EastMed και συμμαχίες

Στερνή μου γνώση. Στις 7 Ιανουαρίου 2020, σε άρθρο μου στη θέση αυτή με τίτλο «Ερωτηματικά για τον αγωγό» είχα διατυπώσει την εκτίμηση ότι ο αγωγός EastMed δεν ήταν ρεαλιστική επιλογή για λόγους οικονομικούς, τεχνικούς, περιβαλλοντικούς και γεωπολιτικούς. Ηταν λίγες μέρες μετά την υπογραφή στην Αθήνα της συμφωνίας κατασκευής του από Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ. Τότε βέβαια σχεδόν οι πάντες πανηγύριζαν επικαλούμενοι και την υποστήριξη προς τον αγωγό που έδειχναν οι ΗΠΑ. Στο βιβλίο μου «Επιτεύγματα και στρατηγικά λάθη της εξωτερικής πολιτικής της Μεταπολίτευσης» ανέπτυξα εκτενέστερα τους λόγους γιατί ο EastMed δεν ήταν ρεαλιστικό σχέδιο και γιατί οι ΗΠΑ θα απέσυραν εν καιρώ την υποστήριξή τους για λόγους οικονομικούς και κυρίως γεωπολιτικούς.

Ωστόσο, καθώς μας αρέσουν οι μύθοι, συνεχίζαμε τη ρητορική υπέρ του αγωγού. Για να προσγειωθούμε τώρα στην πραγματικότητα. Οι ΗΠΑ απέσυραν την υποστήριξή τους και αυτό ήλθε για ορισμένους ως περίπου κεραυνός εν αιθρία. Και την απέσυραν πρωτίστως για γεωπολιτικούς λόγους. Καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν θέλει να εξαλείψει πηγές ενόχλησης (αίσθηση περικύκλωσης) της Τουρκίας που την οδηγούν εκτός δυτικού στρατοπέδου, στην αγκάλη του Πούτιν. Ο αγωγός ήταν μια τέτοια πηγή. Οταν τον περασμένο Οκτώβριο στη συνάντηση Μπάιντεν – Ερντογάν στη Ρώμη αποφασίστηκε η σύσταση κοινού αμερικανοτουρκικού μηχανισμού για την εξομάλυνση των σχέσεών τους, ελάχιστη σημασία φαίνεται να του απέδωσε η Αθήνα. Ενα από τα πρώτα… θύματα του μηχανισμού αυτού είναι ο EastMed (δεύτερο δεν αποκλείεται να είναι το οριστικό πάγωμα της δίκης της τουρκικής Halkbank στις ΗΠΑ). Βέβαια, εάν o EastMed ήταν ρεαλιστικό σχέδιο, οικονομικά και πολιτικά, θα είχε προχωρήσει ανεξάρτητα από την υποστήριξη ή μη των ΗΠΑ. Αλλά δεν είναι, και προς την άποψη αυτή τείνει τώρα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο πολυτραγουδισμένος όμως αγωγός αφήνει πίσω του ένα τοξικό απόβλητο: το έκνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο οριοθέτησης. Και ο νοών νοείτω…

Μια συναφής με τον αγωγό κίνησή μας που εξελίσσεται προβληματικά παρά την αντίθετη ρητορική είναι οι τριμερείς συμπράξεις και ιδιαίτερα οι αμυντικές συμμαχίες που κατασκευάσαμε με Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και Σαουδική Αραβία, με την πεποίθηση ότι θα είναι στο πλευρό μας εναντίον της Τουρκίας. Με τη διαφορά ότι αυτή τη στιγμή οι σχέσεις των δύο αυτών χωρών με την Τουρκία βελτιώνονται σταθερά (επικείμενες επισκέψεις Ερντογάν κ.λπ.). Δύο δημοσιεύματα στους «Financial Times» την περασμένη εβδομάδα είναι εξόχως διαφωτιστικά για τις στρατιωτικής μορφής σχέσεις που οικοδομήσαμε με τις εν λόγω χώρες (αν και θα πρέπει να έχουμε ισχυρές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις). Το πρώτο («Abu Dhabi fund bucks the trend to bet on Turkey», 12/1) αποκαλύπτει ότι το κρατικό επενδυτικό όχημα των ΗΑΕ (ADQ) «αγοράζει την Τουρκία» με επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων. Ενώ, όπως γράφει, τα ΗΑΕ εγκαταλείπουν την ενεργή (assertive) εξωτερική πολιτική υπέρ της οικονομικής διπλωματίας. Αραγε μπορεί να πιστεύει η Αθήνα ότι όταν ενεργοποιήσει τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής (που συνήψαμε με τα ΗΑΕ) σε περίπτωση ανάγκης το Αμπου Ντάμπι θα σπεύσει στο πλευρό μας; Το δεύτερο δημοσίευμα («Saudi Arabia turns to Gulf States to replenish depleted air defences», 9/1) διεκτραγωδεί τη θλιβερή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η αεροπορία του άλλου, υποτίθεται, εταίρου μας, της Σαουδικής Αραβίας, η οποία αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις των ανταρτών Houtsi από την Υεμένη (proxies του Ιράν). Αλλωστε εμείς δανείζουμε Patriot στη χώρα. Και παρά ταύτα περιμένουμε συνδρομή.

Η Ελλάδα έχει άλλες αξιόπιστες εναλλακτικές επιλογές για την άμυνά της. Δεν χρειάζεται να τρέχει στον Αραβικό Κόλπο, στον οποίο τελικά θα επικρατήσει η Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη. (Και βέβαια η Ελλάδα – Ενοπλες Δυνάμεις – μπορεί και μόνη της να αναχαιτίσει μια τουρκική επίθεση. Ουδέποτε έγραψα κάτι διαφορετικό. Εγραψα ότι δεν μπορεί να αναχαιτίσει την Τουρκία από το να αναδειχθεί σε περιφερειακή, ενδεχομένως ηγεμονική δύναμη. Δύο διαφορετικά πράγματα).

EastMed – αραβικές συμμαχίες: «είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια…».

Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής των FEPS και ΕΛΙΑΜΕΠ