Πώς η ταξινομία θα μειώσει το greenwashing

Οι πρόσφατες ρυθμιστικές εξελίξεις και οι κυβερνητικές αποφάσεις των κρατών μελών της ΕΕ υποδηλώνουν την ανάγκη για περισσότερες επενδύσεις βιώσιμης ανάπτυξης και πιο στρατηγικές ενέργειες για τη μετατροπή των οικονομικών δραστηριοτήτων σε φιλικότερες προς το περιβάλλον. Για να επιτευχθεί το παραπάνω, είναι σημαντικό να υπάρξει κατανόηση του τι είναι η βιώσιμη χρηματοδότηση και πώς επηρεάζει τον επιχειρηματικό κόσμο.

Η Αθηνά Μουστάκη, Head of Environmental, Social, Governance, Risk and Compliance Services (ESGRC) της Grant Thornton, εξηγεί τι είναι η ταξινομία και πώς στοχεύει να μειώσει την προβολή ψευδοοικολογικής ταυτότητας (greenwashing) και να στρέψει τη χρηματοδότηση και τις επενδύσεις στην επίτευξη των στόχων κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ για το 2050.

Με την ψήφιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2019, η ΕΕ έδειξε το δρόμο για πιο βιώσιμες επενδύσεις, για παράδειγμα σε τομείς όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η προστασία της βιοποικιλότητας και η ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Στόχος είναι η επίτευξη μιας κλιματικά ουδέτερης οικονομίας στην ΕΕ έως το 2050, με μια μείωση κατά 55% να έχει ήδη εφαρμοστεί το 2030. Για την εκπλήρωση αυτών των κλιματικών στόχων, η Πράσινη Συμφωνία περιλαμβάνει ένα επενδυτικό σχέδιο 1 τρις ευρώ για τα επόμενα 10 χρόνια. Παρά τη σημαντική αυτή επένδυση, για την επίτευξη της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, η ΕΕ βασίζεται επίσης και στη συμβολή του ιδιωτικού τομέα.

Η ΕΕ έχει λάβει σημαντικά μέτρα για τη δημιουργία ενός πλαισίου που να παράσχει σαφήνεια σχετικά με το τι σημαίνει βιώσιμη χρηματοδότηση. Το greenwashing είναι μια κοινή πρακτική όπου τα προϊόντα, οι επενδύσεις ή τα εταιρικά ομόλογα χαρακτηρίζονται ως βιώσιμα, αλλά χωρίς τα απαραίτητα διαπιστευτήρια που το υποστηρίζουν / αποδεικνύουν. Αυτό δεν είναι απαραίτητα παραπλανητικό, ωστόσο, χωρίς ένα τυπικό σύνολο ορισμών και κανόνων για την ορολογία που χρησιμοποιείται, είναι δύσκολο για τις εταιρείες και τους επενδυτές να ορίσουν τι είναι και τι δεν είναι «πράσινο».

Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852 για την Ταξινομία της ΕΕ τέθηκε σε ισχύ το καλοκαίρι του 2021, με κριτήρια και απαιτήσεις γνωστοποίησης για τη βιωσιμότητα, παρέχοντας τα απαραίτητα εργαλεία στους επενδυτές για να εντοπίζουν βιώσιμες επενδυτικές ευκαιρίες. Το νέο αυτό σύστημα ταξινόμησης είναι μέρος της ευρύτερης δραστηριότητας που έχει σημειωθεί από φορείς του κλάδου και ρυθμιστικές αρχές για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης στη βιώσιμη χρηματοδότηση, παρέχοντας στους επενδυτές εμπιστοσύνη ότι η βιώσιμη χρηματοδότηση είναι κάτι παραπάνω από μια απλή ορολογία. Ο κανονισμός της ΕΕ για την ταξινομία προωθεί τον ίσο ανταγωνισμό και την ασφάλεια δικαίου για όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ και στοχεύουν σε:

-Ανακατεύθυνση των χρηματοοικονομικών κεφαλαίων με έμφαση στις βιώσιμες επενδύσεις

