Δημοσιονομικός εκτροχιασμός από φοροεισπρακτική ανικανότητα και όχι από μείωση ΦΠΑ!

ΕΡΩΤΩΝΤΑΙ ΟΙ κ.κ. ΥΠΟΥΡΓΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Κύριε Χρήστο Σταϊκούρα, Κύριε Άδωνι Γεωργιάδη

Διατί, του πληθωρισμού εμπιπραμένου, υμείς … άδετε  ρίπτοντες… λάδι-ΦΠΑ;

Δημοσιονομικός εκτροχιασμός δεν προκαλείται από τη μείωση φορολογικών συντελεστών, αλλά από απώλεια εσόδων από ΦΠΑ 12 δισ. ευρώ και από παραοικονομία 20 δισ. ευρώ καθώς και από αδικαιολόγητη αύξηση δημόσιων δαπανών.

Σε αγαστή «συνεργασία» και «ιερή συμμαχία» με την κυβέρνηση ο πληθωρισμός, το μόνιμο «σαράκι» της ελληνικής οικονομίας και των οικογενειακών προϋπολογισμών, επανήλθε και θα παραμείνει δριμύτερος. Αυτό προκύπτει από τις αφοπλιστικής ειλικρίνειας φορολαγνικές δηλώσεις τόσο του αρμόδιου υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα όσο και του κυβερνητικού εκπροσώπου Γιάννη Οικονόμου για  απόρριψη της λύσης  της μείωσης των συντελεστών ΦΠΑ. Ο πρώτος εμφανίσθηκε ως υπέρμαχος μιας καινοφανούς δημοσιονομικής «θεωρίας», η οποία «διδάσκει» ότι ο «εκτροχιασμός» του προϋπολογισμού  προκαλείται από τη μείωση των εσόδων που θα προκληθεί από τη μείωση του ΦΠΑ και όχι από τις πρόσθετες δαπάνες που συνεπάγονται οι παρεμβάσεις  για «να βοηθηθεί το διαθέσιμο εισόδημα». Δηλαδή, με λίγα λόγια, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η φορολογία δεν επηρεάζει αρνητικά το… διαθέσιμο εισόδημα!

Στηριζόμενος στην ίδια «θεωρία» ο κυβερνητικός εκπρόσωπος  παρέσχε  συμπληρωματικά πρωτόγνωρα  «μαθήματα» με απίθανες διευκρινίσεις όπως ότι  «οι προτεραιότητές μας για την αντιμετώπιση του θέματος των ανατιμήσεων δεν είναι στην κατεύθυνση αυτή (της μείωσης των φόρων στα καύσιμα ή του Φ.Π.Α. στα βασικά είδη πρώτης ανάγκης), αλλά  στην κατεύθυνση ενίσχυσης του εισοδήματος και λειτουργίας της αγοράς», «αποκαλύπτοντας»   ότι «τα έσοδα που προέρχονται από τους φόρους, είναι μια πολύ βασική πηγή εσόδων του ελληνικού Κράτους…»

Σε πείσμα της διδακτικής εμπειρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ωστόσο, από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων της  «θεωρίας» που εφαρμόζεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και  τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και εκείνης που εφαρμόζεται στη χώρα μας επί δεκαετίες, συμπληρωμένη και βελτιωμένη σήμερα από τους κ.κ. Σταϊκούρα και Οικονόμου, προκύπτει ότι ο πληθωρισμός θα είναι ξανά μόνιμος «σύντροφος» στην Ελλάδα και μόνιμη βδέλλα απομύζησης του οικογενειακού εισοδήματος, εγκαινιάζοντας έναν νέο ατέλειωτο φαύλο κύκλο, όπως ο άνθρωπος που κυνηγά τον ίσκιο του. Διότι, σε λίγο, με πληθωρισμό πάνω από 5% σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, θα αρχίσουν οι κινητοποιήσεις με δίκαιο αίτημα αντίστοιχη αύξηση των μισθών, με αντίστοιχη αύξηση των επιτοκίων, με την αντίστοιχη αύξηση του κόστους εργασίας, με αντίστοιχη μείωση της ανταγωνιστικότητας και γενικώς καθολική διάβρωση της ελληνικής οικονομίας.

