Η Κίνα και η Ρωσία δοκιμάζουν τα όρια ισχύος της ΕΕ

Είναι οι Ευρωπαίοι καταδικασμένοι να περάσουν τον 21ο αιώνα με πιέσεις από εξωτερικές δυνάμεις; Στις Βρυξέλλες, τους αρέσει να υποστηρίζουν ότι η συλλογική δύναμη της ΕΕ είναι ο μόνος τρόπος για να σωθεί η γηραιά ήπειρος από αυτή την επαίσχυντη μοίρα. Παρόλο που καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να αναμετρηθεί με την Αμερική ή την Κίνα, η ΕΕ κατατάσσεται, συλλογικά, μεταξύ των τριών μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου.

Ωστόσο, το αφήγημα ότι το οικονομικό βάρος της ΕΕ μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε γεωπολιτική δύναμη καταρρίπτεται από τη βάναυση πραγματικότητα. Η κρίση στην Ουκρανία έθεσε την ΕΕ στο περιθώριο. Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει επιβάλει ανεπίσημες οικονομικές κυρώσεις στη Λιθουανία, μέλος της ΕΕ – και οι Βρυξέλλες πασχίζουν να βρουν την κατάλληλη απάντηση.

Εάν τα πράγματα πάνε άσχημα για την ΕΕ κατά τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, η συζήτηση για μια «γεωπολιτική» Ευρώπη θα φαίνεται όλο και πιο αστεία. Ωστόσο, υπάρχει, επίσης, το ενδεχόμενο οι κρίσεις που βιώνουμε σήμερα – ιδίως η πρόκληση της Λιθουανίας – να αποτελέσουν την αφορμή ώστε η ΕΕ να καταφέρει να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της στην παγκόσμια σκηνή.

Η κρίση στην Ουκρανία είναι ζήτημα πολέμου και ειρήνης για την ευρωπαϊκή ήπειρο, επομένως ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΕ νιώθουν ταπείνωση που δεν συμμετείχαν άμεσα στις πρόσφατες διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Βρυξέλλες παραγκωνίστηκαν. Η ΕΕ δεν είναι στρατιωτική δύναμη και, ενδεχομένως, να μην γίνει ποτέ. Και η Ουκρανία δεν είναι μέλος της ΕΕ.

Η Λιθουανία, αντίθετα, είναι μία από τις 27 χώρες της ΕΕ. Εμπλέκεται, επίσης, σε εμπορικές διαφορές- με το εμπόριο να αποτελεί έναν από τους λίγους τομείς όπου η ΕΕ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Επομένως, οι Ευρωπαίοι έχουν την ευκαιρία και την υποχρέωση να συνεργαστούν.

H Kίνα επέλεξε να τιμωρήσει την κυβέρνηση της Λιθουανίας για την αναβάθμιση των σχέσεών της με την Ταϊβάν, ένα αυτοδιοικούμενο δημοκρατικό νησί που το Πεκίνο επιμένει ότι αποτελεί επαναστατική επαρχία. Η Λιθουανία είχε νωρίτερα αποσυρθεί από την Πρωτοβουλία του Πεκίνου 17+1.

Σε απάντηση, το Πεκίνο έχει εφαρμόσει μεθόδους που ο Γκαµπριέλιους Λανσµπέργκις, Υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, συγκρίνει με την «Ισπανική Ιερά Εξέταση». (Σε ένα πιθανό αφιέρωμα στους Monty Python, ο Λανσμπέργκις προσθέτει ότι «κανείς δεν περίμενε» την Ισπανική Ιερά Εξέταση).

Η Κίνα δεν εμποδίζει απλώς το εμπόριο με τη Λιθουανία. Μπλοκάρει, επίσης, όλα τα προϊόντα που περιέχουν συστατικά που παράγονται στη Λιθουανία, προκαλώντας τεράστιο πονοκέφαλο στους ξένους επενδυτές στη χώρα.

Το Πεκίνο επέλεξε να ακολουθήσει μία έξυπνη τακτική. Οι Γερμανοί επενδυτές στη Λιθουανία θεωρείται ότι προτρέπουν την κυβέρνηση να υποχωρήσει, ενώ οι δημοσκοπήσεις υποδηλώνουν ότι η κοινή γνώμη στη Λιθουανία έχει στραφεί εναντίον του «παιχνιδιού» της Ταϊβάν.

