Οι αφανείς ήρωες της Επανάστασης του 1821

Καθώς διανύουμε το έτος εορτασμού των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, αξίζει, νομίζω, να αναφερθώ σε μια παράτολμη πρωτοβουλία του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» το 1972 (23 Μαρτίου), δηλαδή την εποχή της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Εξέδωσε τότε ειδικό πολυσέλιδο αφιέρωμα στα «Οικονομικά του 1821», με έμφαση στους αφανείς ήρωες, δηλαδή εκείνους που είχαν την πρωτοβουλία και εκείνους που χρηματοδότησαν την Επανάσταση.

Εν μέσω δικτατορίας επαγγελματιών στρατιωτικών το αφιέρωμα εκείνο έδωσε έμφαση και με πλήθος στοιχείων αποδείκνυε ότι οι εμπνευστές αλλά και οι χρηματοδότες της εθνεγερσίας δεν ήταν ηρωικοί στρατιωτικοί αλλά μεγαλοεπιχειρηματίες του μείζονος Ελληνισμού και καραβοκύρηδες των ελληνικών νησιών, δηλαδή πλούσιοι επιχειρηματίες που διέπρεπαν στα ελληνικά νησιά αλλά και εκτός ελλαδικού χώρου.

«Δεν θα πρέπει να λησμονούμε», υπογράμμιζα στο κύριο άρθρο με το οποίο προλόγιζα το αφιέρωμα ως διευθυντής-αρθρογράφος του «Οικονομικού Ταχυδρόμου», «ότι χωρίς τη Φιλική Εταιρεία δεν θα υπήρχε Επανάσταση (τουλάχιστον το 1821). Οσο κι αν ενοχλεί αυτό, η ιδέα και προετοιμασία της εθνεγερσίας οφείλεται σε επιχειρηματίες της εποχής. Σε αυτούς οφείλεται και η ατελέστατη εν τούτοις οικονομική προετοιμασία του Αγώνα».

Ιδιαίτερα υπογραμμιζόταν η ηρωική θυσία των καραβοκυραίων της Υδρας, των Σπετσών και των Ψαρών, που έδωσαν όχι μόνο όλα τα καράβια τους στον Αγώνα, αλλά και όλο τους το χρυσάφι που συσσώρευαν στις κασέλες των αρχοντικών τους. Πρόσφεραν 600 πλοία για να τους μείνουν μόνο 50 σαράβαλα πια στο τέλος του Αγώνα. Ξεκίνησαν πάμπλουτοι και πολλοί από αυτούς με τη λήξη του βρέθηκαν στον δρόμο πάμπτωχοι.

Επίσης τα πυρομαχικά του Αγώνα εξασφάλισαν το οργανωτικό δαιμόνιο και η μέχρι ηρωισμού οικονομική θυσία των εμπόρων Σπηλιωτόπουλων, που δημιούργησαν και λειτούργησαν υπό συνθήκες αστυνομικού μυθιστορήματος τα πυριτιδοποιεία της Δημητσάνας. Να προστεθεί και η πολύτιμη συμβολή των αγροτών, που υπήρξαν η ζωντανή επιμελητεία για τη διατροφή των μαχομένων, καθώς συνέχισαν, καλλιεργώντας, να προσφέρουν όλες τους τις σοδειές, τα ζωντανά τους, το «έχειν» τους και φυσικά και τη ζωή τους. Και όταν έλειψαν οι αφανείς αυτοί ήρωες αγρότες, κανένας στρατιωτικός ηρωισμός δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα εκτός από το να γράψει σελίδες θυσίας ζωών. Υπογραμμίζεται ότι το ηρωικό Μεσολόγγι έπεσε από έλλειψη τροφίμων, καθώς ο Ιμπραήμ με την ευφυΐα που τον διέκρινε κατέστρεψε τις καλλιέργειες, τα δάση, κάθε κλήμα αμπελιού της Πελοποννήσου για να κάμψει με την πείνα τους επαναστάτες.

Αυτά σε αντιπαραβολή προς την όρεξη για πλουτισμό ορισμένων καπεταναίων μαζί με τις διάφορες σπατάλες ή καταχρήσεις που γίνονταν στην ανοργάνωτη και χωρίς έλεγχο διοίκηση, καθώς και στις υπερβολικές αξιώσεις των τακτικών στρατιωτικών, κυρίως των αλλοδαπών. Και όπως αποκαλύπτει στα απομνημονεύματά του ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, «οι καπεταναίοι πολύ συχνά παρωθούντο εις τον πειρασμόν να εγγράφουν μισθούς π.χ. διπλάσιους εις τας καταστάσεις ανεξέλεγκτοι όντες ίνα σφετερισθούν την διαφοράν».

Το 126 σελίδων αφιέρωμα αυτό του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» συνιστούσε αναμφίβολα πρόκληση για τους συνταγματάρχες δικτάτορες, αλλά ευτυχώς χωρίς συνέπειες, ίσως διότι ήταν γι’ αυτούς δύσπεπτο ανάγνωσμα. Ομως υποθέτω ότι και σήμερα θα προκαλούσε αντιδράσεις, ιδίως στην Αριστερά, καθώς οι επιχειρηματίες και γενικά οι καπιταλιστές δεν χαίρουν της ιδιαίτερης εκτίμησής της.