Τα δημόσια οικονομικά το 2022

Ο Προϋπολογισμός 2022 εγκρίθηκε από την ολομέλεια της Βουλής το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2021, με 158 ψήφους υπέρ και 142 κατά. Ο προϋπολογισμός στηρίζεται στην υπόθεση ότι ο ρυθμός μεταβολής του πραγματικού ΑΕΠ θα είναι στο 6,9% και στο 4,5% για το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Για το 2021, ήδη από τη δημοσίευση των εθνικών λογαριασμών του 3^ου τριμήνου 2021 (πηγή ΕΛΣΤΑΤ) διαφαίνεται ότι το τελικό αποτέλεσμα για τον πραγματικό ρυθμό μεγέθυνσης του 2021 θα είναι σημαντικά υψηλότερο της εκτίμησης του προϋπολογισμού.

Αυτή η εξέλιξη δίνει τη δυνατότητα να καλυφθεί μεταξύ 2021 και το κόστος των μέτρων για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης αύξησης του πληθωρισμού για το 2021, που ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού, χωρίς υπέρβαση του ανακοινωθέντος δημοσιονομικού ελλείμματος. Για το νέο έτος, η πρόβλεψη του 4,5% – η πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2021) για το 2022, είναι στο 5,2% και η μέση πρόβλεψη της αγοράς στο 4,4% – θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν αποφευχθούν αρνητικές εξελίξεις στους κινδύνους που έχουν αναλυθεί, περιλαμβανομένων της εξέλιξης της πανδημίας (ειδικά υπό την πίεση από τη νέα μετάλλαξη «Όμικρον»), την ενδεχόμενη μεγαλύτερη διάρκεια των πληθωριστικών πιέσεων, πιθανές γεωπολιτικές εντάσεις και καθυστερήσεις στην απορρόφηση των πόρων του ΤΑΑ.

Υπό αυτή την προϋπόθεση, ο προϋπολογισμός προβλέπει το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) σε όρους ESA2010 το 2022 να καταγράψει έλλειμμα -4,0% του ΑΕΠ, από -9,6% το 2021. (αλλά από πλεόνασμα 4,1% του ΑΕΠ το 2019). Το πρωτογενές ισοζύγιο της ΓΚ αναμένεται στο -1,4% του ΑΕΠ, από -7,0% εκτιμώμενο το 2021. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Νοέμβριος 2021), το πρωτογενές αποτέλεσμα σε όρους ESA2010, για το 2021 και το 2022 αναμένεται στο -7,3% και στο -1,4% του ΑΕΠ αντίστοιχα.

Σε όρους του προγράμματος ενισχυμένης εποπτείας, το πρωτογενές αποτέλεσμα για το 2021 και το 2022 αναμένεται στο -7,3% και στο -1,2% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Η επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων για το 2021 θεωρείται δεδομένη λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στο ΑΕΠ παραπάνω.  Σύμφωνα με τα στοιχεία εκτέλεσης του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 11-μηνο του 2021 το δημοσιονομικό ισοζύγιο ήταν στα €-12.3 δισ. Βελτιωμένα κατά €1,1 δισ. έναντι του αντίστοιχου στόχου για το 11-μηνο ενώ ο στόχος για το σύνολο του έτους είναι στα €-17,1 δισεκ.

Η σημαντική αναμενόμενη βελτίωση του πρωτογενούς αποτελέσματος μεταξύ 2021 και 2022 (με δεδομένο ότι δεν θα υπάρξουν αρνητικές εκπλήξεις) οφείλεται κυρίως στη λήξη των διαφόρων μέτρων στήριξης της ελληνικής οικονομίας λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού COVID19. Σημειώνουμε ότι για την τριετία 2020-2022 τα συνολικά μέτρα ανέρχονται σε €43,3 δισεκ., στα €23,1 δισεκ., €16,9 δισεκ. για το 2020 και το 2021 αντίστοιχα ενώ αναμένονται στα €3,3 δισ.. για το 2022. Το πρωτογενές ισοζύγιο αναμένεται να επιστρέψει σε θετικά επίπεδα από το 2023 και μετά, εκτός του πλαισίου του Προϋπολογισμού 2022. Προς το παρόν η πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2021) για το πρωτογενές ισοζύγιο του 2023 είναι στο -1,3% του ΑΕΠ σε όρους ESA2010. Σύμφωνα όμως με τον ΟΟΣΑ (Δεκέμβριος 2021), το πρωτογενές ισοζύγιο του 2023 αναμένεται θετικό στο 1,2% του ΑΕΠ.

