Τουρκία – 5 μεγάλοι κίνδυνοι απειλούν την οικονομία της

Ποιος έχει δίκιο; Ο Ταγίπ Ερντογάν ή οι αγορές; Ο πρόεδρος της Τουρκίας επιμένει στην αντισυμβατική –σύμφωνα με οικονομολόγους- πολιτική της μείωσης των επιτοκίων με στόχο να τονωθεί η ανάπτυξη παρά το άλμα του πληθωρισμού που έχει φτάσει στη χώρα το 20%. Στην πορεία όμως πολλά στελέχη της κεντρικής τράπεζας της χώρας δήλωσαν παραίτηση ή καρατομήθηκαν για την πολιτική αυτή, ενώ τα ξημερώματα σήμερα ανακοινώθηκε και η παραίτηση του υπουργού Οικονομικών της Τουρκίας Λουτφί Ελβάν.

Ο Ελβάν θεωρείτο η τελευταία φωνή οικονομικής ορθοδοξίας στο υπουργικό συμβούλιο του Ερντογάν, ο οποίος ζήτησε να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του σύμφωνα με την κυβέρνηση. Μετά από εβδομάδες φημών ότι επιδίωκε να εγκαταλείψει τη θέση του, ο πρώην τεχνοκράτης αντικαταστάθηκε από τον Νουρεντίν Νεμπάτι, ο οποίος έχει υπερασπιστεί σθεναρά τις πολιτικές του Ερντογάν.

Οι πέντε κίνδυνοι για την τουρκική οικονομία

Με τη λίρα όμως να συνεχίζει να βουλιάζει σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου και την ισοτιμία να ξεπερνά μετά τις εξελίξεις αυτές ακόμη και το 13,50 έναντι του αμερικανικού νομίσματος, το ρίσκο της Άγκυρας μεγαλώνει καθώς δημιουργούνται πέντε μεγάλοι κίνδυνοι για την οικονομία της Τουρκίας.

-Πιθανή μεγάλη φυγή κεφαλαίων προς το δολάριο αναγκάζοντας την κυβέρνηση να επιβάλλει ακόμη και κεφαλαιακούς ελέγχους (capital controls). Όσοι έχουν ζήσει αυτή την κατάσταση, περιλαμβανομένων και των Ελλήνων, ξέρουν.

Οι Τούρκοι διατηρούν παραδοσιακά χρήματα σε δολάριο λόγω των συχνών συναλλαγματικών κρίσεων στη χώρα. Πλέον οι καταθέσεις σε ξένο νόμισμα στην Τουρκία ξεπερνούν το 55% όλων των καταθέσεων στον τραπεζικό κλάδο της χώρας που ανέρχονται σε περίπου 260 δις δολ, σε σύγκριση με περίπου 50% που ήταν το 2018 σύμφωνα με στοιχεία των Φαινάνσιαλ Τάιμς.

Σε περίπτωση που η φυγή αυτή συνεχιστεί μπορεί να επιταχυνθεί η βουτιά της λίρας προκαλώντας ντόμινο με τελείως απρόβλεπτες συνέπειες. Εάν ο κόσμος αρχίσει να μαζεύεται στις τράπεζες ζητώντας τα χρήματά του (bank run), τότε οι κεφαλαιακοί έλεγχοι θα είναι αναπόφευκτοι με τεράστια προβλήματα να δημιουργούνται από την καθημερινότητα έως τις εισαγωγές.

Από τη στιγμή που θα επιβληθούν μάλιστα τέτοια capital controls, δεν είναι εύκολο αυτά να καταργηθούν σύντομα, όπως γνωρίζουν πολύ καλά (και) οι Έλληνες.

