Πώς εξηγείται η εγκληματικότητα

Είναι από χρόνια γνωστό, αλλά επιμελώς αποσιωπάται, ότι οι φυλακές στην Ελλάδα είναι ασφυκτικά γεμάτες. Γι’ αυτό και χρειάστηκε με τον νόμο Παρασκευόπουλου και όχι μόνο, να αφεθούν ελεύθεροι χιλιάδες εγκληματίες. Παρ’ όλα αυτά στους σχεδιασμούς των υπουργείων Δικαιοσύνης και Προστασίας του Πολίτη δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για δημιουργία νέων φυλακών, ώστε να αποσυμφορηθούν οι υφιστάμενες και να δεχθούν τους νέους καταδίκους (οι ανεγειρόμενες φυλακές στον Ασπρόπυργο απλώς θα αντικαταστήσουν τις φυλακές Κορυδαλλού, άρα δεν είναι νέες φυλακές).

Απλώς η ποινική νομοθεσία προσποιείται ότι επιβάλλει βαριές ποινές, αλλά είτε αυτές από ισόβια μετατρέπονται σε ολίγων ετών φυλάκιση είτε δεν εκτίονται καθόλου, αφού τουλάχιστον για τα πλημμελήματα προβλέπεται κατά κανόνα η αναστολή εκτέλεσης των ποινών. Ετσι απαγγέλλονται για εντυπωσιασμό της κοινής γνώμης και των θυμάτων πολυετείς φυλακίσεις, αλλά ταυτόχρονα αναστέλλεται η εκτέλεσή τους.

Αποτέλεσμα οι καταδικασθέντες την ίδια μέρα που απαγγέλλεται η καταδίκη τους γνωρίζουν ότι θα ακολουθήσει η αναστολή εκτέλεσης της ποινής για να αποχωρήσουν ελεύθεροι από τα δικαστήρια χλευάζοντας τα θύματά τους, που έχουν την αφέλεια να νομίζουν ότι υπάρχει σοβαρή ποινική δικαιοσύνη στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με την στατιστική επετηρίδα της Ελληνικής Αστυνομίας το 2020 διαπράχθηκαν 5.267 κακουργήματα και εξιχνιάστηκαν μόνο 1.551, δηλαδή το 29%. Την ίδια περίοδο διαπράχθηκαν 149.209 πλημμελήματα και εξιχνιάστηκε μόλις το 9,6%.

Η ισχνή εξιχνίαση πλημμελημάτων από την αστυνομία θα πρέπει να εξηγείται από την αδιαφορία της να ερευνά για αδικήματα, τα οποία συνεπάγονται μόνο συμβολικές ποινές που σχεδόν πάντα αναστέλλονται. Καθώς λοιπόν υφίσταται εν πολλοίς ουσιαστική ατιμωρησία, φυσικό είναι να διευκολύνονται οι εγκληματούντες. Οι ποινές προβλέπονται συνήθως για να αποτρέπουν την εγκληματικότητα. Οταν γνωρίζεις ότι θα βρεθείς για χρόνια στη φυλακή το σκέπτεσαι να διαπράξεις ένα έγκλημα. Οταν όμως γνωρίζεις ότι οι ποινές είναι μόνο συμβολικές και δεν εκτελούνται δεν αποτρέπεσαι από την παραβατικότητα.

Ο καθηγητής οικονομικών Θεόδωρος Λιανός σε άρθρο του στο Protagon εξηγεί με βάση το τι συμφέρει τον υποψήφιο παραβάτη του ποινικού νόμου: Αν το αναμενόμενο όφελος για έναν π.χ. διαρρήκτη είναι μεγάλο και το αναμενόμενο κόστος συγκριτικά μικρό, θα διαρρήξει τη μονοκατοικία. Αν το αναμενόμενο κόστος είναι μεγαλύτερο από το προσδοκώμενο όφελος, δεν θα προχωρήσει στη διάρρηξη. Ετσι όσο αυξάνει η πιθανότητα σύλληψης και η ποινή τόσο περισσότερο αποθαρρύνονται οι παράνομες πράξεις. Αντίθετα, όσο μειώνεται η πιθανότητα σύλληψης και η ποινή τόσο ενθαρρύνονται οι παράνομες πράξεις.

Ετσι η οικονομική θεωρία εξηγεί εν πολλοίς την αύξηση της εγκληματικότητας στην Ελλάδα αφού ούτε επαρκής αστυνόμευση υφίσταται ούτε αποτρεπτικές ποινές. Το αποδεικνύουν τα προαναφερθέντα νούμερα και ιδιαίτερα η σχεδόν πλήρης μη εξιχνίαση των πλημμελημάτων. Προφανώς οι αστυνομικοί δεν επιδεικνύουν τον απαραίτητο ζήλο, αφού γνωρίζουν ότι και να εξιχνιάσουν ένα πλημμέλημα ο δράστης την επομένη της καταδίκης του αφήνεται ελεύθερος λόγω αναστολής της ποινής. Παλιότερα, καταλήγει ο κ. Λιανός, αν ένας μαθητής έλεγε στον πατέρα του ότι τον χαστούκισε ο δάσκαλος έτρωγε ένα ακόμα χαστούκι. Σήμερα ο πατέρας θα κάνει μήνυση στον δάσκαλο και ο μαθητής σύντομα θα επαναλάβει την πράξη για την οποία έφαγε το χαστούκι.