ΗΠΑ και Ρωσία ετοιμάζονται για πόλεμο – Μήπως επιδιώκουν την ειρήνη;

Si vis pacem para bellum. Το γνωστό και πολυχρησιμοποιημένο απόφθεγμα του Ρωμαίου στρατηγού Πούμπλιους Φλάβιους Βεγκέτιους Ρενάτους επανέρχεται στην επικαιρότητα. Με αφορμή, βεβαίως, όσα συμβαίνουν στα σύνορα της Ρωσίας με την Ουκρανία, αλλά και τον νέο γύρο διαπραγματεύσεων που ξεκίνησε σήμερα στη Γενεύη.

Ευλόγως δε, μπορεί ο καθένας να αναρωτηθεί εάν οι εμπλεκόμενοι προετοιμάζονται εντατικά για πόλεμο επειδή επιδιώκουν την ειρήνη. Με άλλα λόγια, εάν Αμερικανοί και Ρώσοι προσήλθαν στο τραπέζι ανταλλάσσοντας απειλές και συγκεντρώνοντας στρατεύματα μόνο και μόνο για να αναγκάσουν οι μεν τους δε να αποδεχθούν την ειρήνη. Και εάν είχε την ειρήνη στο μυαλό του ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, όταν δήλωνε στους Financial Times ότι η Συμμαχία είναι προετοιμασμένη «για μια ένοπλη σύγκρουση στην Ευρώπη».

Η αλήθεια είναι πως το παραπάνω λατινικό απόφθεγμα δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα – και ποτέ δεν την αποτύπωσε. Άλλωστε, ακόμη και στην περίπτωση που τα καταφέρνει, προσφέροντας διαχρονικό άλλοθι για τις αλλεπάλληλες κούρσες εξοπλισμών και τα αμύθητα ποσά που διατίθενται για την «άμυνα», ρίχνει φως μόνο στη μία πλευρά του νομίσματος. Πολύ απλά διότι η ιστορία και η κοινή λογική οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για πόλεμο είναι αναγκασμένοι να προετοιμάζονται και εκείνοι που τον επιδιώκουν – όπως περίτρανα αποδεικνύει η περίπτωση της ναζιστικής Γερμανίας του Χίτλερ.

Πούτιν ο «κακός»

Εξίσου αλήθεια είναι ότι η Δύση και κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, επιχειρούν να παρουσιάσουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν ως νέο Χίτλερ. Ως ένα αδίστακτο πολιτικό, δηλαδή, ο οποίος έχει βάλει στο μάτι την Ευρώπη και θέλει να την κατακτήσει, είτε στρατιωτικά είτε οικονομικά, ξεκινώντας από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που βρίσκονται στο περίγυρο της Ρωσίας.

Ορισμένοι, μάλιστα, πάνε ένα βήμα πιο πέρα, επιχειρώντας να δυσφημίσουν τον πρόεδρο της Ρωσίας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην υπάρχει, πρακτικά, δίαυλος επικοινωνίας μαζί του. Όπως κάνει, για παράδειγμα, ο Economist, που κυκλοφόρησε στο τελευταίο τεύχος με πρωτοσέλιδη φωτογραφία του Πούτιν σε στιλ… μαφιόζου που κρατά ένα Καλάσνικοφ, συνοδευόμενη από μια φράση η οποία, εμμέσως πλην σαφώς, παραπέμπει στον «Νονό» του Φράνσις Φορντ Κόπολα: «Ο κύριος Πούτιν θα σας δει τώρα».

Παρά το γεγονός, πάντως, ότι ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει την έκβαση των διαπραγματεύσεων της Γενεύης ή το πώς θα κλείσει αυτός ο νέος γύρος της κρίσης στην Ουκρανία, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να εκτιμήσουμε δύο πράγματα.

Τα δύο δεδομένα

Το πρώτο είναι ότι οι όποιες αποφάσεις ληφθούν δεν θα αφορούν μόνο ή κυρίως την Ουκρανία, αλλά το συνολικό πλέγμα των σχέσεων της Δύσης με τη Ρωσία. Και δεύτερον, ότι ένας πόλεμος σήμερα σε ευρωπαϊκό έδαφος ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και τη Ρωσία με τους συμμάχους της θα επιφέρει την καταστροφή που αποφεύχθηκε, έστω και δύσκολα, στις δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου.

Το δεύτερο είναι ακριβώς το σενάριο που τρομάζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τους Ευρωπαίους, καθώς για μια ακόμη φορά κινδυνεύουν να βρεθούν στο επίκεντρο μιας αδυσώπητης σύγκρουσης και να υποστούν τις πιο σοβαρές συνέπειες. Ουδείς μπορεί να αμφιβάλλει, άλλωστε, ότι αυτές θα είναι τεράστιες, από κάθε άποψη: Σε ανθρώπινες ζωές, σε οικονομικό κόστος, στις ρωγμές στο οικοδόμημα της ΕΕ.

Πάνω από όλα δε, κάτι τέτοιο θα προκαλούσε ένα αίσθημα ανασφάλειας που θα κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες, ενώ θα καταστρέψει οριστικά την εικόνα ότι η Ευρώπη είναι πλέον μια ήπειρος της ειρήνης και της ευημερίας. Όσο για τα όνειρα περί «στρατηγικής αυτονομίας», που υποστηρίζουν τόσο ο Εμανουέλ Μακρόν όσο και ο Όλαφ Σολτς, όπως και μια σειρά εταίροι τους, είναι βέβαιο ότι θα πήγαιναν… περίπατο.

Τα διλήμματα της Ευρώπης

Αυτός είναι και ο λόγος που τόσο οι Βρυξέλλες όσο και οι κυβερνήσεις στο Βερολίνο, το Παρίσι, τη Ρώμη και άλλες πρωτεύουσες, προσπαθούν εναγωνίως να αρθρώσουν μια πρόταση η οποία θα τους βγάλει από το αδιέξοδο. Που θα αποδείξει αφενός προς τις ΗΠΑ ότι η ΕΕ είναι σε θέση να διαχειρίζεται τα του οίκου της, χωρίς να απαρνιέται το «ανήκομεν εις την Δύσιν» και, αφετέρου, προς τη Μόσχα ότι μπορεί να εγγυηθεί ένα πλαίσιο ασφαλείας και συνύπαρξης, με αμοιβαίο σεβασμό των συμφερόντων.

Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να περιμένουμε τις ίδιες τις εξελίξεις για να μας δείξουν προς τα πού οδεύουμε. Όπως και κατά πόσο στο μυαλό του Πούτιν και του Μπάιντεν κυριαρχούν η ειρήνη ή ο πόλεμος. Άλλωστε, όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, στην πολιτική και τη διπλωματία υπάρχουν πράγματα που λέγονται αλλά δεν γίνονται και άλλα που γίνονται αλλά δεν λέγονται.

Γι’ αυτό, ας μην δώσουμε ιδιαίτερη σημασία στα επίσημα ανακοινωθέντα και διαρροές.