-Καθιέρωση της βιωσιμότητας ως συστατικό / πυλώνα της διαχείρισης κινδύνων

-Ενθάρρυνση μακροπρόθεσμων επενδύσεων και οικονομικής δραστηριότητας

Η ταξινομία της ΕΕ: οι έξι περιβαλλοντικοί στόχοι

Ο κανονισμός της ταξινομίας θέτει έξι περιβαλλοντικούς στόχους:

• Μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής
• Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
• Βιώσιμη χρήση και προστασία των υδατικών και των θαλάσσιων πόρων
• Μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία
• Πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης
• Προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων

Επιπρόσθετα των ελάχιστων διασφαλίσεων, η ΕΕ αναμένει από τις εταιρείες να συμβάλλουν σημαντικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων από τους περιβαλλοντικούς στόχους και να μην επιβαρύνουν σημαντικά κανέναν από τους υπόλοιπους πέντε. Η ταξινομία περιγράφει επίσης δύο κύριους τύπους δραστηριοτήτων που συμβάλλουν σημαντικά σε αυτούς τους στόχους:

1. Οικονομικές δραστηριότητες που συνεισφέρουν σημαντικά από μόνες τους, για παράδειγμα μια περιβαλλοντικά βιώσιμη δραστηριότητα.

2. Οικονομικές δραστηριότητες που υποστηρίζουν άλλες βιώσιμες δραστηριότητες, για παράδειγμα επένδυση σε ένα ομόλογο που χρηματοδοτεί ένα έργο βιώσιμης ανάπτυξης.

Ποιους αφορά και ποιους επηρεάζει

Η ταξινομία εφαρμόζει νέες απαιτήσεις γνωστοποίησης για όλες τις εταιρείες που είναι ήδη υποχρεωμένες να παρέχουν έκθεση μη χρηματοοικονομικών στοιχείων, βάσει της Οδηγίας για τη Μη Χρηματοοικονομική Πληροφόρηση (NFRD, CSRD). Ως επί το πλείστον, αυτό περιλαμβάνει τρεις διαφορετικές ομάδες χρηστών για τους οποίους θα είναι υποχρεωτική η συμμόρφωση με τον κανονισμό της ταξινομίας:

-Μεγάλες εταιρείες δημοσίου ενδιαφέροντος με περισσότερα από 500 άτομα προσωπικό, οι οποίες υποχρεούνται ήδη να αναφέρουν μη χρηματοοικονομικές πληροφορίες σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας για τη Μη Χρηματοοικονομική Αναφορά (NFRD)

-Η ΕΕ και τα κράτη μέλη όταν ορίζουν δημόσια μέτρα, πρότυπα ή ετικέτες για πράσινα χρηματοπιστωτικά προϊόντα ή πράσινα ομόλογα

-Συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές που προσφέρουν χρηματοπιστωτικά προϊόντα στην ΕΕ.

Η Κατερίνα Κατσούλη, Director ESG & Sustainability της Grant Thornton, παραθέτει τον λόγο για τον οποίο ο κανονισμός ταξινομίας της ΕΕ εισήγαγε απαιτήσεις περιβαλλοντικής γνωστοποίησης τόσο για τις εταιρείες, όσο και τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές : «Η ταξινομία στοχεύει στον καθορισμό συγκεκριμένων προτύπων για δραστηριότητες που περιγράφονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμες. Και ο βασικός λόγος δημιουργίας του κανονισμού αυτού είναι το γεγονός πως δεν έχουν όλες οι φιλικές προς το περιβάλλον δραστηριότητες απτό αντίκτυπο στους περιβαλλοντικούς στόχους που έχουμε θέσει. Υπήρχε ένα πολύ σημαντικό κενό, το οποίο έρχεται η Ταξινομία της ΕΕ να το καλύψει».

