Η Τουρκία το 2022 – Η κατάρρευση, οικονομική και πολιτική, προ των πυλών

Νέες συμβουλές επιχείρησε να δώσει προς τους Τούρκους την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ο Ταγίπ Ερντογάν. Επέλεξε δε τον «πατρικό» τόνο, όπως θα έκανε και ένας πραγματικός και συνάμα… στοργικός σουλτάνος.

«Θέλω όλοι οι πολίτες μου να έχουν τις καταθέσεις τους στο δικό μας νόμισμα. Να λειτουργούν τις επιχειρήσεις τους με το δικό μας νόμισμα», είπε από την Κωνσταντινούπολη. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε το εξής: Όσο δεν χρησιμοποιούμε ως σημείο αναφοράς το δικό μας νόμισμα, είμαστε καταδικασμένο να βυθιστούμε. Η τουρκική λίρα, το δικό μας χρήμα, αυτό είναι που θα μας κάνει να προχωρήσουμε μπροστά. Όχι με το ένα ή το άλλο ξένο νόμισμα», πρόσθεσε.

Μήνυμα απόγνωσης και εκβιασμός

Εάν διαβάσει κανείς μια δεύτερη φορά και πιο προσεκτικά την παραπάνω δήλωση, ίσως μπορέσει να διακρίνει δύο πράγματα: Το ένα είναι ότι ουσιαστικά δεν πρόκειται για συμβουλή, αλλά για έκκληση, μιας και το «κόλπο» με τις εγγυήσεις προς τους καταθέτες και αποταμιευτές δεν δείχνει να πιάνει.

Το δεύτερο έχει να κάνει κυρίως με μια πολιτική «υποθήκη»: Ο Ερντογάν, διαβλέποντας πλέον καθαρά τον κίνδυνο της κατάρρευσης και της εκλογικής ήττας, φροντίζει προκαταβολικά να μεταθέσει την ευθύνη σε όλους τους «άλλους». Αρχικά, στους ξένους που ζηλεύουν και επιβουλεύονται τη… μεγαλοσύνη της Τουρκίας και του ίδιου και, στη συνέχεια, στους συμπατριώτες του, οι οποίοι δεν καταλαβαίνουν ότι ο «παράδεισος» είναι μπροστά τους – αρκεί να τον ακολουθήσουν τυφλά.

Η ουσία είναι ότι, τούτων δεδομένων, το 2022 είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί μια χρονιά-καμπή για την Τουρκία, σε οικονομικό, κοινωνικό και φυσικά πολιτικό επίπεδο. Το ίδιο ισχύει επίσης για τον πρόεδρό της και το κυβερνόν Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), το οποίο μάλιστα συμπληρώνει το ερχόμενο φθινόπωρο 20 χρόνια από την πρώτη – και επιβλητική – εκλογική του νίκη, στις 3 Νοεμβρίου 2002.

ΓΡΑΦΗΜΑ 1: Η λίρα

Ειδικά όσον αφορά στην οικονομία, τα δεδομένα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια παρανοήσεων, όσον αφορά στην κρισιμότητα της κατάστασης και τα περιορισμένα περιθώρια ελιγμών που διαθέτουν πλέον Ερντογάν και ΑΚΡ. Η πορεία της λίρας είναι, αναμφίβολα, αποκαλυπτική.

Η ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος, συγκεκριμένα, συνέχισε να διολισθαίνει και στις 31 Δεκεμβρίου, σπάζοντας και το φράγμα των 13 λιρών ανά δολάριο και οδεύοντας ολοταχώς προς το επόμενο, των 14. Έτσι, η λίρα έχει χάσει πάνω από το 40% της αξίας της από τις αρχές του έτους, με αποτέλεσμα να είναι μακράν το νόμισμα με τη χειρότερη επίδοση ανάμεσα σε εκείνα των αναπτυσσόμενων χωρών.

Ωστόσο, τα οικονομικά προβλήματα δεν αφορούν μόνο τη λίρα, έστω κι αν η δική της πορεία είναι καθοριστική για μια σειρά άλλους δείκτες.

ΓΡΑΦΗΜΑ 2: Τα συναλλαγματικά αποθέματα

Ένας από αυτούς είναι τα συναλλαγματικά αποθέματα. Όπως φαίνεται και στο σχετικό γράφημα, τις τελευταίες εβδομάδες αυτά μειώθηκαν σημαντικά, εξαιτίας των συνεχών παρεμβάσεων της κεντρικής τράπεζας στις αγορές, για τη στήριξη της λίρας (έστω και αν επισήμως αρκετές δεν επιβεβαιώνονταν).

