Εγχειρίδιο αποτυχημένων προσπαθειών για τη μείωση του πληθωρισμού – Τι διδάσκει η Ιστορία

Με τον πληθωρισμό να αποτελεί τον… πονοκέφαλο της εποχής για πολλές χώρες, οι περισσότερες κυβερνήσεις αναζητούν τρόπους να διαχειριστούν τον αρνητικό αντίκτυπο για τα νοικοκυριά, φοβούμενες το πολιτικό κόστος και τυχόν αναταραχές, καθυστερώντας όσο μπορούν να προχωρήσουν σε αυξήσεις των επιτοκίων. Όμως, μια σειρά παραδειγμάτων που παραθέτει το Reuters, συνιστά μια υπενθύμιση πως η προσπάθεια να τιθασεύει κανείς τον πληθωρισμό χωρίς να αυξήσει το κόστος δανεισμού δεν έχει πάντα επιτυχία, αλλά ίσως και αντίθετο.

Τουρκία

Η κεντρική τράπεζα υιοθέτησε την ανορθόδοξη οικονομική θεωρία του Ερντογάν μειώνοντας δραστικά τα επιτόκια τους προηγούμενους μήνες, παρά το γεγονός ότι ο πληθωρισμός καλπάζει και η λίρα καταρρέει. Προφανώς με τη μείωση των επιτοκίων, ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να ανεβαίνει, ίσως και πάνω από το 50%, σύμφωνα με κάποιες προβλέψεις.

Για να κρατήσει τις καταθέσεις, η νέα ιδέα του Ερντογάν είναι να προσφέρει αποζημίωση στους πολίτες που κρατούν τις αποταμιεύσεις τους σε λίρα και να βάλει το δημόσιο να πληρώσει από την… τσέπη του την οικονομική διαφορά που θα προκύπτει από τον ευτελισμό της λίρας. Πέρα από το γεγονός πως το σχέδιο αυτό πρακτικά θα είναι εξαιρετικά επιβαρυντικό για τα δημόσια ταμεία, θα θέσει σε κίνδυνο ένα από τα σημεία που εξακολουθούν να δελεάζουν τους ξένους επενδυτές, το σχετικά χαμηλό δημόσιο χρέος της χώρας. «Αυτό που δοκιμάζουν οι Τούρκοι, ειλικρινά, είναι κάτι που δεν έχω δει ξανά αλλού» σχολίασε ο κορυφαίος οικονομολόγος της AXA, Ζιλ Μοέ.

Αργεντινή   

Το έλλειμμα εμπιστοσύνης προς τους οικονομικούς θεσμούς της Αργεντινής είναι ένα πρόβλημα που ταλανίζει την οικονομία της χώρας εδώ και δεκαετίες. Οι προσπάθειες για να περιοριστεί ο υψηλός πληθωρισμός, είτε από αριστερές είτε από δεξιές κυβερνήσεις, επικεντρώνονταν σε πάγωμα των τιμών σε πολλά προϊόντα και την επιβολή capital controls.

Διαβάστε ακόμη: Το θαύμα της Αργεντινής εν μέσω Covid

Οι Αργεντινοί συχνά προτιμούν να κάνουν τις δουλειές τους σε δολάρια, όμως η περιορισμένη πρόσβαση στο αμερικανικό νόμισμα δημιούργησε ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ των επίσημων ισοτιμιών και αυτών της μαύρης αγοράς.

Πρόσφατα η κεντρική τράπεζα αύξησε τα επιτόκια από το 38% στο 40%, όμως το «πραγματικό» επιτόκιο παραμένει βαθιά αρνητικό. Την ίδια ώρα ο πληθωρισμός παραμένει στα ύψη και σύμφωνα με τον οικονομολόγο Αλμπέρτο Ράμος της Goldman Sachs ο δείκτης κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 47,2% από τα μέσα του 2018 επιβεβαιώνοντας τις σημαντικές μακροοικονομικές δυσλειτουργίες και την αποτυχία της νομισματικής αρχής να διασφαλίσει τον νομισματικό έλεγχο.

Βενεζουέλα

Οι σκληροπυρηνικές αριστερές κυβερνήσεις έχουν κυριολεκτικά δοκιμάσει τα πάντα τις τελευταίες δύο δεκαετίες για να θέσουν υπό έλεγχο τον πληθωρισμό. Η χώρα προχώρησε σε στάση πληρωμών το 2017, τυπώνοντας χρήμα για να καλύψει το έλλειμμα του προϋπολογισμού με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός να εκτιναχθεί στο ιλιγγιώδες 65.000% το 2018. Έκτοτε το ποσοστό έχει μειωθεί σημαντικά, με τον πρόεδρο Μαδούρο να χαλαρώνει κάποιους από τους ελέγχους στις τιμές το 2019 και να άρει το μπλόκο στις συναλλαγές σε ξένο συνάλλαγμα, αλλά παραμένει προβληματικό. Η πρόβλεψη του ΔΝΤ εμφανίζει τον δείκτη στο 2.000% φέτος.