Υποχρεώσεις γνωστοποίησης

Από τον Ιανουάριο του 2022, οι εταιρείες πρέπει να υποβάλουν έκθεση σχετικά με το μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ενώ ως τον Ιανουάριο του 2023 η έκθεσή τους πρέπει να περιλαμβάνει τη συμβολή τους και στους έξι περιβαλλοντικούς στόχους. Αυτές οι απαιτήσεις υποστηρίζονται από τον Κανονισμό Γνωστοποιήσεων Αειφορίας (SFDR), ο οποίος στοχεύει στη βελτίωση της διαφάνειας, στη μείωση του greenwashing και στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Όλες οι ενδιαφερόμενες εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν πώς και σε ποιο βαθμό η οικονομική τους δραστηριότητα λαμβάνει υπόψη ή περιλαμβάνει την αειφορία βάσει του κανονισμού ταξινομίας. Ειδικότερα, οι εταιρείες πρέπει να γνωστοποιούν τα ακόλουθα:

-Το ποσοστό του κύκλου εργασιών τους από προϊόντα ή υπηρεσίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (EU taxonomy-compliant share of turnover)

-Το ποσοστό των κεφαλαιουχικών δαπανών τους που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή διαδικασίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (Capital expenditure (CapEx) aligned with the EU taxonomy)

-Την αναλογία των λειτουργικών δαπανών τους που σχετίζονται με περιουσιακά στοιχεία ή διαδικασίες που συνδέονται με οικονομικές δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικά αειφόρες (Operating expenses (OpEx) aligned with the EU taxonomy)

Η εν λόγω γνωστοποίηση θα πρέπει να αποτελεί μέρος της μη χρηματοοικονομικής αναφοράς, ενδεχομένως στον ετήσιο εταιρικό απολογισμό ή στην έκθεση βιωσιμότητας, καθώς και των περιοδικών γνωστοποιήσεων των εταιρειών στην εκάστοτε Ρυθμιστή Αρχή καθώς και στους ιστότοπούς τους. Η εξωτερική επαλήθευση των γνωστοποιήσεων ταξινομίας της ΕΕ είναι ένα ακόμη στοιχείο των επερχόμενων ρυθμιστικών εξελίξεων.

Αξίζει να σημειωθεί πως οι γνωστοποιήσεις βάση του κανονισμού ταξινομίας αποτελεί μία από τις προτεραιότητες που έχει θέσει η ESMA (η Ευρωπαϊκή Αρχή Κεφαλαιαγορών) για το 2022 στους συμμετέχοντες στις Ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές γεγονός που ενισχύει την «πίεση» για άμεση εφαρμογή του από τις Εταιρείες δημοσίου ενδιαφέροντος.

Η υποχρέωση για τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές

Οι συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές υποχρεούνται επίσης να προβαίνουν σε γνωστοποιήσεις σύμφωνα με τον Κανονισμό Ταξινομίας της ΕΕ. Αυτή η απαίτηση της ΕΕ θα έχει αντίκτυπο στις εταιρείες επειδή ισχύει για όλα τα προϊόντα που παράγονται και διανέμονται στην ΕΕ. Οι απαιτήσεις γνωστοποίησης είναι υποχρεωτικές για ορισμένα προϊόντα και η αρχή «συμμόρφωσης ή εξήγησης» ισχύει για τα υπόλοιπα.

Για κάθε προϊόν, οι εταιρείες θα πρέπει να γνωστοποιούν:

-πώς έχουν χρησιμοποιήσει την ταξινομία της ΕΕ για τον προσδιορισμό της χαρακτηριστικών αειφορίας των υποκείμενων επενδύσεων

-σε ποιον / ποιους περιβαλλοντικό/ους στόχο/ους συμβάλλουν οι επενδύσεις

-το ποσοστό των υποκείμενων επενδύσεων που ευθυγραμμίζονται με την ταξινομία

Ο κανονισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για μια σαφή επεξήγηση των γνωστοποιήσεων/εκθέσεων και της υποκείμενης διαδικασίας. Αυτό έχει ως στόχο τη διευκόλυνση των επενδυτών, οι οποίοι ενθαρρύνονται να επεξηγήσουν τις στρατηγικές και την κατεύθυνσή τους, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που οι υποκείμενες επενδύσεις τους δείχνουν χαμηλό βαθμό ευθυγράμμισης με την ταξινομία.

