Εάν θέσουμε το ερώτημα «πόση πρόοδος έχει σημειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στο θέμα της εξάλειψης των οικονομικών ανισοτήτων ανά τον κόσμο;», η απάντηση δεν θα είναι καλή. Από το 1945 μέχρι περίπου το 1980, ο κόσμος βίωσε τη συμπόρευση μιας γενικευμένης οικονομικής ευμάρειας με την ταυτόχρονη μείωση των ανισοτήτων σε πολλές χώρες παγκοσμίως. Σήμερα, το φτωχότερο 50% των κατοίκων ανά τον κόσμο, με εξαίρεση την Ευρώπη, κατέχει λιγότερο του 15% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το πλουσιότερο 10% κατέχει το 40% και σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό φτάνει το 60%.
Η Ευρώπη αποτελεί εξαίρεση της παγκόσμιας αυτής τάσης, τουλάχιστον σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, οι οποίες και οδηγούν την εξέλιξη του φαινομένου. Κυρίως λόγω των πολιτικών κοινωνικής πρόνοιας και πιο αναδιανεμητικής φορολογίας, η Ευρώπη κατάφερε την δωδεκαετία 2007-2019 να κρατήσει το δείκτη ανισότητας Gini στο 30 (κλίμακα από 1 έως 100), σχετικά χαμηλά συγκριτικά με τα διεθνή δεδομένα (γράφημα στα αριστερά). Επί πλέον, σε 13 ευρωπαϊκά κράτη ο δείκτης ανισότητας μειώθηκε από το 2007 έως το 2019, παρότι η περίοδος αυτή σημαδεύτηκε τόσο από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, όσο κι από την οικονομική ύφεση. Χαρακτηριστικό είναι ότι μέσα σε αυτά τα 12 χρόνια οι εισοδηματικές ανισότητες υποχώρησαν τόσο στη χώρα μας (που επλήγη βαρύτατα από την οικονομική κρίση) όσο και στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία (που επίσης κατέφυγαν σε συμφωνίες διάσωσης από τους Ευρωπαϊκούς μηχανισμούς).
Μήπως αυτό οφείλεται στο ότι χρησιμοποιούμε λάθος μέτρο για την εισοδηματική ανισότητα; Είναι αλήθεια πως ο δείκτης ανισότητας Gini δίνει περισσότερο βάρος στο μέσο της κατανομής ενώ δεν είναι πολύ ευαίσθητος σε αλλαγές στα άκρα της. Το γράφημα στα δεξιά όμως αποδεικνύει ότι δεν είναι αυτή η αιτία. Ακόμα κι αν εξετάσουμε το λόγο του εισοδήματος πλουσιότερου 20% του πληθυσμού δια το εισόδημα του φτωχότερου 20%, η τάση μείωσης των ανισοτήτων στις χώρες που έφεραν το βάρος της κρίσης (Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία) παραμένει.
Γιατί η οικονομική κρίση οδήγησε σε μείωση των ανισοτήτων; Αφενός, έπληξε ετεροβαρώς τα υψηλά εισοδήματα, μειώνοντας έτσι την απόσταση μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Αφετέρου, επέτεινε την επέκταση και εμβάθυνση πολιτικών κοινωνικής προστασίας (χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί ούτως ή άλλως την Ευρώπη από άλλες περιοχές του κόσμου με αυξημένες ανισότητες), που με το πέρας της κρίσης έφερε μειωμένες ανισότητες στις πληγείσες οικονομίες.
Η απάντηση στο τι ξεχωρίζει την Ευρώπη από τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου και στο πεδίο των εισοδηματικών ανισοτήτων είναι καίριας σημασίας. Όπως φαίνεται η γηραιά ήπειρος έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα το οποίο πρέπει να αναγνωρίσει και να ενισχύσει εάν θέλει να παραμείνει εξαίρεση του κανόνα των αυξημένων ανισοτήτων παγκοσμίως.
Γιώργος Μανάλης
Μεταδιδακτορικός Ερευνητής,
Υπότροφος της Ερευνητικής Έδρας Α. Γ. Λεβέντη
Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
Μάνος Ματσαγγάνης
Κύριος Ερευνητής
Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας
Υπότροφος της Έδρας «Σταύρος Κωστόπουλος»
Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)
Latest News
Τηλεργασία: Από τον έλεγχο στην εμπιστοσύνη
Ο σχεδιασμός και εφαρμογή σχετικών με την τηλεργασία πολιτικών ανθρώπινου δυναμικού είναι απολύτως απαραίτητες ενέργειες για την αντιμετώπιση των νέων συνθηκών και προσδοκιών των εργαζομένων
Γιατί δεν πέφτουν οι τιμές;
Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων φαίνεται από τις επιδόσεις της Ελλάδας στους κρίσιμους δείκτες που δημοσίευσε πολύ πρόσφατα η Eurostat
Τράπεζες, επενδυτικές υπηρεσίες και καθήκον διαφώτισης πελατών
H τράπεζα οφείλει να παρέχει συμβουλές προσαρμοσμένες στο προφίλ του πελάτη
Οι μεγάλες προκλήσεις για την οικονομία της Κίνας
Η εμπειρία δείχνει ότι η κινεζική ηγεσία τείνει να δίνει υπερβολικές υποσχέσεις
Πώς θα προσδιοριστεί το ελάχιστο φορολογητέο εισόδημα των ατομικών επιχειρήσεων
Τι θα πρέπει να γνωρίζετε
Habemum papam στην τεχνητή νοημοσύνη: Tι σημαίνει για τη χώρα μας
Τι σημαίνει για την Ελλάδα η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη που ενέκρινε το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ
Δημοσιονομικά προβλήματα ενόψει
Οι καιροί είναι δύσκολοι, τα συναισθήματα είναι έντονα – και η Γαλλία δεν έχει παράδοση στη δημιουργία συνασπισμών μεταξύ κομμάτων με πολύ διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις
Πώς να ρυθμίσετε τα χρέη στο Δημόσιο - Οι δόσεις και η αίτηση
Σε πόσες δόσεις μπορώ να πληρώσω – Συμπλήρωση της αίτησης – υπεύθυνης δήλωσης
Εργατικό δυναμικό, απασχόληση και ποιότητα της εργασίας στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το ποσοστό συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι 75,4%
Εξαήμερη απασχόληση με τον νόμο 5053/2023 – Ποιους αφορά
Σε ποιες περιπτώσεις είναι νόμιμη η 6ήμερα εργασία