Η ενεργειακή πολιτική ξανά στο προσκήνιο

Οι επαναλαμβανόμενες πετρελαϊκές κρίσεις τη δεκαετία του ‘70 είχαν έναν μεγάλο νικητή. Το φυσικό αέριο.

Μακροχρόνια συμβόλαια με χώρες παραγωγούς φυσικού αερίου, εξασφάλιζαν στους Ευρωπαίους καταναλωτές επάρκεια εφοδιασμού σε τιμές, συνήθως, ικανοποιητικές. H επάρκεια όμως είχε ως αντίτιμο την εξάρτηση. Το 1/3 των εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη γίνεται από τη Ρωσία. Και αυτό παρά το γεγονός ότι εδώ και δεκαπέντε χρόνια η βασική πολιτική της Ευρώπης όσον αφορά στο φυσικό αέριο είχε δύο στόχους: την απεξάρτηση από τη Ρωσία και την αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου από το πετρέλαιο.

Στον πρώτο στόχο η Ευρώπη απέτυχε. Παταγωδώς. Κορωνίδα αυτής της αποτυχίας είναι ο αγωγός Nord Stream 2, του οποίου οι πιθανότητες να λειτουργήσει όσο περνούν οι εβδομάδες γίνονται όλο και λιγότερες. Ο δεύτερος στόχος έμοιαζε πως επιτεύχθηκε. Οι τιμές των συμβολαίων φυσικού αερίου στην Ευρώπη καθορίζονται πια σε μεγάλο βαθμό από τη διακύμανση τιμών στα χρηματιστήρια φυσικού αερίου. Επί μια δεκαετία αυτή η αλλαγή στην τιμολόγηση χάρισε στους Ευρωπαίους καταναλωτές κέρδη περίπου 70 δισ. Ευρώ. Όμως, η σημερινή κρίση των αγορών φυσικού αερίου οδήγησε σε νέο αδιέξοδο. Μεγάλο μέρος από αυτά τα κέρδη, περίπου 30 δισ. Ευρώ, ήδη εξανεμίστηκε μέσα στο 2021, καθώς οι τιμές φυσικού αερίου αυξήθηκαν 500% ενώ του πετρελαίου κάτω από 50%.

Οι ηγέτες της Ένωσης καλούνται να βρουν λύσεις στο πρόβλημα. Η πίεση που τους ασκείται είναι σαφής. Να συμφωνήσουν με τους όρους της Ρωσίας για την προμήθεια φυσικού αερίου και τη λειτουργία του Nord Stream 2. Kαι τότε αυτή να ανοίξει ξανά τη στρόφιγγα των εξαγωγών – που παραδόξως κρατάει μισόκλειστη. Κάτι αφύσικο για έναν οποιοδήποτε νουνεχή εξαγωγέα σε περιβάλλον πολύ υψηλών τιμών. Η λύση αυτή δεν φαίνεται να γίνεται αποδεκτή από τους Ευρωπαίους ηγέτες. Είναι σωστή αυτή η στάση, καθώς διαφορετικά η εξάρτηση από τη Ρωσία θα γινόταν απόλυτη και αυτό θα άνοιγε τον ασκό του Αιόλου. Όμως το πρόβλημα δεν αποκλιμακώνεται, και το κόστος πλέον καθίσταται δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των χωρών της Ευρώπη.

Υπάρχουν σημάδια αισιοδοξίας; Οι τρεις μεγαλύτερες χώρες εξαγωγείς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), οι  ΗΠΑ, η Αυστραλία και το Κατάρ αναμένεται να αυξήσουν τις εξαγωγές τους το 2022. Αρκεί αυτό για να επανέλθει η ηρεμία στην Ευρωπαϊκή αγορά; Πιθανώς όχι.

Είναι μια περίπτωση όπου το πρωτείο της πολιτικής απέναντι στις αγορές πρέπει να επιβεβαιωθεί. Αν ο Μπάιντεν πραγματικά ζητάει την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης από τη Ρωσία γιατί το αμερικάνικο LNG να κατευθύνεται κυρίως στην Ασία; Η πολιτική μπορεί να δώσει τη λύση. Η Ευρώπη, σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ και την Αυστραλία, καλείται να εφεύρει ένα νέο σχήμα περιφερειακής συνεργασίας που θα της διασφαλίσει περισσότερο φυσικό αέριο μέσα στο 2022.

*Ο Χάρης Δούκας είναι Αν. Καθηγητής ΕΜΠ

**Ο Γιώργος Στάμτσης είναι Διδάκτωρ Μηχανικός Πανεπιστήμιο Ντούισμπουργκ-Έσσεν