Πανδημία μέσα στην πανδημία – «Κόβει» από τσέπες και ανάπτυξη το σενάριο κλεισίματος λόγω Όμικρον

Μετατροπή στο ηλιόλουστο σκηνικό της ελληνικής οικονομίας φέρνει το ενδεχόμενο ενός lockdown “κόβοντας” πιθανότατα εβδομάδες από τις προοπτικές του 2022 κατά τις οποίες προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών η ανάκαμψη θα αγγίξει το 4,5% από 6,9% το 2021. Αγορά, επιχειρήσεις και ειδικά επαγγελματίες στον κλάδο της ψυχαγωγίας παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα τις κυβερνητικές κινήσεις ενόσω οι ευρωπαϊκές πόλεις κλεινουν η μία μετά την άλλη λόγω της εκτόξευσης της μετάλλαξης Όμικρον.

Το «παρατηρητήριο» στο υπουργείο Οικονομικών έχει βάλει στο μικροσκόπιο τα επιστημονικά πορίσματα σχετικά με την επικινδυνότητα της “«Όμικρον» και τον βαθμό εμβολιαστικής κάλυψης. Μεταφέρουν την βεβαιότητα ότι υπάρχει επάρκεια διαθεσίμων για να αντιμετωπιστεί  η οποιαδήποτε κρίση και έχει γίνει η προετοιμασία για τον δυσμενές σενάριο καθώς ανέρχονται σε πάνω από 32 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή Υπουργό Οικονομικών Θεόδωρο Σκυλακάκη αν α χρειαστεί να ληφθούν μέτρα υγειονομικής προστασίας με μεγαλύτερο οικονομικό κόστος αυτό έχει υπολογιστεί στον προϋπολογισμό, ο όποιος έχει ένα μεγάλο αποθεματικό Covid. Το ότι μπορεί να ληφθούν περιοριστικά μέτρα, σύμφωνα με τον υπουργό, δε σημαίνει lockdown του τύπου του παρελθόντος.

Οι αναλυτές τονίζουν ότι εάν οι περιορισμοί που τυχόν επιβληθούν σε χώρες της Ευρωζώνης δεν αρθούν με το νέο έτος, τότε οι πρόσθετοι οικονομικοί κίνδυνοι θα ισχύσουν για το πρώτο τρίμηνο του 2022- και ως εκ τούτου οι ενδεχόμενοι περιορισμοί στην οικονομική δραστηριότητα θα αντισταθμιστούν πάλι από πρόσθετα μέτρα στήριξης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της UBS έντονη πίεση με τους δείκτες αντιμετωπίζουν Ελλάδα, Αυστρία, Γερμανία, Βέλγιο, Φινλανδία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Σλοβακία και Σλοβενία. Οι εννέα χώρες αντιπροσωπεύουν το 50% του ΑΕΠ της ευρωζώνης και καταγράφουν αύξηση των κρουσμάτων κοντά στα προηγούμενα ρεκόρ. Εάν καταφύγουν σε lockdown, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, η UBS υπολογίζει ότι η ζημιά στους ρυθμούς ανάπτυξης της Ευρωζώνης για το δ΄ τρίμηνο θα ήταν της τάξης των 0,7-0,8 ποσοστιαίων μονάδων, κάτι που σημαίνει ότι η Ευρωζώνη θα παρέμενε στάσιμη.

Το κακό σενάριο

Οι οικονομολόγοι χτυπούν καμπανάκια για το ενδεχόμενο αυστηρών μέτρων που θα μπορούσαν να ανακόψουν την ανάκαμψη και η Τράπεζα της Ελλάδος ξορκίζει νέα γενικευμένα περιοριστικά μέτρα. Ακόμα και οι ανησυχείς για επιβολή μέτρων λόγω της έξαρσης της μετάλλαξης Όμικρον θα έχει σημαντική επίδραση στην ψυχολογία της αγοράς. Στις προβλέψεις τους οι αναλυτές  τοποθετούν την πανδημία ως την νούμερο ένα απειλή του επόμενου έτους καθώς η πανδημία διαρκεί περισσότερο χρόνο από τις προβλέψεις παρά τα εμβόλια.

