Ο Όλαφ Σολτς και το νέο «Ανατολικό Ζήτημα» – Σκληρό ροκ ή χείρα διαλόγου;

«Από την Ουγγαρία μέχρι την Κίνα, οι πιο σκληρές προκλήσεις για τη Γερμανία βρίσκονται στα ανατολικά της», γράφει ο γνωστός αρθρογράφος της The Guardian, Τίμοθι Γκάρτον Ας. Σημειώνει δε ότι για τη νέα κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς και των εταίρων του, αυτές οι προκλήσεις ισοδυναμούν με το «νέο Ανατολικό Ζήτημα».

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι προκλήσεις αυτές είναι πέντε: Η πρώτη αφορά στο εσωτερικό της Γερμανίας και την κατάσταση στα ανατολικά της κρατίδια, όπως τη Σαξονία και τη Θουριγγία, όπου σαρώνει η ακροδεξιά AfD. Η δεύτερη σχετίζεται με την κλιμακούμενη σύγκρουση της ΕΕ με Πολωνία και Ουγγαρία, οι οποίες κατηγορούνται ότι παραβιάζουν το δίκαιο και τις αξίες της Ευρώπης.

Η τρίτη και τέταρτη έχουν να κάνουν με τη Ρωσία και την τύχη των χωρών που βρίσκονται ανάμεσα σε αυτή και τη Γερμανία – Ουκρανία και Λευκορωσία. Όσο για την πέμπτη, έχει το όνομα της ανερχόμενης παγκόσμιας υπερδύναμης, της Κίνας.

Πριν από μισό αιώνα…

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν, φυσικά, ότι η Γερμανία και ο Σολτς δεν θα έχουν να αντιμετωπίσουν προκλήσεις και προς Δυσμάς – με τους «παλιούς» εταίρους τους στην ΕΕ και με τις ΗΠΑ. Αυτές, ωστόσο, έχουν άμεση σχέση και, σε μεγάλο βαθμό, θα κριθούν από τις επιλογές που θα κάνει το Βερολίνο στα προαναφερθέντα ανοιχτά μέτωπα προς Ανατολάς.

Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ένα πράγμα: Η κυβέρνηση της Γερμανίας έχει αδήριτη ανάγκη για μια νέα Όστπολιτίκ.

Όπως είναι γνωστό, πρόκειται για έναν όρο ο οποίος επινοήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Την περίοδο, δηλαδή, που ο τότε καγκελάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ο σοσιαλδημοκράτης Βίλι Μπραντ, αποφάσισε να αλλάξει ρότα και να προσεγγίσει με διαφορετικό και πιο διαλλακτικό τρόπο τη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία.

Καρότο, αντί για μαστίγιο

Ο Μπραντ επέλεξε να αξιοποιήσει διαφορετικά όπλα στην ανειρήνευτη σύγκρουση των δύο συστημάτων. Αντί της βίας και της κατά μέτωπο αντιπαράθεσης, προτίμησε τη δύναμη του έθνους και της γλώσσας, όπως και το δέλεαρ του πλουτισμού και του καταναλωτισμού. Με άλλα λόγια, αντί για το μαστίγιο, προτίμησε το καρότο.

Την τακτική αυτή ακολούθησε και ο διάδοχός του στην καγκελαρία, ο επίσης σοσιαλδημοκράτης Χέλμουτ Σμιντ. Όπως δε φάνηκε σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, την συναρπαστική και ταραγμένη περίοδο του 1989’-91, η «στροφή» απέδωσε καρπούς – σε βαθμό που ούτε οι επικριτές της δεν θα μπορούσαν να φανταστούν. Άλλωστε, αρκετοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι η έκβαση του Ψυχρού Πολέμου και η επικράτηση της Δύσης κρίθηκε, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, στη διαιρεμένη Γερμανία και το Τείχος του Βερολίνου.

Σε κάθε περίπτωση και παρά τις διαφορετικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα – κυρίως ότι ο καπιταλισμός έχει επικρατήσει παγκοσμίως, ακόμη και στην Κίνα – ο Σολτς βρίσκεται αντιμέτωπος με μία ανάλογη πρόκληση. Απέναντι στην απειλή ενός νέου Ψυχρού Πολέμου, καλείται να επιλέξει εάν θα ακολουθήσει τη γραμμή του Χριστιανοδημοκράτη Κόνραντ Αντενάουερ ή εκείνη των όμορων ιδεολογικά Μπραντ και Σμιντ.