To σκίτσο του Κώστα Μητρόπουλου πριν από… 35 χρόνια (“Οικονομικός Ταχυδρόμος” 29 Ιανουαρίου 1987

Η μελαγχολική αυτή διαπίστωση εδράζεται στην εφιαλτική εμπειρία των αιτίων που γιγάντωναν το γνωστό «τέρας», δηλαδή στο γεγονός ότι όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις από ανικανότητα και σε πείσμα της διδακτικής εμπειρίας από τη λειτουργία της φορολογικής διοίκησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και της πλούσιας ελληνικής και ξένης σχετικής βιβλιογραφίας όχι μόνο διατηρούσαν, αλλά και ενίσχυαν με κάθε τρόπο το πυρακτωμένο πληθωριστικό υπόβαθρο για να εξασφαλίζουν ευκαιριακά έσοδα από άμεσους και έμμεσους φόρους και όχι από μεταρρυθμίσεις. Σε επίρρωση της διαπίστωσης αυτής θα παραθέσω μερικά παραδείγματα με το υποθετικό «ΑΝ», που ναι μεν  παραπέμπει στον… «Καραγκιόζη», αλλά στη χώρα μας καταδεικνύει τα τεράστια περιθώρια βελτίωσης της φορολογικής διοίκησης και αποκατάστασης φορολογικής δικαιοσύνης:

-ΑΝ ο ελληνικός φοροεισπρακτικός μηχανισμός και η ελληνική φορολογική διοίκηση και φορολογική υπευθυνότητα βελτίωνε τον δείκτη αποδότικότητας  ΦΠΑ από 0,37 και τον πλησίαζε στο μέσο όρο του ΟΟΣΑ (πάνω από 0,55) η Ελλάδα θα εξασφάλιζε  ετησίως φορολογικά έσοδα από την πηγή αυτή πάνω από 6 δισ. ευρώ, δηλαδή θα αποτρεπόταν οποιοσδήποτε δημοσιονομικός εκτροχιασμός!

-ΑΝ η Ελλάδα κάλυπτε, όπως οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το κενό ΦΠΑ (το κενό  ορίζεται ως ο λόγος μεταξύ του ποσού που θεωρητικά θα μπορούσε να εισπραχθεί αν εφαρμοζόταν η υφιστάμενη δομή συντελεστών και απαλλαγών πάνω στη βάση της ιδιωτικής κατανάλωσης, δηλαδή η θεωρητική φορολογική οφειλή του ΦΠΑ και του ποσού που θα εισπραττόταν από ένα σύστημα στο οποίο δεν υπάρχουν εξαιρέσεις ή απαλλαγές και στο οποίο ισχύει μόνο ο βασικός συντελεστής. Το κενό συμμόρφωσης, που αποκαλείται συχνά και Κενό ΦΠΑ,  μετρά τη διαφορά μεταξύ πραγματικών εσόδων και δυνητικών εσόδων από τον ΦΠΑ, η οποία οφείλεται σε μη συμμόρφωση στη νομοθεσία),  θα εξασφάλιζε  πρόσθετη αύξηση εσόδων κατά άλλα 6,6 δισ.  ευρώ, που θα σήμαινε ότι η χώρα θα κάλυπτε ένα σημαντικό μέρος των χρηματοδοτικών αναγκών, δεν θα προσέφυγε σε δανεισμό, ενώ θα δημιουργούνταν άνετος δημοσιονομικός χώρος για να  βελτιωθεί το εισόδημα των Ελλήνων είτε με μείωση των φορολογικών συντελεστών είτε με… “προσφιλείς” παροχές,  θα είχαν αποφευχθεί σημαντικές περικοπές δαπανών ή αυξήσεις φόρων που προκαλούν όχι μόνο στρεβλώσεις, αλλά και επιτείνουν ανισότητες, διότι τα έσοδα αυτά θα ήταν επιπλέον σε διαρκή βάση και όχι μόνο για μια χρονιά! Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμά ότι η απώλεια εσόδων από ΦΠΑ, δηλαδή η φορολογική απάτη, φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή,  προκαλείται   από ανεπαρκή  συστήματα  είσπραξης φόρων, φορολογικής διοίκησης και ποιότητας εθνικών στατιστικών, τα οποία εφαρμόζονται ιδιαιτέρως στη χώρα μας….Επίσης, υπενθυμίζω ότι, σύμφωνα και με τα πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊακής Επιτροπής, η Ελλάς είναι μόνιμος κάτοχος του “αργυρού μεταλλίου”  (πίσω από μόνο από τη Ρουμανία με 33,8%!) και στον τομέα αυτόν με το μεγαλύτερο έλλειμμα σε ποσοστό 30,1%!!! , δηλαδή της απώλειας εσόδων ΦΠΑ από φορολογική μακαριότητα!