Κίνδυνο αποτελεί και η ενεργειακή κρίση που μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από τις προβλέψεις. Αν και πλειονότητα χαρακτηρίζει τον πληθωρισμό προσωρινό χτυπούν καμπανάκια για ροκάνισμα στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και στην ανάκαμψη.  Από το υπουργείο δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο ο πληθωρισμός τον Δεκέμβριο να ξεπεράσει το 5% από 4,8% τον Νοέμβριο

Σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο του προϋπολογισμού, η μείωση του ονομαστικού ρυθμού μεγέθυνσης κατά 1% το 2022 στο 3,5%, συνεπάγεται ότι το ΑΕΠ θα διαμορφωθεί σε 185,5 δισ. ευρώ από 177,6 δισ. ευρώ το 2021, έναντι ονομαστικού ΑΕΠ ύψους 187,3 δισ. ευρώ το 2022 που είναι το βασικό σενάριο. Μία τέτοια μεταβολή του επιπέδου του ονομαστικού ΑΕΠ θα οδηγούσε σε επιδείνωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος κατά 0,5% του ΑΕΠ σε σχέση με το σενάριο του Προϋπολογισμού 2022.

Σημειώνεται ότι η συνολική αξία των παρεμβάσεων κατά της πανδημίας την περίοδο 2020-2022 ανέρχεται σε 43,3 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,1 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 16,9 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022. Το δημοσιονομικό κόστος των παρεμβάσεων ανέρχεται σε 31,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 12,0 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020, 15,8 δισ. ευρώ το έτος 2021 και 3,3 δισ. ευρώ το 2022.

Τα στοιχεία του προϋπολογισμού αποτυπώνουν ότι οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία είναι αυξημένες το 2022, έναντι του 2021 και του 2019. Φτάνουν συνολικά σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης το 2022 στο 6,3% του ΑΕΠ. Οι τακτικές δαπάνες για το Υπουργείο Υγείας, χωρίς τις έκτακτες δαπάνες COVID, ανέρχονται σε 4,52 δισ. ευρώ το 2022 έναντι 4,27 δισ. ευρώ το 2021, αυξημένες δηλαδή κατά 250 εκατ. ευρώ.

Για το 2021 πραγματοποιήθηκαν δαπάνες COVID από το Υπουργείο Υγείας, επιπλέον των ανωτέρω, 944 εκατ. ευρώ, ενώ για το 2022 έχουν προβλεφθεί πιστώσεις COVID για την Υγεία 736 εκατ. ευρώ. Οι συνολικές δαπάνες αναμένεται να ανέλθουν σε 5.257 εκατ. ευρώ το 2022, έναντι 5.217 εκατ. ευρώ το 2021, αυξημένες κατά 40 εκατ. ευρώ. Τα έσοδα των νοσοκομείων, σε δημοσιονομική βάση, ανέρχονται σε 2.689 εκατ. ευρώ το 2022, έναντι 2.675 εκατ. ευρώ το 2021, και αυτό χωρίς τις επιπλέον πιστώσεις για την υγεία που έχουν προβλεφθεί στο ειδικό αποθεματικό.

Αποφυγή γενικευμένων μέτρων – Οι προκλήσεις 

Στην πολυσέλιδη ενδιάμεση έκθεση νομισματικής πολιτικής που υποβλήθηκε στον Πρόεδρο της Βουλής καταγράφεται η δυναμική ανάκαμψη, οι θετικές μεσοπρόθεσμες προοπτικές αλλά και οι αβεβαιότητες που πηγάζουν από την πορεία της πανδημίας και την εξέλιξη του πληθωρισμού για τον οποίο βλέπει προσωρινή αύξηση. Οι νεότερες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 2022 ο ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 5,0% και το 2023 σε 3,9%, υπό την προϋπόθεση ότι η οικονομία θα συνεχίσει να ενισχύεται σημαντικά από το διεθνή τουρισμό, την ανάκαμψη της ευρωζώνης και την επιτάχυνση των επενδύσεων.

