Καζακστάν – Το νέο «μεγάλο παιχνίδι» στην Κεντρική Ασία

Το ξέσπασμα των ταραχών στο μέχρι πρόσφατα θεωρούμενο ως πολιτικά σταθερό Καζακστάν, τα συχνά ερωτήματα για την κατάσταση στο Κιργκιστάν, η θεαματική πρόοδος του Ουζμπεκιστάν, με τον έντονο πλέον φιλοδυτικό προσανατολισμό, και οι μουδιασμένες κινήσεις της Ρωσίας αποτυπώνουν μια καινούργια κατάσταση στις παγωμένες στέπες της Κεντρικής Ασίας.

Πολλοί ισχυρίζονται πως οι κινήσεις ενός νέου «μεγάλου παιχνιδιού» για την περιοχή έχουν δρομολογηθεί.

Ο 19ος αιώνας, ο αιώνας της Βρετανίας, χαρακτηρίσθηκε από αυτό που ο Κίπλινγκ, στο βιβλίο του «Κιμ», ονόμασε «μεγάλο παιχνίδι». Τον ανταγωνισμό δηλαδή της Βρετανίας με τη Ρωσία για τον έλεγχο των ανεξάρτητων Χανάτων της Κεντρικής Ασίας, του Αφγανιστάν και του Θιβέτ. Στόχος η προστασία, από τους μεν, ή η εξασφάλιση πρόσβασης, από τους δε, στην Ινδία. Που ήταν το πετράδι του στέμματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Τον ίδιο ανταγωνισμό οι Ρώσοι είχαν περιγράψει σαν «Τουρνουά των Σκιών». Σήμερα φαίνεται ένας παρόμοιος ανταγωνισμός να έρχεται στο προσκήνιο με λάφυρο όχι πλέον την Ινδία αλλά τις πλούσιες πρώτες ύλες, πρωτίστως ενεργειακές, που υπάρχουν στο υπέδαφος των χωρών αυτών.

Το Καζακστάν ξεχωρίζει ανάμεσα στα κράτη της Κεντρικής Ασίας. Με προμετωπίδα τον ενεργειακό πλούτο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο που βρίσκεται στα κοιτάσματα Τενγκίζ και Κασαγκάν της ΒΑ Κασπίας Θάλασσας, αλλά και σε άλλα μέρη της χώρας (το Καζακστάν εξάγει σήμερα πάνω από 1,6 εκατ. βαρέλια πετρελαίου την ημέρα), η χώρα ξεχωρίζει σαν Ελντοράντο πλούσιου υπεδάφους. Αλλά στην εποχή της «πράσινης ανάπτυξης», που οι επενδύσεις σε πετρέλαιο και αέριο περιορίζονται δραστικά (και έπαιξε κι αυτό σημαντικό ρόλο στις τρέχουσες δυσκολίες της χώρας) και στη στροφή πολλών στην πυρηνική ενέργεια, το Καζακστάν και πάλι θα πρωταγωνιστεί. Διότι έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα ουρανίου στον κόσμο (με δεύτερες μόνο περιοχές του Σαχέλ – Β. Αφρική). Αυτή είναι μία σοβαρή εξήγηση για τον νέο ανταγωνισμό που έχει ξεσπάσει και για τη σημασία της χώρας…

Εξηγεί μήπως και τις αναστατώσεις στο Καζακστάν; Το ξέσπασμα των ταραχών επιφανειακά φαίνεται να οφείλεται στην κατάργηση της επιδότησης των καυσίμων των αυτοκινήτων (αέριο). Οπως και στα γενικότερα οικονομικά προβλήματα (ελλείψεις τροφίμων, ιδίως κρέατος κ.ά.). Αλλά η απότομη επέκτασή τους σε όλες τις μεγάλες πόλεις της χώρας (αποστάσεις 1.000-1.500 χλμ. μεταξύ τους) υποδηλώνει οργάνωση και μέθοδο. Οι κατηγορίες για ανάμειξη της Δύσης δεν έχουν κατά τη γνώμη μου βάση. Διότι η χώρα δεν έχει κακές σχέσεις μαζί της. Η Ρωσία εύλογα ανησυχεί, διότι το 1/4 του πληθυσμού είναι εθνικά Ρώσοι που έχει δεσμευθεί να προστατεύει. Και ο χώρος εκτόξευσης επανδρωμένων πυραύλων στο Διάστημα υπάρχει εκεί (Κοσμοδρόμιο Μπαϊκονούρ). Εξού και η εμπλοκή του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών…

Υπάρχει όμως πάντα το ενδεχόμενο υποκίνησης των ταραχών από ακραίους ισλαμιστές. Το Καζακστάν, όπως και το Ουζμπεκιστάν, έχουν μια πορεία ορθολογικής αντιμετώπισης του ακραίου Ισλάμ. Οι τζιχαντιστές όμως δεν παύουν ποτέ να απεργάζονται κάποια διείσδυση. Και η κρίση που προήλθε από τις αλλαγές για το κλίμα ίσως να έδωσε μια καλή ευκαιρία. Η εμπειρία μου από το Καζακστάν με οδηγεί στο συμπέρασμα πως η ισχύς του προέδρου Τοκάγιεφ θα ενισχυθεί αφού ήδη απελευθερώθηκε από την «κηδεμονία» του πρ. προέδρου Ν. Ναζερμπάγιεφ (καθαιρέθηκε από πρόεδρος Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, θα χάσει την ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος Νουρ Oτάν και θα περιορισθεί η επιρροή της κόρης του Νταρίγκα). Με τη συνακόλουθη εξισορρόπηση της οικονομίας θα ελέγξει και τα όποια ισλαμικά στοιχεία. Πιθανόν να κάνει και κινήσεις φιλελευθεροποίησης. Το νέο «μεγάλο παιχνίδι» στην Κεντρική Ασία πρέπει να έχει ξεκινήσει. Το μέλλον θα δείξει πώς θα εξελιχθεί…