011 ο πληθωρισμός στη Βρετανία αυξήθηκε στο 5,2% ως αποτέλεσμα της αύξησης των τιμών των εμπορευμάτων, αλλά η Τράπεζα της Αγγλίας διατήρησε τα επιτόκια χαμηλά. Στη ζώνη του ευρώ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αύξησε τα επιτόκια, βοηθώντας την οικονομία της να επιστρέψει σε ύφεση και σύντομα βρέθηκε με πληθωρισμό πολύ κάτω από τον στόχο της. Όπως και τότε, ο πληθωρισμός το 2022 λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας είναι πιθανό να υποχωρήσει. (Ο πληθωρισμός είναι ο ρυθμός μεταβολής των τιμών, που σημαίνει ότι ακόμη και αν οι τιμές δεν επανέλθουν στα προηγούμενα επίπεδα, αρκεί απλώς να μην αυξάνονται τόσο γρήγορα.)

Ωστόσο, η σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του 2010 είναι ανακριβής. Τα δεινά του παγκόσμιου εμπορίου το 2021 δεν προκλήθηκαν μόνο από τη διαταραχή του εφοδιασμού, όπως η αύξηση κρουσμάτων της Covid-19 που έκλεισε εργοστάσια του Βιετνάμ. Υπήρξε επίσης υπερβολική ζήτηση. Τεράστια δημοσιονομικά και νομισματικά κίνητρα, σε συνδυασμό με την κοινωνική αποστασιοποίηση, οδήγησαν τους καταναλωτές στην κατανάλωση αγαθών, από κονσόλες παιχνιδιών μέχρι αθλητικά παπούτσια. Το καλοκαίρι του 2021 οι δαπάνες των Αμερικανών σε υλικά αγαθά ήταν 7% πάνω σε σχέση με πριν από την πανδημία. Σε άλλες χώρες, επίσης, υπάρχει μόνο έλλειψη αγαθών σε σχέση με την ασυνήθιστα υψηλή ζήτηση για αυτά. Για να επιστρέψει η παγκόσμια οικονομία στο φυσιολογικό, οι καταναλωτές πρέπει να ξοδεύουν περισσότερα από τα άφθονα μετρητά τους σε υπηρεσίες, όπως γεύματα σε εστιατόρια και ταξίδια.

Ο πλούσιος κόσμος δεν έχει δει μια περιδίνηση μισθών-τιμών από τη δεκαετία του 1970

Δυστυχώς, οι οικονομίες μαστίζονται από ελλείψεις εργαζομένων που χρειάζονται για να ευδοκιμήσουν οι βιομηχανίες υπηρεσιών. Οι μισθοί στην αναψυχή και τη φιλοξενία εκτινάσσονται στα ύψη. Πολλοί οικονομολόγοι ήλπιζαν ότι οι εργαζόμενοι θα επέστρεφαν καθώς θα έληγε η έκτακτη υποστήριξη για τις αγορές εργασίας, όπως τα προγράμματα άδειας και η έκτακτη ασφάλιση ανεργίας. Μέχρι στιγμής, υπάρχουν εκπληκτικά λίγα σημάδια ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Προκειμένου ο πληθωρισμός να είναι προσωρινός, η αύξηση των μισθών καθώς και η αύξηση των τιμών πρέπει πιθανώς να μειωθούν. Οι εναλλακτικές λύσεις είναι μια αύξηση της παραγωγικότητας, πράγμα απίθανο, ή χαμηλότερα περιθώρια κέρδους, τα οποία για επιχειρήσεις όπως τα εστιατόρια είναι ήδη ισχνά.