-ΑΝ η Ελλάδα συρρίκνωσε το ποσοστό της παραοικονομίας από το 20% στον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (10%), θα εξασφάλζιε κι άλλα πρόσθετα έσοδα άνω των 20 δισ. ευρώ ετησίως. Τα σχόλια είναι περιττά!

Επισημάνσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα

Αλλά, η νέα «θεωρία» γύρω από τη σχέση πληθωρισμού και φορολογίας, δημοσιονομικού εκτροχιασμού και  μείωσης των συντελεστών της φορολογίας (και όχι  από την αύξηση των δημόσιων δαπανών), συντρίβεται και από επιστημονικές διαπιστώσεις και προτάσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα στην πρόσφατη  ομιλία του στην Ακαδημία Φορολογίας και Λογιστικής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου με τίτλο: «Προτάσεις Φορολογικής Πολιτικής» στις 17 Μαρτίου 2021. Στην ομιλία του αυτή ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας αναφέρθηκε αρχικά  στις στρεβλώσεις του φορολογικού συστήματος, που αφορούν στην κατανομή του φορολογικού βάρους, στις παραμέτρους της φορολογίας νοικοκυριών και επιχειρήσεων, στη φορολογική επιβάρυνση της εργασίας, και στο πρόβλημα της φοροδιαφυγής. Στο τέλος, αναφέρθηκε και σε ορισμένες προτάσεις για τη φορολογική πολιτική, όπως αυτές έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί στις διάφορες εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος και που σε πολλά  σημεία συμπίπτουν με τις προτάσεις της Επιτροπής Πισσαρίδη, η οποία, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις των κ.κ. Σταϊκούρα και Οικονόμου γρήγορα ξεχάσθηκαν! Από την ομιλία αυτή παραθέτω μερικές διαπιστώσεις που αφορούν κυρίως στην έμμεση φορολογία, στον ΦΠΑ:

-Η Ελλάδα έχει δυσανάλογα υψηλότερα έσοδα από έμμεσους φόρους σε σχέση με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ πρωτίστως λόγω των υψηλών φορολογικών συντελεστών.

-Η έμφαση στην έμμεση φορολογία αποτελεί μια άδικη κατανομή του φορολογικού βάρους, καθώς αυτό εξαρτάται από την καταναλωτική δαπάνη (και όχι από τη φοροδοτική ικανότητα του φορολογουμένου), και έτσι πλήττονται αναλογικά περισσότερο τα ασθενέστερα εισοδηματικά κλιμάκια, τα οποία συνήθως καταναλώνουν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους. Παρόλα αυτά, η διαδικασία είσπραξης της έμμεσης φορολογίας είναι ευκολότερη, λιγότερο δαπανηρή και με μεγαλύτερη απόδοση, για αυτό και η άντληση εσόδων μέσω της έμμεσης φορολογίας προτιμάται παραδοσιακά στην Ελλάδα!