Τα πράγματα, μάλιστα, είναι ακόμη χειρότερα από ό,τι φαντάζουν με την πρώτη ματιά, καθώς τα «καθαρά» αποθέματα είναι περίπου μηδενικά και η τροφοδοσία σε δολάρια (κυρίως) και ευρώ βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στα swaps με ξένες και ιδιωτικές τράπεζες.

ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ 3-4: Το χρέος και η εξυπηρέτησή του

Οι επιπτώσεις για το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος και την εξυπηρέτησή του είναι προφανής. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό του δημόσιου χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ παραμένει συγκριτικά χαμηλό, αυτό είναι πιθανό σταδιακά να αλλάξει. Η αυξητική τάση, εξάλλου, αποτυπώνεται με σαφήνεια στη σχετική καμπύλη.

Την ίδια στιγμή, το τουρκικό κράτος καλείται, κατά το πρώτο οκτάμηνο του 2022, να εξυπηρετήσει δάνεια που «ωριμάζουν» και προέρχονται από ξένους, ύψους άνω των 7 δισ. δολαρίων – ενώ το αντίστοιχο ποσό για τα τραπεζικά δάνεια είναι σχεδόν διπλάσιο και για τα επιχειρηματικά εξίσου μεγάλο.

ΓΡΑΦΗΜΑ 5: Το κόστος δανεισμού

Παράλληλα, όπως φαίνεται και από ρεπορτάζ του Bloomberg, αυξάνει και το κόστος δανεισμού για την Τουρκία – καθώς, όπως σημειώνει το πρακτορείο, «η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε μπούμερανγκ».

Για του λόγου το αληθές, από τη στιγμή που η κεντρική τράπεζα αναγκάστηκε να ξεκινήσει τον νέο κύκλο μειώσεων στο βασικό επιτόκιο δανεισμού, τον περασμένο Σεπτέμβριο, η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου έχει αυξηθεί κατά πάνω από 7 ποσοστιαίες μονάδες, φτάνοντας στο επίπεδο-ρεκόρ του 24,7% την Τετάρτη. Για ορισμένες τράπεζες δε, το κόστος είναι ακόμη υψηλότερο και αγγίζει το 35%.

ΓΡΑΦΗΜΑ 6: Ο πληθωρισμός

Ο πληθωρισμός, στο μεταξύ, διαμορφώθηκε τον Νοέμβριο στο 21%, που είναι το υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας διετίας. Οι αναλυτές προβλέπουν, μάλιστα, ότι σε συνδυασμό με όλα τα υπόλοιπα δεδομένα, κατά τη διάρκεια του νέου έτους θα εκτοξευτεί κοντά στο 30%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους πολίτες και το «καλάθι της νοικοκυράς», που γεμίζει ολοένα πιο δύσκολα.

Έτσι, η κοινωνική δυσαρέσκεια θα συνεχίσει να σωρεύεται, μετατρέποντας την Τουρκία σε μια απέραντη… πυριτιδαποθήκη.

ΓΡΑΦΗΜΑ 7: Το εμπορικό έλλειμμα

Επίσης, τα στοιχεία δεν δείχνουν να επιβεβαιώνουν ούτε έναν από τους βασικούς ισχυρισμούς του Ερντογάν και του ΑΚΡ – ότι η αδύναμη λίρα θα ενισχύσει τις εξαγωγές. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Νοέμβριο, το εμπορικό έλλειμμα της Τουρκίας διαμορφώθηκε στα 5,4 δισ. δολάρια και είναι το υψηλότερο από τον Αύγουστο του 2020.

Η αιτία δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι και οι εξαγωγικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν πλέον έντονα προβλήματα χρηματοδότησης – ενώ είναι ολοένα πιο επιφυλακτικές όσον αφορά στην πραγματοποίηση νέων επενδύσεων.

Υστερόγραφο: Το «πυρηνικό» σενάριο

Τέλος – αλλά κάθε άλλο παρά τελευταίο σε σημασία: Όλα τα παραπάνω δεδομένα μπορεί να επιδεινωθούν ραγδαία εφόσον το «νέο οικονομικό μοντέλο» του Ερντογάν και το σύστημα εγγυήσεων που πρόσφερε καταρρεύσουν. Πολύ απλά, διότι μαζί τους θα καταρρεύσει και ο προϋπολογισμός, το τραπεζικό σύστημα – και, βεβαίως, η ίδια η κυβέρνησή του.

Ίσως αυτός είναι και ο λόγος που πολλοί θεωρούν πως ό,τι κίνηση και δήλωση κάνει τώρα ο «σουλτάνος» υπακούει σε ένα απονενοημένο πολιτικό σχέδιο. Είτε εκλογικού αιφνιδιασμού είτε κάτι ακόμη χειρότερο…