Κριτήρια των περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων

Προκειμένου να χαρακτηριστεί μια οικονομική δραστηριότητα ως «περιβαλλοντικά αειφόρα», σύμφωνα με τον Κανονισμό της Ταξινομίας της ΕΕ, πρέπει αυτή να πληροί τα παρακάτω κριτήρια:

-Να συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη ενός ή περισσοτέρων από τους περιβαλλοντικούς στόχους

-Να μην επιβαρύνει κανέναν από τους υπόλοιπους περιβαλλοντικούς στόχους

-Να ασκείται σύμφωνα με τις ελάχιστες απαιτήσεις (που προβλέπονται στο Άρθρο 18 του Κανονισμού)

-Να συμμορφώνεται προς τα τεχνικά κριτήρια ελέγχου Technical Screening Criteria (“TSC”)

Για παράδειγμα, αν μια δραστηριότητα στοχεύει στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, αλλά, συγχρόνως, επιβαρύνει τη βιοποικιλότητα, τότε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «περιβαλλοντικά αειφόρα».

Τα Τεχνικά Κριτήρια Ελέγχου είναι ενιαία κριτήρια που θα χρησιμοποιηθούν για να καθοριστεί εάν οι οικονομικές δραστηριότητες «συμβάλλουν σημαντικά» σε κάθε περιβαλλοντικό στόχο και, επομένως, μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες. Τα κριτήρια θα καθορίσουν επίσης εάν κάποια από αυτές τις οικονομικές δραστηριότητες προκαλεί σημαντική επιβάρυνση σε οποιονδήποτε από τους άλλους περιβαλλοντικούς στόχους.

Τα κριτήρια ελέγχου καλύπτουν τους παρακάτω τομείς:

Γεωργία και δασοκομία
Δραστηριότητες προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος
Μεταποίηση
Ενέργεια
Δραστηριότητες ύδρευσης, αποχέτευσης, διαχείρισης αποβλήτων και αποκατάστασης
Μεταφορές (συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων)
Κατασκευές και ακίνητα
Πληροφορική και επικοινωνίες
Επαγγελματικές επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες
Χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες
Εκπαίδευση
Δραστηριότητες ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής εργασίας
Τέχνες, ψυχαγωγία και αναψυχή

Η μετάβαση δεν είναι εύκολη

Καθώς η ταξινομία της ΕΕ εξακολουθεί να είναι σε εθελοντική βάση και δεν έχει ακόμη μετατραπεί σε Ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο, από τη Grant Thornton επισημαίνεται πως «ενθαρρύνουμε και υποστηρίζουμε τις εταιρείες να υιοθετήσουν έγκαιρα τον κανονισμό της ΕΕ, ώστε να αποκομίσουν προκαταβολικά οφέλη».

«Σε σύγκριση με τους ανταγωνιστές τους, θα ξεχωρίζουν θετικά και ως εκ τούτου θα μπορούν να επωφεληθούν από υψηλότερες επενδύσεις και σχετικές επιδοτήσεις. Η μετάβαση στους κανόνες της ΕΕ για την ταξινομία δεν είναι εύκολη, καθώς επηρεάζει τις οικονομικές και πολλές άλλες λειτουργίες ενός οργανισμού. Ωστόσο, η έγκαιρη υιοθέτηση αποτελεί σίγουρα βασικό παράγοντα για μια ομαλή μετάβαση στις νέες κατευθύνσεις και τη συμμόρφωση με τον κανονισμό, ξεκινώντας με την ενσωμάτωσή του στις επερχόμενες Οικονομικές Καταστάσεις της χρήσης 2021.

Το μήνυμα είναι σαφές – οι εταιρείες πρέπει να κοιτάξουν πέρα από τις οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να υιοθετήσουν μια πιο ολιστική προσέγγιση. Πρέπει να δράσουν τώρα για τη μείωση της περιβαλλοντικής αλλαγής, ενώ η αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων από πλευράς τους είναι κρίσιμη τόσο για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, όσο και για ένα βιώσιμο μέλλον».