-Ο συνδυασμός της σύνθεσης των φορολογικών εσόδων (από φόρους και εισφορές) και του επιπέδου των φορολογικών συντελεστών καταδεικνύει τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα του φορολογικού συστήματος στη χώρα μας που συνδέονται με  τη σχετικά (με τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ) χαμηλή αποτελεσματικότητα του φοροεισπρακτικού μηχανισμού,  τη μεγάλη «παραοικονομία»,  το μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχολούμενων στο εργατικό δυναμικό, την έντονη προοδευτικότητα στην άμεση φορολογία,  την άνιση φορολογική μεταχείριση μισθωτής και μη μισθωτής εργασίας,  τη χαμηλή παραγωγικότητα και προστιθέμενη αξία,  την υψηλή εξάρτηση από την κατανάλωση,  το μικρό ποσοστό οικονομικά ενεργού πληθυσμού, και την υψηλή ανεργία.

– Η φορολογική βάση στην Ελλάδα και η σχετικά μικρή αποτελεσματικότητα των φορολογικών ελέγχων ευνοούν την εκτεταμένη φοροδιαφυγή, παραβιάζοντας την αρχή της οριζόντιας ισότητας (δηλαδή, άτομα με την ίδια φοροδοτική ικανότητα δεν φαίνεται να χαίρουν της ίδιας φορολογικής αντιμετώπισης, είτε λόγω εξαιρέσεων που ακόμα υπάρχουν στο νομοθετικό πλαίσιο, είτε λόγω εκτεταμένης φοροδιαφυγής).

-Φοροδιαφυγή παρατηρείται και στην έμμεση φορολογία, καθώς μεγάλο μέρος των υπηρεσιών που αντιστοιχεί σε υψηλό συντελεστή ΦΠΑ δραστηριοποιείται στην άτυπη οικονομία και δεν καταγράφεται. Ειδικότερα, για τo 2018, η Ελλάδα εμφανίζει τη δεύτερη υψηλότερη υστέρηση στον ΦΠΑ (VAT gap) στην ΕΕ, ίση με 30,1% των δυνητικών εσόδων ΦΠΑ (ή €6,6 δισεκ.)

-Οι παράμετροι που καθορίζουν το ύψος της φοροδιαφυγής σε μια οικονομία είναι κυρίως τρεις: (1) Το ύψος των φορολογικών συντελεστών, (2) Η πιθανότητα εντοπισμού και τιμωρίας, (3) Το μέγεθος των επιβαλλόμενων προστίμων. Στην περίπτωση της Ελλάδας, το ύψος των φορολογικών συντελεστών είναι μεγάλο, ενώ οι φορολογικοί έλεγχοι έχουν σχετικά χαμηλή αποτελεσματικότητα. Επιπλέον, είναι η

πολυνομία και η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος, οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές (είναι κοινή πεποίθηση ότι η φορολογία στην Ελλάδα είναι σχετικά υψηλή που σημαίνει πως η αύξηση των φορολογικών συντελεστών στην Ελλάδα μπορεί στην καλύτερη περίπτωση να έχει πενιχρά αποτελέσματα)

Τα αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα είναι γνωστά και επισημαίνονται συνεχώς και κάθε χρόνο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από τον ΟΟΣΑ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Τράπεζα της Ελλάδος και διάφορους σοβαρούς μελετικούς οργανισμούς (ΙΟΒΕ, ΔιαΝεοσις, ΚΕΦΙΜ κλπ). Παραθέτω μερικά:

-Σύμφωνα με τα στοιχεία Κέντρου Φιλελέυθρων Μελετών- Μάρκος Δραγούμης ( ΚΕΦιΜ) για το φορολογικό και ασφαλιστικό βάρος, ο μέσος Έλληνας εργάζεται 75 ημέρες για να πληρώσει τους έμμεσους φόρους, 60 ημέρες για τις ασφαλιστικές εισφορές, 43 ημέρες για τους άμεσους φόρους και 1 ημέρα για τους φόρους κεφαλαίου.

-Σύμφωνα με έρευνα του  ΙΟΒΕ για τον τομέα της ενέργειας στην Ελλάδα (Απρίλιος 2021) τα συνολικά έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε ενεργειακά προϊόντα στην Ελλάδα, έφτασαν τα 4,28 δισ. Ευρώ το 2019, όταν το 2008 ήταν στα περίπου 2,8 δισ. Ευρώ. Τα έσοδα από ειδικούς φόρους στην ενέργεια έφτασαν το 2018 το 2,9% του ΑΕΠ, όταν το ίδιο έτος αποτελούσαν στην ΕΕ-27 κατά μέσο όρο το 1,9% του ΑΕΠ. Οι ερευνητές του ΙΟΒΕ εκτιμούν ότι μια μείωση 10% στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου θα είχε θεαματική θετική επίδραση στην οικονομία, προσθέτοντας σχεδόν 1 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ και 21.500 νέες θέσεις εργασίας.

