Υπερδύναμη στη Μέση Ανατολή – Η «μεγάλη ιδέα» της Σαουδικής Αραβίας

Συμπληρώνονται ήδη έξι χρόνια από τον Ιανουάριο του 2016, όταν το καθεστώς του Ριάντ παρουσίαζε το σχέδιό του για τη μετάβαση της Σαουδικής Αραβίας στην εποχή μετά το πετρέλαιο. Ήταν μια περίοδος, άλλωστε, που η τιμή του «μαύρου χρυσού» κινούνταν κάτω από τα 30 δολάρια το βαρέλι στις διεθνείς αγορές, με αποτέλεσμα τα έσοδα του βασιλείου να είναι σημαντικά μειωμένα και το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα να ξεπερνά τα 100 δισ. δολάρια.

Το σχέδιο έφερε τη σφραγίδα του βασιλιά Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ, ο οποίος είχε καθίσει στον θρόνο του μόλις ένα χρόνο νωρίτερα, μετά τον θάνατο του πατέρα του, Αμπντουλάχ μπιν Αμπντουλαζίζ. Ο ίδιος όρισε δε υπεύθυνο για την υλοποίηση του σχεδίου τον γιο του και πρίγκιπα-διάδοχο, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος εξελίχθηκε γρήγορα στον ντε φάκτο ισχυρό άνδρα της χώρας.

Στροφή σε νέους κλάδους

Με βάση τις εξαγγελίες που έγιναν τότε, προβλεπόταν η σταδιακή μείωση του ειδικού βάρους του πετρελαίου στην οικονομία. Και ταυτόχρονα, μια στροφή σε νέους κλάδους και δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός, η πληροφορική, οι νέες τεχνολογίες και οι παροχές υγείας, την οποία θα χρηματοδοτούσαν τα άφθονα πετροδολάρια που έχουν συγκεντρωθεί στα ταμεία τις προηγούμενες δεκαετίες.

Σήμερα, η Σαουδική Αραβία – η πλουσιότερη χώρα του αραβικού κόσμου – έχει κάθε λόγο να επιταχύνει αυτή τη μετάβαση. Αφού πρώτα, βεβαίως, επανεξετάσει και αναθεωρήσει το σχέδιό της με βάση τα νέα δεδομένα που έχει δημιουργήσει το πέρασμα της Covid-19.

Άλλωστε, παρά το γεγονός ότι φέτος οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου έχουν εκτιναχθεί στα ύψη – από τις αρχές του έτους έχουν αυξηθεί κατά περίπου 50% και κινούνται πάνω από τα 70 δολάρια το βαρέλι – υπάρχει κάτι που αποτελεί «κλειδί» των εξελίξεων: Η απόφαση των ισχυρότερων οικονομιών του πλανήτη – και βασικών πελατών της ηγέτιδας δύναμης του OPEC – να περάσουν όσο το δυνατόν πιο σύντομα στην «πράσινη εποχή».

ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ Σ. ΑΡΑΒΙΑΣ

Ευνοϊκή η οικονομική συγκυρία

Η συγκυρία μοιάζει να είναι ευνοϊκή για τον μπιν Σαλμάν. Οι υψηλές τιμές του πετρελαίου είχαν ως αποτέλεσμα το ΑΕΠ να αυξηθεί το τρίτο τρίμηνο με τον υψηλότερο ρυθμό που έχει καταγραφεί εδώ και σχεδόν μία δεκαετία – ή, για την ακρίβεια, από το 2012, όταν κάθε βαρέλι πουλιόταν πάνω από 120 δολάρια. Έτσι, η ανάπτυξη διαμορφώθηκε στο 6,8% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2020 και κατά 5,8% έναντι του αμέσως προηγούμενου.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το ΔΝΤ, η οικονομία της Σαουδικής Αραβίας θα «μεγαλώσει» φέτος κατά 2,8%, μετά τη συρρίκνωσή της κατά 4,1% το 2020 – το πρώτο έτος της πανδημίας, που σφραγίστηκε και από ένα μίνι «κραχ» στις τιμές του πετρελαίου.

Όσο για το 2022, οι εκτιμήσεις του διεθνούς οργανισμού κάνουν λόγο για ανάπτυξη της τάξης του 5%. Κι αυτό, με τη σειρά του, θα έχει ως αποτέλεσμα να καταγραφεί το πρώτο δημοσιονομικό πλεόνασμα μετά το 2014, που υπολογίζεται σε περίπου 90 δισ. ριάλ (κάπου 24 δις. δολάρια με τη σημερινή ισοτιμία).

Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑ

Το «κόλπο» με OPEC και Ρωσία

Για να συμβεί αυτό, φυσικά, έβαλε το… χεράκι του και το Ριάντ. Το πώς είναι πολύ απλό: Συμφώνησε με τους εταίρους του στον OPEC και με τη Ρωσία να περιορίσουν την παραγωγή, έτσι ώστε να προκληθεί τεχνητή έλλειψη στην αγορά και οι τιμές να συνεχίσουν να ανεβαίνουν.

Με τον τρόπο αυτό, τα πετροδολάρια εισέρευσαν άφθονα στα ταμεία και ο μπιν Σαλμάν είναι έτοιμος για το επόμενο βήμα του. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, οι επενδύσεις που σχεδιάζονται ως το 2030 για τον μετασχηματισμό της οικονομίας ανέρχονται στο μυθικό ποσό των 3 τρισ. δολαρίων – ένα ποσό που αντιστοιχεί περίπου στο ΑΕΠ της Γερμανίας!

Αν και αρκετοί αναλυτές αμφισβητούν το κατά πόσο κάτι τέτοιο θα είναι εφικτό, δεδομένου και του περιορισμού στην ρευστότητα που θα επιβάλλουν σταδιακά οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες της Δύσης, ο πρίγκιπας-διάδοχος αισιοδοξεί ότι θα τα καταφέρει. Ποντάροντας, όπως όλα δείχνουν, σε δύο ακόμη ατού.

Τα «κρυφά χαρτιά»

Αφενός, να καταφέρει το Ριάντ να πρωταγωνιστήσει σε μια ριζική ανοικοδόμηση των υποδομών και οικονομικών της ευρύτερης περιοχής, που συμπεριλαμβάνει τη Μέση Ανατολή και το Μαγκρέμπ – στόχος ιδιαιτέρως ελκυστικός για το άφθονο πλεονάζον σαουδαραβικό κεφάλαιο. Αφετέρου, να διαθέσει νέα μερίδια της Saudi Aramco σε διεθνείς επενδυτές, μια διαδικασία από την οποία ελπίζει πως θα αντλήσει αρκετές εκατοντάδες δισ. δολάρια.

Πρέπει να σημειωθεί, τέλος, ότι – όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία – η οικονομική ισχύς πηγαίνει «πακέτο» και με τις (γεω)πολιτικές φιλοδοξίες. Έτσι, μπορεί κανείς σχετικά εύκολα να καταλάβει το πώς και γιατί το Ριάντ εξοπλίζεται σαν αστακός: Για να καταστήσει την ηγεμονία του στην περιοχή αδιαμφισβήτητη, κόντρα σε ανταγωνιστές όπως είναι η Τουρκία και το Ιράν.

Προφανώς δε, σε αυτή την πορεία δεν υπάρχουν περιθώρια για αμφισβητήσεις και δημοκρατικά δικαιώματα. Η δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι αποτελεί μήνυμα προς κάθε κατεύθυνση.