– Τεράστιο άλμα τιμών και ακρίβεια που μπορεί να οδηγήσουν σε κοινωνικές αναταραχές. Η χώρα εξακολουθεί να εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει. Η λίρα έχει χάσει σχεδόν 30% φέτος έναντι του δολαρίου και ο πληθωρισμός είναι στο 20%. Για τις επιχειρήσεις η επιβάρυνση είναι ακόμη χειρότερη αφού ο δείκτης τιμών παραγωγού της χώρας αυξήθηκε 46 τοις εκατό σε ετήσια βάση τον Οκτώβριο.

Παράλληλα η λεγόμενη ανεξάρτητη Ομάδα Έρευνας για τον Πληθωρισμό, που αποτελείται από ακαδημαϊκούς και πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους της Τουρκίας, υπολογίζει τον πραγματικό πληθωρισμό κοντά στο 50%. Με τις τιμές των τροφίμων στα ύψη και τη φτώχεια να μεγαλώνει, δημιουργείται ένα εκρηκτικό κοκτέιλ στην κοινωνία της γειτονικής χώρας.

-Μπαίνει σε κίνδυνο το στοίχημα Ερντογάν για υψηλή ανάπτυξη πάνω από 9% μέσω αύξησης των εξαγωγών. Με τον Ερντογάν να έχει ήδη καρατομήσει τρεις κεντρικούς τραπεζίτες από τα μέσα του 2019 για να πετύχει μειώσεις επιτοκίων, το στοίχημα της Άγκυρας είναι ότι ε τον τρόπο αυτό θα υπάρξει ανάπτυξη στην οικονομία και νέες επενδύσεις.

Με τη λίρα όμως να υποχωρεί 20% μέσα σε διάστημα ενός μηνός περίπου υπάρχει ο κίνδυνος να δεχτεί η οικονομία μακροχρόνιο πλήγμα εμπιστοσύνης που τελικά μπορεί να πλήξει ακριβώς αυτές τις προοπτικές ανάπτυξης –και μάλιστα μακροπρόθεσμα- που θέλει να πετύχει ο Ερντογάν. Με φωνές να κάνουν λόγο ακόμη και για προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αν συνεχιστεί η κρίση, κάτι που πάντως η Άγκυρα έχει αποκλείσει κατηγορηματικά, λίγοι είναι εκείνοι που θα ποντάρουν στην οικονομία της χώρας σε αυτή τη φάση.

-Κίνδυνος για τις τράπεζες της Τουρκίας. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας βασίζονται σημαντικά σε εξωτερική χρηματοδότηση από το εξωτερικό για τις δραστηριότητές τους. Επίσης τα προηγούμενα χρόνια έχουν εκδώσει πολλά δάνεια σε επιχειρήσεις κυρίως αλλά και σε νοικοκυριά τα οποία είναι σε δολάρια.

Πως θα πληρωθούν τώρα τα δάνεια αυτά καθώς το κόστος εξυπηρέτησής τους αυξάνεται κάθε μέρα; Πρόκειται για ζήτημα για το χρηματοπιστωτικό σύστημα της γειτονικής χώρας το οποίο μέχρι τώρα έχει δείξει πως καταφέρνει να αντιμετωπίσει καλά τις προκλήσεις.

-Προκλήσεις για την αποπληρωμή στο εξωτερικό χρέος της Τουρκίας που ανέρχεται σε περίπου 240 δισ. δολ. Όπως δανείζονται επιχειρήσεις και νοικοκυριά έτσι δανείζεται –και πρέπει να αποπληρώσει- κι η κυβέρνηση της χώρας. Την Τουρκία σήμερα τη σώζει το ότι έχει χαμηλό λόγο χρέους προς ΑΕΠ, που διαμορφώνεται σε περίπου 40%.

Η αύξηση όμως του κόστους εξυπηρέτησης χρέους, μεγάλο μέρος του οποίου είναι επίσης σε δολάρια μπορεί να μειώσει το λεγόμενο δημοσιονομικό χώρο της Άγκυρας, ιδιαίτερα καθώς με τις επερχόμενες εκλογές αναμένεται να υπάρξουν περισσότερες παροχές