Η παράδοση του SPD

Η αλήθεια είναι πως συνολικά το SPD και οι κατά καιρούς ηγεσίες του έχουν μία στάση σαφώς πιο φιλική απέναντι στους «Ανατολικούς» και ειδικά τη Μόσχα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο Γκέρχαρντ Σρέντερ – ο τρίτος και τελευταίος μεταπολεμικός καγκελάριος από τις τάξεις του κόμματος πριν τον Σολτς – επέλεξε να γίνει το δεξί χέρι του Βλαντιμίρ Πούτιν, αναλαμβάνοντας κορυφαίες θέσεις στην Gazprom και τη Rosneft.

Ο Σολτς, ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι θα ακολουθήσει την ίδια γραμμή. Και γι’ αυτό υπάρχουν πολλές αιτίες.

Η πρώτη είναι πως, με το 25% του SPD στις εκλογές, είναι ουσιαστικά αδύναμος και ευάλωτος απέναντι στους Πράσινους και τους Ελεύθερους Δημοκράτες. Η δεύτερη είναι ότι θα βρεθεί αντιμέτωπος με σφοδρή  αντίδραση από ορισμένους εντός ΕΕ εάν επιχειρήσει να «καλοπιάσει» τη Ρωσία – κάτι που ήδη ξεκαθάρισε ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών στην Αναλένα Μπέρμποκ.

Τι θέλουν οι Αμερικανοί

Όσο για την τρίτη αιτία – και μάλλον σημαντικότερη – είναι οι πιέσεις των ΗΠΑ. Η επίσημη μετατροπή του Nord Stream 2 σε «πιόνι» στη γεωπολιτική σκακιέρα της Ευρώπης μετά την τηλεδιάσκεψη Μπάιντεν-Πούτιν και η διαβεβαίωση των Αμερικανών ότι έχει υπάρξει συμφωνία με τους Γερμανούς να μην λειτουργήσει ο αγωγός σε περίπτωση πολεμικής κλιμάκωσης στην Ουκρανία, μαρτυρούν την δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται ο Σολτς.

Πολύ περισσότερο καθώς το διακύβευμα δεν αφορά μόνο τον αγωγό. Όλα δείχνουν, για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι, ότι η Ουάσιγκτον έχει κάνει την επιλογή να στρέψει την προσοχή της και τις δυνάμεις της στην πιο μεγάλη απειλή που αντιμετωπίζει, την Κίνα. Για να το κάνει, όμως, έχοντας ήσυχο το κεφάλι της απέναντι στη Ρωσία, έχει ανάγκη από μια Ευρώπη η οποία ναι μεν θα είναι πιο αποφασισμένη και καλύτερα εξοπλισμένη, αλλά θα δρα εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ και όχι αυτόνομα.

«Αυτό που χρειαζόμαστε είναι νέες δυνατότητες και όχι νέες δομές οι οποίες θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους», όπως δήλωσε ο ΓΓ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, απαντώντας εμμέσως πλην σαφώς στα όσα είπε ο Μακρόν κατά την παρουσίαση του προγράμματος της γαλλικής προεδρίας στην ΕΕ, το πρώτο εξάμηνο του 2022.

Ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας καλείται, λοιπόν, να πάρει σημαντικές και δύσκολες αποφάσεις και μάλιστα χωρίς να έχει περιθώρια για άλλες αναβολές – άλλωστε, η προκάτοχός του, Ανγκελα Μέρκελ, τα εξάντλησε σχεδόν όλα…

Σκληρό ροκ ή χείρα διαλόγου;

Θα υψώσει τείχη επιλέγοντας το σκληρό γεωπολιτικό ροκ ή θα τείνει χείρα διαλόγου και φιλίας προς τη Ρωσία; Θα τραβήξει στα άκρα τη σχέση της ΕΕ με την Πολωνία (και την Ουγγαρία) ή θα κάνει εκπτώσεις στον «ευρωπαϊσμό» του; Θα κόψει τους δεσμούς με την Κίνα, που αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Γερμανίας ή θα πάρει αποστάσεις από τις ΗΠΑ, που είναι ο πρώτος;

Η νέα Όστπολιτίκ είναι, αναμφίβολα, μια αναγκαιότητα για τη Γερμανία. Ο Σολτς, όμως, καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να είναι τολμηρός όσο και ο Μπραντ. Μπορεί;