Ωστόσο, η πολιτική που ακολουθεί η Κίνα κρύβει, επίσης, κινδύνους που το Πεκίνο μπορεί να μην έχει υπολογίσει. Στοχεύοντας την εφοδιαστική αλυσίδα της ΕΕ, οι Κινέζοι έχουν ως απώτερο στόχο να πλήξουν την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, η οποία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην οικονομία και τις στρατηγικές φιλοδοξίες του ευρωπαϊκού μπλοκ. Όπως αναφέρει η Τζάνκα Όρτελ από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων: «Εξευρωπαϊκεύοντας το πρόβλημα, η Κίνα το έχει μετατρέψει σε δοκιμασία για ολόκληρη την ΕΕ».

Αυτό δεν αποτελεί απλώς ένα θεωρητικό ζήτημα. Μερικοί Ευρωπαίοι φοβούνται ότι η επόμενη χώρα που θα θέσει η Κίνα στο στόχαστρό της θα είναι η Τσεχική Δημοκρατία, της οποίας η κυβέρνηση και οι πολιτικοί ήταν επίσης φιλικοί προς την Ταϊβάν. Τα εργοστάσια στην Τσεχία διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην εφοδιαστική αλυσίδα της ΕΕ, επομένως, το να θέσουμε στο στόχαστρο προϊόντα από τη Τσεχία θα μπορούσε να πλήξει ανεπανόρθωτα την ενιαία αγορά.

Ορισμένοι ευρωπαίοι πολιτικοί εκνευρίζονται που οι Λιθουανοί ενήργησαν χωρίς να συμβουλευτούν την υπόλοιπη ΕΕ. Εντούτοις, οι Λιθουανοί δεν έχουν παραβιάσει την πολιτική της ΕΕ για την πολιτική «της μίας Κίνας». Το να υποστηρίζουμε τη δημοκρατία καθώς και η προστασία των μικρών εθνών θεωρούνται οι βασικές ευρωπαϊκές αξίες.

Αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν δεσμευτεί να παρέχουν υποστήριξη και αλληλεγγύη στη Λιθουανία. Οι Γάλλοι, όμως, οι οποίοι ασκούν, σήμερα, την προεδρία της ΕΕ, εξετάζουν το ενδεχόμενο να επισπεύσουν την υιοθεσία της νομοθεσίας κατά του εξαναγκασμού. Αυτό θα επέτρεπε στην ΕΕ να ανταποκριθεί στα μέτρα εξαναγκασμού στον τομέα του εμπορίου από την Κίνα ή οποιοδήποτε άλλο έθνος, με μία σειρά μέτρων που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν επενδύσεις και τους δασμούς.

Το «ωραίο» σε αυτά τα μέσα, σε ό,τι αφορά τις Βρυξέλλες, είναι ότι σχετίζονται με τον τομέα του εμπορίου. Σε αντίθεση με τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, τα οποία απαιτούν ομοφωνία, οι αποφάσεις για το εμπόριο μπορούν να λαμβάνονται με πλειοψηφία. Αυτό θα σήμαινε ότι όσα από τα μέλη της ΕΕ Ι ιδίως η Ουγγαρία και η Ελλάδα – είναι φιλικά προς την Κίνα δεν θα μπορούσαν να αποτρέψουν τη θέσπιση νομοθεσίας κατά του εξαναγκασμού ή την ανάπτυξή της.

Ο Ράινχαρντ Μπίτικοφερ, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με επιρροή, στον οποίον έχουν επιβληθεί κυρώσεις από την Κίνα, πιστεύει ότι η κρίση στη Λιθουανία μπορεί να ωθήσει την Ευρώπη να σημειώσει πρόοδο στην προβολή ισχύος. Όπως το θέτει: «Η συσχέτιση του εμπορίου και της εξωτερικής πολιτικής μάς δίνει, ξαφνικά, τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε την εμπορική πολιτική για μία αποτελεσματικότερη εξωτερική πολιτική».

Ωστόσο, οι νομοθετικές διαδικασίες της ΕΕ είναι αρκετά περίπλοκες, καθιστώντας απίθανη ενδεχόμενη συμφωνία κατά του εξαναγκασμού πριν το καλοκαίρι. Μέχρι τότε, η Λιθουανία μπορεί να είχε αναγκαστεί να υποχωρήσει.

Προς όφελός τους, οι Ευρωπαίοι πρέπει να δώσουν ένα τέλος σε αυτό. Εάν η Κίνα καταφέρει να εκφοβίσει με επιτυχία τη Λιθουανία, με την ΕΕ να παρακολουθεί απλώς από το περιθώριο, χωρίς να μπορεί να κάνει κάτι, αυτό θα αποτελέσει σημαντικό μάθημα, το οποίο θα παραμείνει χαραγμένο στη μνήμη όχι μόνο του Πεκίνου, αλλά και της Μόσχας και της Ουάσιγκτον.