«Πράσινη» – Ηθική Τράπεζα

Η τραπεζική χρηματοδότηση παραμένει η πλειοψηφία στην Ευρώπη σε σύγκριση με τη χρηματοδότηση της αγοράς.

Ο επαναπροσανατολισμός των χρηματοοικονομικών ροών επιβάλλει λοιπόν αναγκαστικά τις τράπεζες.

Πολλοί οικονομικοί επιστήμονες ζητούν από τις κεντρικές τράπεζες να χρηματοδοτήσουν τις δημόσιες δαπάνες που είναι απαραίτητες για την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας χρήματος. Ο παραλληλισμός γίνεται με τη συντονισμένη δράση των κεντρικών τραπεζών μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και έκτοτε, της υγειονομικής κρίσης της άνοιξης του 2020 για τη διάσωση του χρηματοοικονομικού συστήματος: χωρίς πράξη του ίδιου μεγέθους απέναντι στον κλιματικό κίνδυνο, η οικονομία οδηγείται προς την καταστροφή της.

Αρκετές δημόσιες τράπεζες στην Ευρώπη διεκδικούν τον τίτλο της «Τράπεζας του Κλίματος» όπως η European Investment Bank ή η Caisse des Depots στη Γαλλία.

Η ιδέα στοχεύει να κάνει αυτή την κλιματική τράπεζα το ένοπλο εργαλείο του ευρωπαϊκού «πράσινου συμφώνου», συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς συνιστώσας του. Η τράπεζα αυτή, χρηματοδοτούμενη από την ΕΚΤ θα επέτρεπε τον επαναπροσδιορισμό της δημιουργίας χρήματος προς την ενεργειακή μετάβαση.

Ορισμός

Αποκαλείται πράσινη τράπεζα, οικολογικά υπεύθυνη τράπεζα ή ηθική τράπεζα και ακούμε όλο και περισσότερο για αυτήν. Και αυτό είναι πολύ αισιόδοξο όταν βλέπεις τον καταστροφικό αντίκτυπο που έχουν άλλες παραδοσιακές τράπεζες στο κλίμα, στη βιοποικιλότητα και σε ολόκληρο τον πλανήτη (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, η τιμή της βιοποικιλότητας – μια πολυκριτήρια προσέγγιση, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 14/11/2021).

Παρά τις δεσμεύσεις τους, αυτές οι τράπεζες συνεχίζουν να υποστηρίζουν μαζικά τις βιομηχανίες πετρελαίου, άνθρακα και αποψίλωσης δασών. Οι μελέτες ακολουθούν και μοιάζουν μεταξύ τους και αυτά τα σπουδαία ιδρύματα δεν είναι έτοιμα να αλλάξουν. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι ο ρόλος της χρηματοοικονομικής στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ουσιαστικός (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Χρ. Λεμονάκης, κλιματική αλλαγή, χρηματοοικονομικοί κίνδυνοι και μελλοντικές επιπτώσεις, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 27/08/2021).

Η ρύπανση των τραπεζών

Οι μεγάλες τράπεζες δίνουν ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στις πολλές προσπάθειες που καταβάλλουν για να μετριάσουν τη ρύπανση μέσω της κατανάλωσης ενέργειας των διακομιστών, των υποκαταστημάτων και των γκισέ τους. Μόνο που στην πραγματικότητα, αυτά τα τρία στοιχεία αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος των εκπομπών CO2 των τραπεζών. Λείπουν πληροφορίες για τα υπόλοιπα και η πραγματικότητα είναι ότι οι τράπεζες ρυπαίνουν μαζικά λόγω της χρηματοδότησης και των πιστώσεων που χορηγούν σε βιομηχανίες που ρυπαίνουν πάρα πολύ. Η τελευταία μελέτη της Οxfam (μια βρετανική συνομοσπονδία 20 ανεξάρτητων φιλανθρωπικών οργανώσεων που επικεντρώνονται στην ανακούφιση της παγκόσμιας φτώχειας, που ιδρύθηκε το 1942), αποκάλυψε ότι οι γαλλικές τράπεζες έχουν χρηματοδοτήσει και υποστηρίξει έργα που έχουν εκπέμψει περισσότερο από 8 φορές το αποτύπωμα από άνθρακα ολόκληρης της Γαλλίας και μας μεταφέρουν κατευθείαν σε έναν κόσμο +4C με δραματικές συνέπειες.

