Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η απειλή «κραχ» στη ρωσική οικονομία

Ακόμη και εάν επρόκειτο για μπλόφα, είτε από τον Βλαντιμίρ Πούτιν είτε από τους Αμερικανούς, το ποντάρισμα έχει ανέβει πλέον τόσο ψηλά ώστε κανείς δεν μπορεί να υποχωρήσει χωρίς να έχει μεγάλη χασούρα. Έτσι, το γεωπολιτικό και οικονομικό πόκερ που παίζουν Δύση και Ρωσία γύρω από την Ουκρανία έχει φτάσει στο πιο κρίσιμο σημείο του, όπου δεν αποκλείεται ένας από τους δύο – ή και οι δύο – να αποφασίσει να πάρει το μεγάλο ρίσκο και να παίξει τα «ρέστα» του.

Το ξεκίνημα αυτής της εβδομάδας έδειξε ότι και οι ρωσικές αγορές θεωρούν πλέον πιθανό το ενδεχόμενο ενός πολέμου στην Ουκρανία, καθώς αντιλαμβάνονται ότι το αφεντικό του Κρεμλίνου δύσκολα πλέον θα κάνει πίσω. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, θα σήμαινε ότι ο Πούτιν θα έχανε μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας του και η εικόνα του «αήττητου» που έχει οικοδομήσει εδώ και δύο δεκαετίες – με ό,τι αυτό συνεπάγεται τόσο στη διεθνή σκηνή όσο και στο εσωτερικό.

Σοκ για χρηματιστήριο και ρούβλι

Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συνεδρίαση της Δευτέρας, ο δείκτης στο χρηματιστήριο της Μόσχας έφτασε να υποχωρεί κατά πάνω από 7%, με αποτέλεσμα οι απώλειες να φτάνουν ή να ξεπερνούν το 15% από τις αρχές του έτους. Μάλιστα, για αρκετά «βαριά χαρτιά», όπως οι μετοχές της Sberbank και της Gazprom, οι ημερήσιες απώλειες ξεπέρασαν το 10%.

Προβλήματα υπάρχουν και για το ρούβλι, η ισοτιμία του οποίου έναντι του δολαρίου υποχώρησε σε χαμηλά 14 μηνών – κοντά στα 80 ρούβλια ανά δολάριο. Η αλήθεια, μάλιστα, είναι ότι η πτώση συγκρατήθηκε μετά την απόφαση της κεντρικής τράπεζας να διακόψει προσωρινά την αγορά ξένου συναλλάγματος (βάσει νομοθεσίας του 2017, η Ρωσία αγοράζει συνάλλαγμα όταν οι τιμές του πετρελαίου κινούνται σε υψηλό επίπεδο και πουλά όταν πέφτουν κάτω από τα 44 δολάρια το βαρέλι).

Σημαντικό στοιχείο, που αποτυπώνει και τη νευρικότητα η οποία επικρατεί, είναι και η μεγάλες διακυμάνσεις που είχε στη χθεσινή συνεδρίαση το ρούβλι – αν και σήμερα δείχνει να σταθεροποιείται, έστω και προσωρινά. Παράλληλα, το 5ετές «κόστος» για ενδεχόμενη χρεοκοπία έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα από τον Μάρτιο του 2020, στις 225,7 μονάδες βάσης.

Ντ. Πεσκόφ: Φταίνε οι άλλοι, μην ανησυχείτε…

«Τέτοιες περίοδοι υποχώρησης, ακολουθούνται πάντα από περιόδους ανάπτυξης. Όσο πιο σύντομα οι αντίπαλοί μας σταματήσουν τις υστερικές τους ενέργειες τόσο πιο γρήγορα θα εξαφανιστεί και η απαισιόδοξη διάθεση στις αγορές», ήταν το σχόλιο που έκανε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, επιδιώκοντας να τηρήσει χαμηλούς τόνους και να αποφύγει τον πανικό, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα γενικευμένο ξεπούλημα.

Παρ’ όλα αυτά, η εύθραυστη ισορροπία και η απόφαση της Δύσης να επιβάλει οικονομικές κυρώσεις «άνευ προηγουμένου» σε βάρος της Ρωσίας σε περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης στην Ουκρανία (αν και το σενάριο του αποκλεισμού της από το σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT μοιάζει, για την ώρα, να έχει εγκαταλειφθεί) δεν επιτρέπουν κανενός είδους χαλάρωση. Θα διατηρήσουν δε για αρκετές ημέρες τις αγορές στο κόκκινο, καθώς είναι ανοιχτό το σενάριο ενός «κραχ» εάν ο πόλεμος δεν αποτραπεί.