Όπως επισημαίνεται στην Έκθεση η βασικότερη πρόκληση σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα είναι ο αποτελεσματικότερος έλεγχος της πανδημίας, καθώς, έως τώρα, η εμβολιαστική κάλυψη Στοίχημα είναι η αποφυγή αυστηρών μέτρων καθώς η κεντρική τράπεζα χτυπά καμπανάκι αναφέροντας στην έκθεση ότι υπό το πρίσμα των νέων μεταλλάξεων του ιού, είναι να αποφευχθούν νέα γενικευμένα περιοριστικά μέτρα. Αυτό απαιτεί εντατικοποίηση της προσπάθειας για την επέκταση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και τη θωράκιση των υπηρεσιών υγείας προκειμένου να τεθεί υπό έλεγχο η υγειονομική κρίση και να περιοριστεί η πίεση στο δημόσιο σύστημα υγείας.

Οποιαδήποτε νέα μέτρα ελέγχου της πανδημίας θα πρέπει να έχουν περιορισμένο δημοσιονομικό αντίκτυπο, ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω επιβάρυνση των δημοσιονομικών μεγεθών που θα καθυστερήσει την επάνοδο στη δημοσιονομική ισορροπία.  Εκτιμά πως εξακολουθεί να υπάρχει αυξημένη αβεβαιότητα που σχετίζεται με τις πληθωριστικές πιέσεις.

Μια πρόσθετη σημαντική πρόκληση, όπως αποτυπώνεται στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, αφορά την ικανότητα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα να απορροφήσουν πλήρως και εγκαίρως τους διαθέσιμους χρηματοδοτικούς πόρους από το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης την περίοδο 2021-2026 και από το ΕΣΠΑ την περίοδο 2021-2027.

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Eurobank Τάσος Αναστασάτος στην τακτική έκδοση της τράπεζας για την Οικονομία αναφέρει πως οι σημαντικότερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική οικονομία είναι οι εξής:

•  Η πανδημία. Είτε από την πλημμελή τήρηση των μέτρων ανάσχεσης, είτε από τις υστερήσεις στον εμβολιασμό, είτε από νέες απειλητικές μεταλλάξεις του ιού, η πανδημία απειλεί να καταστήσει αναγκαίους νέους περιορισμούς στην κοινωνική επαφή και τα ταξίδια, δοκιμάζοντας περαιτέρω ήδη κουρασμένες κοινωνίες και οικονομίες που έχουν εξαντλήσει τις εφεδρείες τους.

• Οι πληθωριστικές πιέσεις, ιδίως στην ενέργεια, που μειώνουν την αγοραστική δύναμη των εισοδημάτων και πλήττουν την ανταγωνιστικότητα. Αν και η ΕΚΤ τις θεωρεί παροδικές, η πιθανότητα να διαρκέσουν παραπάνω από το αρχικώς εκτιμηθέν, δημιουργεί κινδύνους για ενσωμάτωση των πληθωριστικών πιέσεων στις προσδοκίες και μετάδοση στην αγορά εργασίας, επομένως για παγίωση του πληθωρισμού. Και αν λίγος παροδικός πληθωρισμός είναι ένας σχετικά εύκολος τρόπος διάβρωσης του χρέους, πολύς και διαρκής πληθωρισμός σημαίνει περιοριστικές πολιτικές.

• Η επανεμφάνιση των δίδυμων ελλειμμάτων. Παρότι τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης σχεδιάστηκαν να εφαρμοστούν άπαξ, η άνοδος των τιμών εντείνει τις πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για διατήρηση της ισχύος κάποιων εξ αυτών, με επιπτώσεις στην πρόσληψη της δημοσιονομικής σταθερότητας της χώρας από τις αγορές. Στο εξωτερικό ισοζύγιο, ζητείται δυναμική αύξηση των εξαγωγών ώστε το δομικό πρόβλημα της μεγάλης συμμετοχής εισαγόμενων αγαθών και πρώτων υλών στην ελληνική κατανάλωση και παραγωγή αντίστοιχα, σε συνδυασμό με τις αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας, να μην καταλήξουν σε διαρθρωτικού χαρακτήρα έλλειμμα.