Ορισμένοι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής αρχίζουν να φοβούνται το αντίστροφο: αύξηση των μισθών που συνεχίζει να αυξάνεται καθώς οι εργαζόμενοι αναμένουν υψηλότερο πληθωρισμό. Ο πλούσιος κόσμος δεν έχει δει μια περιδίνηση μισθών-τιμών από τη δεκαετία του 1970 και οι πιο  μετριοπαθείς υποστηρίζουν ότι σε οικονομίες χωρίς εκτεταμένη συνδικαλιστική οργάνωση, οι εργαζόμενοι είναι απίθανο να διαπραγματευτούν υψηλότερους μισθούς. Αλλά αν οι αυξανόμενες προσδοκίες για τον πληθωρισμό αποδειχθούν αυτοεκπληρούμενες προφητείες, η δουλειά των κεντρικών τραπεζών θα γίνει ξαφνικά πολύ πιο δύσκολη. Δεν θα μπορούσαν να διατηρήσουν τον πληθωρισμό στο επιθυμητό στόχο χωρίς να θυσιάσουν θέσεις εργασίας. Οι αναδυόμενες αγορές έχουν συνηθίσει σε αυτόν τον επώδυνο συμβιβασμό μεταξύ ανάπτυξης και πληθωρισμού, αλλά το φαινόμενο δεν έχει «δαγκώσει» τον πλούσιο κόσμο εδώ και δεκαετίες. Σε μεγάλες πλούσιες χώρες, η Τράπεζα της Αγγλίας βρίσκεται πιο κοντά σε μια τέτοια σύσφιγξη – καθαρά για να διατηρήσει την αξιοπιστία του στόχου της για τον πληθωρισμό, και όχι επειδή δικαιολογείται από τις υποκείμενες οικονομικές συνθήκες.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες σε τροχιά σύσφιγξης

Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τους υπεύθυνους χάραξης νομισματικής πολιτικής να αυξάνουν τα επιτόκια και να το μετανιώνουν. Αν και ο πληθωρισμός θα παραμείνει υψηλός κατά τους πρώτους μήνες του 2022, οι κεντρικοί τραπεζίτες συνήθως πιστεύουν ότι χρειάζεται ενάμιση χρόνο για να έχουν τα υψηλότερα επιτόκια την πλήρη επίδρασή τους στην οικονομία. Οι δυνάμεις που διατηρούσαν προηγουμένως τα παγκόσμια ποσοστά και τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα -δημογραφικές αλλαγές, ανισότητες και αχαλίνωτη παγκόσμια ζήτηση για ασφαλή περιουσιακά στοιχεία- μπορεί να έχουν επανακάμψει μέχρι τότε. Η επικείμενη δημοσιονομική μείωση σε πολλές χώρες θα βοηθήσει τις οικονομίες να χαλαρώσουν: η Βρετανία έχει ανακοινώσει μεγάλες αυξήσεις φόρων και ο Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν αγωνίζεται να περάσει μεγάλες δαπάνες στο Κογκρέσο. Και η βραδύτερη ανάπτυξη στην Κίνα, η οποία παλεύει με την επιβράδυνση της αγοράς ακινήτων, θα μπορούσε να επεκταθεί παγκοσμίως.

Πάνω απ’ όλα, η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Η εξάπλωση του ιού θα μπορούσε ακόμη να διαταράξει τις οικονομίες για άλλη μια φορά εάν η ανοσία εξασθενίσει και οι νέες παραλλαγές μπορέσουν να παρακάμψουν τα εμβόλια. Αλλά με τις αλυσίδες εφοδιασμού στα όριά τους, ο κόσμος δεν μπορεί να επαναλάβει το κόλπο της διατήρησης της οικονομικής ανάπτυξης χρησιμοποιώντας κίνητρα που μετατοπίζουν τις καταναλωτικές δαπάνες προς τα αγαθά. Αντίθετα, οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να καταπνίξουν τις δαπάνες με υψηλότερα επιτόκια για να αποφύγουν τον υπερβολικό πληθωρισμό, καθώς η πλευρά της προσφοράς της οικονομίας προσαρμόζεται σε πρότυπα δαπανών και εργασίας που είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που επικρατούσαν τη δεκαετία του 2010. Αν η κανονικότητα δεν επανέλθει το 2022, το εναλλακτικό σενάριο είναι μια επώδυνη οικονομική προσαρμογή.