Τον περασμένο μήνα, δημοσίευμα του Reuters υποστήριξε πως η κυβέρνηση ξεκίνησε να πληρώνει τους προμηθευτές σε δολάρια για να προσπαθήσει να ελέγξει τον πληθωρισμό. Όμως, διεθνείς εκθέσεις όπως της Inter-American Development Bank προειδοποιήσαν πως αυτή η… δολαροποίηση αφήνει όσους δεν έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε δολάρια με ελάχιστη ικανότητα να καλύψουν βασικές ζωτικές ανάγκες, όπως τα τρόφιμα.

Βραζιλία

Ο υψηλός πληθωρισμός της δεκαετίας του ’80 εξελίχτηκε σε υπερπληθωρισμό τη δεκαετία του ’90, σε ένα διάστημα που η Βραζιλία επέστρεψε στο μονοπάτι της δημοκρατίας. Ο δείκτης έφτασε στο ανώτατο σημείο του, κοντά στο 3.000% το 1990 και αν και υποχώρησε στο 433% το 1991, επανήλθε σχεδόν στο 2.000% το 1993. Ένα ριζικό σχέδιο αντιμετώπισης το 1994, με τη δημιουργία ενός νέου νομίσματος, την αύξηση των επιτοκίων και την περικοπή των δαπανών επανέφερε τα πράγματα υπό έλεγχο. Από το 1997, ο πληθωρισμός κινείται συνήθως σε μονοψήφια νούμερα.

Πολωνία

Η λεγόμενη «αντιπληθωριστική ασπίδα 2.0» που δρομολογήθηκε πρόσφατα περιλαμβάνει προσωρινές περικοπές του ΦΠΑ σε καύσιμα, τρόφιμα και άλλα προϊόντα αντισταθμίζοντας διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης των τιμών που θα μπορούσε να κινηθεί σε διψήφια νούμερα για πρώτη φορά από το 2000.

Σύμφωνα με την πολωνική κυβέρνηση το πρώτο και το δεύτερο πρόγραμμα θα κοστίσουν συνολικά 7,53 δισ. δολάρια, ήτοι σχεδόν το 1% του ΑΕΠ.

Η JPMorgan σε έκθεση της υποστήριξε πως τα πρόσφατα μέτρα θα μπορούσαν να μειώσουν γρήγορα τον πληθωρισμό κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες μέχρι τα μέσα της χρονιάς, αν και με σημαντικό κόστος. Ωστόσο δεν είναι βέβαιο πως τελικά θα καταφέρουν τον στόχο τους. «Η διατήρηση ενός χαμηλού κόστους λιανικής μοιάζει χαμένη μάχη, ανά οι πληθωριστικές πιέσεις αποδειχτούν εξαιρετικά επίμονες» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η δεκαετία του ’70

Πολλές χώρες στράφηκαν σε ελέγχους των τιμών, όταν το σύστημα των σταθερών ισοτιμιών του Bretton Woods κατέρρευσε το 1971, με την πετρελαϊκή κρίση του 1973 να πυροδοτεί μια έκρηξη του πληθωρισμού παγκοσμίως.

Μετά την απόσυρση της από το Bretton Woods, οι ΗΠΑ επέβαλαν ένα πάγωμα τιμών και μισθών επί 90 μέρες για πρώτη φορά από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ήταν μια κίνηση που θεωρήθηκε ως πολιτική επιτυχία αλλά εξελίχτηκε σε οικονομική αποτυχία, οδηγώντας σε στασιμοπληθωρισμό και αστάθεια του νομίσματος. Το δολάριο κατέρρευσε κατά το ένα τρίτο της αξίας κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70.

Η Γαλλία προχώρησε επίσης σε ελέγχους των τιμών, όπως και η Βρετανία όπου ο πληθωρισμός ανέβηκε σχεδόν στο 25%. Μια διόλου δημοφιλής πολιτική που λειτούργησε ενισχυτικά για τις μεγάλες εργατικές κινητοποιήσεις που στιγμάτισαν την περίοδο 1978-79. Ο πληθωρισμός κατόπιν περιορίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, μετά από μια σειρά αυξήσεων των επιτοκίων και με φόντο την μείωση της τιμής του πετρελαίου.

«Η ιστορία μάς λέει πως δεν λειτουργεί ποτέ. Όμως, αυτό δεν σταματά τον κόσμο από το να προσπαθεί» σχολιάζει ο Ζιλ Μοέ της AXA, αναφερόμενος στο πλαφόν των τιμών και των μισθών.