Τα καθαρά έσοδα

Τα καθαρά έσοδα του Κρατικού Προϋπολογισμού 2022, σε όρους ESA2010, αναμένονται στα €50,9 δισεκ. και στα €55,4 δισεκ. για το 2021 και το 2022, σαφώς βελτιωμένα έναντι του 2020 (€47,5 δισεκ.). Τα φορολογικά έσοδα για το 2021 και το 2022 αναμένονται στα €46,6 δισεκ. και στα €50,1 δισεκ. για το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Η συγκεκριμένη βελτίωση στα φορολογικά έσοδα αποδίδεται κυρίως α) στην ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας μετά την πανδημία, β) στην περαιτέρω βελτίωση των τουριστικών εσόδων και γ) στην πολλαπλασιαστική επίδραση των επενδύσεων του ΤΑΑ.

Σημειώνουμε ότι σύμφωνα με το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, τα έσοδα και οι δαπάνες του ΤΑΑ ανέρχονται στα €0,6 δισεκ. για το 2021. Για το 2022, τα αντίστοιχα ποσά ανέρχονται στα €3,2 δισεκ., τονίζοντας τον ρόλο του εν λόγω ταμείου στην αναμενόμενη περαιτέρω βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας το 2022. Οι δαπάνες του Κρατικού Προϋπολογισμού 2022, σε όρους ESA2010, αναμένονται στα €65,6 δισεκ το 2022, από €70,8 δισεκ. το 2021, λόγω της αναμενόμενης λήξης των μέτρων ενίσχυσης της οικονομίας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Με δεδομένη την επίτευξη του στόχου του Προϋπολογισμού 2022 για το ρυθμό μεγέθυνσης, ο δημοσιονομικός στόχος για το 2022 είναι εφικτός.

Το χρέος

Το χρέος της ΓΚ / δημόσιο χρέος αναμένεται στα €350,0 δισεκ. (ή 197,1% του ΑΕΠ) και στα €355,0 δισεκ. (ή 189,6%) για το 2021 και το 2022 αντίστοιχα, από τα €341,1 δισεκ. το 2020 (ή 206,3% του ΑΕΠ). Το δημόσιο χρέος θα εξακολουθήσει και το 2022 να είναι το υψηλότερο μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το μέσο χρέος στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020 ήταν στο 91,8% του ΑΕΠ και αναμένεται στο 92,1% και στο 90,0% του ΑΕΠ το 2021 και το 2022. Στην Ευρωζώνη, αντίστοιχα, το μέσο χρέος ήταν στο 99,3% του ΑΕΠ το 2020 και αναμένεται στο 100% και στο 97,% του ΑΕΠ αντίστοιχα για το 2021 και το 2022.

Το δημόσιο χρέος της Ιταλίας, της δεύτερης χώρας στην εν λόγω κατάταξη, ήταν στο 155,6% του ΑΕΠ για το 2020 και αναμένεται στο 154,4% και στο 151,4% του ΑΕΠ για το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Ωστόσο η δομή του χρέους (διάρκεια , ύψος επιτοκίων, προφίλ αποπληρωμών) είναι πολύ ευνοϊκή. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με τον Προϋπολογισμό 2022, η μέση υπολειπόμενη φυσική διάρκεια του χρέους της Κεντρικής Διοίκησης ήταν στα 6,3 έτη το 2011, πριν την εφαρμογή του PSI+(2012). Στις 30/09/2021 η αντίστοιχη μέση διάρκεια ήταν στα 18,9 έτη.

Η διατηρησιμότητα του χρέους, δεν αναμένεται να επηρεαστεί σημαντικά, παρά την επιβάρυνση λόγω των μέτρων στήριξης ενάντια στις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Κάτι τέτοιο φυσικά προϋποθέτει την θετική επίδραση από τις επενδύσεις του ΕΣΠΑ και του ΤΑΑ, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, καθώς και την τήρηση των αντίστοιχων στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα (2,2% του ΑΕΠ). Σύμφωνα με την συντηρητική ανάλυση διατηρησιμότητας χρέους της Eurobank Research (μακροπρόθεσμο ΑΕΠ στο +1,1%), το χρέος αναμένεται μικρότερο του 100% το 2050 και κοντά στο 80% το 2070. Υψηλότερες προβλέψεις για το ονομαστικό ΑΕΠ οδηγούν σε καλύτερα αποτελέσματα μακροπρόθεσμου χρέους.

Τέλος, σημειώνουμε ότι τα ελληνικά ομόλογα που έχουν αγοραστεί από την ΕΚΤ με βάση το πρόγραμμα PEPP ανέρχονταν σε περίπου €34,9 δισεκ. στο τέλος Νοεμβρίου 2021 με μέση ληκτότητα τα 8,9 έτη. Σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ΕΚΤ, τα ελληνικά ομόλογα – που δεν διαθέτουν επενδυτική βαθμίδα και δεν είναι πιθανό να την ανακτήσουν εντός του 2022– δεν θα ενταχθούν στο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της EKT(APP). Η στήριξη των ελληνικών τίτλων θα συνεχίσει να υφίσταται μέσω της επανεπένδυσης των κεφαλαίων του προγράμματος PEPP τουλάχιστον έως το 2024.

* O Δρ. Θεόδωρος Σταματίου, Ανώτερος Οικονομολόγος στην Eurobank