Και όμως οι γαλλικές τράπεζες δεν είναι οι χειρότερες. Για παράδειγμα, αναφέρονται οι HSBC ή οι αμερικάνικες τράπεζες, οι οποίες υστερούν σχεδόν σε όλα τα κριτήρια της μελέτης της ΜΚΟ Rainforest Action και της έκθεσης Banking on Climate Change. Αντί να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις που ρυπαίνουν, όλα αυτά τα δισεκατομμύρια ευρώ θα πρέπει να χρηματοδοτούν περιβαλλοντικά έργα.

Δραστηριότητες τραπεζών

Σε αντίθεση με την ηθική τράπεζα που ορίστηκε από την Ευρωπαική Ομοσπονδία Χρηματοοικονομικών και Ηθικών και Εναλλακτικών Τραπεζών (FEBEA – European Federation of Ethical and Alternative Banks and Financiers), οι άλλες τράπεζες του κλίματος δεν έχουν επίσημο ορισμό.

Βέβαια, θα μπορούσαμε να τις ορίσουμε ως τράπεζες που υπερβαίνουν τη μοναδική αναζήτηση χρηματοοικονομικού κέρδους και ακόμη και πέρα από το σεβασμό του πλανήτη, καθώς κινητοποιούν όλους τους πόρους τους για να χρηματοδοτήσουν έργα με θετικό αντίκτυπο για το περιβάλλον (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, χρηματοοικονομική με αντίκτυπο (impact finance), Πολυτεχνείο Κρήτης, 02/08/2021).

Οι δραστηριότητες μιας τέτοιας τράπεζας ποικίλουν από τον τρεχούμενο λογαριασμό έως την πίστωση, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων αποταμίευσης, των συμβουλών ή ακόμα και της ασφάλισης όταν την προσφέρει. Υπάρχουν διάφοροι άλλοι τρόποι για μια τράπεζα να κάνει ηθική ή πράσινη χρηματοδότηση. Για παράδειγμα, μπορεί να προσφέρει την αναφύτευση δέντρων με κάθε συναλλαγή, να βοηθήσει τους καταναλωτές να κάνουν τις πιο ηθικές επιλογές στα καθημερινά τους έξοδα ή να δωρίσει μέρος των κερδών της σε περιβαλλοντικές ενώσεις. Η δωρεά γίνεται επίσης συχνά από την υπεύθυνη τράπεζα.

Ο κύριος μοχλός που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα για να γίνει πραγματικά οικολογικό είναι να επενδύσει τα περιουσιακά του στοιχεία (και συνεπώς τις αποταμιεύσεις των πελατών του) μόνο σε επιχειρήσεις και έργα με θετικό αντίκτυπο.

Τρείς δράσεις είναι πιθανές:

– Εξαίρεση των ορυκτών καυσίμων μέσω πολιτικών αποκλεισμού.

– Χρηματοδότηση πράσινων επιχειρήσεων (χρηματοδότηση των επιχειρήσεων που προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν το αποτύπωμα άνθρακα στον πλανήτη).

– Χρηματοδότηση επιχειρήσεων οικολογικής μετάβασης (χρηματοδότηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, βιώσιμη και βιολογική γεωργία, μεταφορές χωρίς άνθρακα, θερμική ανακαίνιση).

Ο στόχος είναι η ανάπτυξη ενός περιβαλλοντικού σκορ το οποίο θα εκτιμά τις επιδόσεις μέσα σε επιχειρήσεις πράσινες και οικολογικής μετάβασης. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογία, δεδομένα και ανάπτυξη δεξιοτήτων. Ένα παράδειγμα τέτοιας δραστηριότητας αποτελεί το Green Liquidity Factor του Gredit Agricole της Γαλλίας. Το Εργαστήριο Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης με το Audencia Business School πρόκειται να αναπτύξουν σύντομα σύνθετους δείκτες εκτίμησης πράσινων επενδύσεων με βάση κριτήρια ESG (βλ. Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Δούμπος, Μ. Εσκαντάρ, συγκριτική χρηματοοικονομική αξιολόγηση των επιχειρήσων με βάση το τρίπτυχο ESG, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 06/07/2021).

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης

* Δρ. Αιμίλιος Γαλαριώτης, Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Αντιπρύτανης Έρευνας, Audencia Business School, France