Γεωπολιτικές εντάσεις και καιρός ανεβάζουν πάλι τις τιμές του φυσικού αερίου

Αντιμέτωπα με αυξήσεις εκατοντάδων ευρώ για θέρμανση κάθε μήνα βρίσκονται αντιμέτωπα τα νοικοκυριά που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο για θέρμανση. Ο Φεβρουάριος μπαίνει με χιόνια σε πολλά μέρη της Ελλάδος και τις ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου πάνω από τα 92 ευρώ, ενώ πέρσι τέτοια ακριβώς εποχή διαμορφώνονταν μόλις λίγο πάνω από τα 18 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh). Πρόκειται για αύξηση που ξεπερνά το 400% σε διάστημα ενός και μόνο έτους σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές τιμές αναφοράς στην Ολλανδία -Dutch TTF Gas Futures.

Ειδικά μετά τον έντονο χιονιά σε πολλές περιοχές της χώρας, όπως είναι η πρωτεύουσα όπου ζει περίπου ο μισός πληθυσμός, τα νοικοκυριά που χρησιμοποίησαν αυξημένες ποσότητες φυσικού αερίου για να ζεσταθούν περιμένουν τώρα να πληρώσουν τη λυπητερή. Εάν οι αντίξοες καιρικές συνθήκες και ειδικά οι χαμηλές θερμοκρασίες επιμένουν, τότε οι αυξήσεις αυτές για τον προϋπολογισμό και το πορτοφόλι των νοικοκυριών μπορεί να έχουν ακόμη μεγαλύτερη διάρκεια.

Αστάθμητος παράγοντας παραμένει επίσης η γεωπολιτική κόντρα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας που επηρεάζει άμεσα την ενεργειακή ασφάλεια και προμήθεια της Ευρώπης. Σε περίπτωση που η ένταση κλιμακωθεί και η Μόσχα αποφασίσει να παίξει το ενεργειακό όπλο, τότε μπορεί να αρχίσουν να κλείνουν οι στρόφιγγες του φυσικού αερίου ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο τις τιμές. Οι μνήμες του δεύτερου δεκαήμερου του Δεκεμβρίου του 2021 που το φυσικό αέριο είχε ξεπεράσει ακόμη και τα 170 ευρώ ανά μεγαβατώρα είναι άλλωστε ακόμη νωπές και δείχνουν το πόσο γρήγορα μπορεί να κινηθεί η αγορά προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Η ενεργειακή σκακιέρα και ο ρόλος της Ρωσίας

Η Ευρώπη βασίζεται στη Ρωσία για περίπου το 35% της ποσότητας φυσικού αερίου που χρειάζεται. Η μεγαλύτερη από αυτή την ποσότητα φτάνει στη Γηραιά Ήπειρο μέσω αγωγών, συμπεριλαμβανομένου του Yamal-Europe, που διασχίζει τη Λευκορωσία και την Πολωνία προς τη Γερμανία, του Nord Stream 1, που πηγαίνει απευθείας στη Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας και μέσω της Ουκρανίας σύμφωνα με στοιχεία του Reuters.

Πλέον οι περισσότερες χώρες έχουν μειώσει ως ένα βαθμό την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο και υπάρχουν επίσης περισσότερες διαδρομές ανεφοδιασμού που παρακάμπτουν την Ουκρανία. Μέχρι πέρυσι η Ουκρανία ήταν βασικός κόμβος διαμετακόμισης για το φυσικό αέριο που πήγαινε στη Σλοβακία κι από εκεί συνέχιζε για την Αυστρία και την Ιταλία, σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS) αναφέρει το Reuters.

Ωστόσο, τα ευρωπαϊκά επίπεδα αποθήκευσης φυσικού αερίου είναι πολύ χαμηλά για το χειμώνα, όταν η ζήτηση είναι παραδοσιακά υψηλότερη. Κι αυτό σημαίνει ότι τυχόν κυρώσεις στη Ρωσία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις ροές μέσω άλλων αγωγών όπως ο Yamal-Europe, ο Nord Stream 1 και ο TurkStream. Ο Nord Stream 2 δεν μπορεί να λειτουργήσει για εμπορικούς σκοπούς καθώς αναμένει πιστοποίηση προτού μπορέσει να αυξήσει στις ροές φυσικού αερίου στη Γερμανία από τη Ρωσία. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Νεντ Πράις, δήλωσε πρόσφατα ότι ο Nord Stream 2 δεν θα προχωρήσει εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία.

Οι άλλες επιλογές

Ορισμένες χώρες έχουν άλλες επιλογές. Για παράδειγμα, η Γερμανία, ο μεγαλύτερος καταναλωτής ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, μπορεί επίσης να εισάγει από τη Νορβηγία, την Ολλανδία, τη Βρετανία και τη Δανία μέσω άλλων αγωγών αναφέρει το διεθνές ειδησεογραφικό πρακτορείο. Τα προβλήματα όμως υπάρχουν. Η Νορβηγία, ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής της Ευρώπης μετά τη Ρωσία, παραδίδει ήδη φυσικό αέριο στο μάξιμουμ των δυνατοτήτων του συστήματος και δεν μπορεί να αντικαταστήσει τυχόν χαμένες ποσότητες από τη Ρωσία, όπως παραδέχτηκε η κυβέρνησή της.

Η Νότια Ευρώπη μπορεί να λάβει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του αγωγού Trans Adriatic Pipeline προς την Ιταλία και του Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP) μέσω Τουρκίας. Αλλά και εκεί παίζονται γεωπολιτικά παιχνίδια, με την Τουρκία για παράδειγμα να μην διατηρεί το τελευταίο διάστημα τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με πολλές χώρες περιλαμβανομένης και της Ελλάδας.

Κι άλλες γειτονικές χώρες μπορούν να μεταφέρουν φυσικό αέριο μέσω επιπλέον διασυνδέσεων αγωγών, αλλά οι χώρες αυτές μπορεί να μην είναι πρόθυμες να αποχωριστούν φυσικό αέριο που μπορεί να χρειαστούν οι ίδιες. Όλα αυτά ανεβάζουν τις τιμές τις οποίες τελικά καλείται να τις πληρώσει ο καταναλωτής, είτε είναι νοικοκυριό είτε επιχείρηση.

Μακροπρόθεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει ένα σύστημα που επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να αγοράζουν από κοινού στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου. Μένει όμως να φανεί το πότε και πως θα λειτουργήσει όλο αυτό το σχέδιο. Οι εισαγωγές με πλοία από ΗΠΑ και Ασία είναι μια άλλη λύση, αλλά κι εκεί υπάρχουν περιορισμοί στις ποσότητες και καθυστερήσεις στις παραδόσεις.