-H χώρα με τη βαρύτερη έμμεση φορολογία στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η Ελλάδα.

-Ο ΦΠΑ και οι ειδικοί φόροι κατανάλωσης στην παραγωγή και τις εισαγωγές αντιστοιχούν στο 17,3% του ΑΕΠ για το 2018, με δεύτερο το Βέλγιο με 16,7% και τρίτη τη  Γαλλία στο 16,5%. Στον αντίποδα, κάτω από 12% είναι η Ισπανία, η Ολλανδία, η Γερμανία και η Ιρλανδία. Μάλιστα, όπως προκύπτει από τις προβλέψεις των χωρών-μελών της ζώνης του Ευρώ, η Ελλάδα θα παραμείνει στην πρώτη θέση και το 2019 με ποσοστό 17%, με τη Γαλλία και την Κύπρο να είναι οι μοναδικές χώρες που θα βρίσκονται κοντά στην ελληνική επίδοση.

-Η Ελλάδα είναι και η χώρα με τη μεγαλύτερη διαφορά στην απόδοση της έμμεσης και της άμεσης φορολογίας (φόροι σε εισόδημα και περιουσία).

Τογεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η Ελλάδα στερείται φορολογικής δικαιοσύνης αφού η έμμεση φορολογία επιβάλλεται «τυφλά» και δεν έχει σχέση με το ύψος του εισοδήματος και της περιουσίας.

Η διδακτική εμπειρία του 1999

Υπενθυμίζω ακόμα ότι η μοναδική φορά που δεν εφαρμόσθηκε η «θεωρία» Σταϊκούρα – Οικονόμου ήταν το 1999, όταν λόγω πίεσης για ικανοποίηση του κριτηρίου του Μάαστριχτ (πληθωρισμός 3%) για ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ, η τότε κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη αποφάσισε να εγακαταλείψει την «καθ΄έξιν»  φορολολαγνική τακτική όλων των ελληνικών κυβερνήσεων με μέτρα «ξεμπουκώματος» του «τέρατος» που το είχαν θεριέψει παρόμοιοι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές. Μπροστά στις ολοένα εντεινόμενες πληθωριστικες πιέσεις, η τότε κυβέρνηση ανακοίνωσε το φθινόπωρο του 1998 μερικά  μέτρα που θα ανακούφιζαν εν μέρει τον δείκτη τιμών καταναλωτή κατά το υπόλοιπο του 1998, αλλά κυρίως από την 1η Ιανουαρίου του 1999. Επίσης, σημαντικά μέτρα για την άμβλυνση των πληθωριστικών πιέσεων ανακοινώθηκαν και το 1999. Από τα μέτρα του 1998, ο πληθωρισμός μειώθηκε κατά 1,4 εκατοστιαίες μονάδες.

Επίσης, το 1999, σημαντική συρρίκνωση του πληθωρισμού επιτεύχθηκε από τη μείωση των ειδικών φόρων κατανάλωση καυσίμων (-0,36 εκατοστιαίες μονάδες), από τη μείωση έμμεσων φόρων (-1 εκατοστιαία μονάδα), μείωση τιμολογίων (δύο φορές!)  ΟΤΕ κατά 3,8%, μείωση τιμολογίων ΔΕΗ (κατά 8,4%), μείωση ΦΠΑ στο ηλεκτρικό ρεύμα.

Όλα υτά τα αντιπληθωριστικά μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα να  συρρικνωθεί ο πληθωρισμός  στο 2,6% το 1999  ή  στο 2,1% με βάση τον εναρμονισμένο δείκτη, στο 2% τον Μάρτιο του 2000, με τον οποίο  έγινε η αξιολόγηση και αποφασίστηκε η ένταξη της χώαρς στην ΟΝΕ.