«Η ρωσική οικονομία διαθέτει ανεπαρκείς υποδομές για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που συνεπάγονται οι διεθνείς κυρώσεις. Είναι ολοένα περισσότερο ελεγχόμενη από το κράτος, ειδικά από τους στενούς συνεργάτες του Πούτιν. Επίσης, είναι συγκεντρωμένη σε λίγες περιοχές και ομίλους, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ειδών τεχνολογίας, ενώ είναι και τρομερά διεφθαρμένοι», σημειώνει στην ανάλυσή του το Market Watch.

Χαμηλό χρέος, μεγάλα αποθέματα

Η αλήθεια, βεβαίως, είναι ότι η Ρωσία διαθέτει ένα αρκετά ισχυρό οπλοστάσιο για να αντέξει μια κρίση διαρκείας, που περιλαμβάνει πόλεμο και κυρώσεις. Κι αυτό είναι κάτι που οφείλει, σε μεγάλο βαθμό, στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, που με τις υψηλές τιμές τους στις διεθνείς αγορές (κάτι για το οποίο φροντίζει το καρτέλ που έχουν συστήσει η Μόσχα και ο OPEC…) έχουν γεμίσει τα κρατικά ταμεία.

Για του λόγου το αληθές, το δημόσιο χρέος της είναι μάλλον εξωπραγματικό για τα δεδομένα της Δύσης – μόλις 18% του ΑΕΠ, με το 80% μάλιστα να είναι σε ρούβλια. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ήταν το 2021 θετικό, αποδίδοντάς της 125 δισ. δολάρια, που αποτελεί και ποσό ρεκόρ. Όσο για τα συναλλαγματικά αποθέματα, αυξήθηκαν πέρυσι κατά 40 δισ. δολάρια, με αποτέλεσμα να φτάνουν στα 620 δισ.

Προσφέρουν, άραγε, όλα αυτά το περιθώριο στον Πούτιν να κάνει όσους ελιγμούς θέλει – και, τελικά, να επιλέξει και τον πόλεμο, εάν το κρίνει αναγκαίο; Είναι σε θέση η Ρωσία να αντέξει το κόστος που συνεπάγεται η πλήρης διάρρηξη των δεσμών της με τη Δύση – κυρίως με την Ευρώπη και τη Γερμανία – τουλάχιστον μέχρι να «ισορροπήσει» τις απώλειες με στροφή προς την Ασία; Και θα δεχτεί ο Πούτιν να πέσει άνευ όρων στην αγκαλιά του Πεκίνου, χωρίς να διαθέτει εναλλακτικές επιλογές και αγορές;

Γίγαντας με πήλινα πόδια

Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι εύκολο να απαντηθούν. Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι εδώ και χρόνια, ο «τσάρος» προσπαθεί να χτίσει σταδιακά μια Ρωσία-φρούριο, που να εξαρτάται όσο το δυνατόν λιγότερο από τη Δύση – κάτι που έχει καταφέρει με τις ΗΠΑ, όχι όμως και με την Ευρώπη.

Τα «δομικά» προβλήματα, άλλωστε, που αντιμετωπίζει η ρωσική οικονομία και κοινωνία είναι μεγάλα, κάνοντας ορισμένους να μιλούν για «γίγαντα με πήλινα πόδια». Θα καταστούν δε εκρηκτικά σε μια περίοδο γενικευμένης κρίσης – αναγκάζοντας πιθανότατα το Κρεμλίνο να καταφύγει σε ακόμη πιο αυταρχικές μεθόδους για να τα αντιμετωπίσει.

Το οξύ δημογραφικό πρόβλημα, η υπερεξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, οι τεράστιες ανισότητες και η έλλειψη αυτού που ονομάζεται «δίχτυ ασφαλείας», ο πληθωρισμός που το 2021 διαμορφώθηκε σε διπλάσια επίπεδα του αναμενομένου και «ροκανίζει» την αγοραστική δύναμη των Ρώσων, καθώς και τα μεγάλα γεωπολιτικά ρίσκα, συνθέτουν ένα σκηνικό που είναι τουλάχιστον απειλητικό για τον Πούτιν και την εξουσία του.

Ωστόσο, εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα και παρά όλα τα παραπάνω, ίσως του είναι πολύ δύσκολο – αν όχι αδύνατο – να κάνει πίσω. Κι αυτό ενδεχομένως να αποτελεί το πιο καλό χαρτί των ΗΠΑ και της Δύσης, που θεωρούν ότι έχουν «στριμώξει» για τα καλά τον Πούτιν, καθώς απειλούν να τον χτυπήσουν στην «αχίλλειο πτέρνα» του.