Πορτογαλία: Ο θρίαμβος του σοσιαλιστή Κόστα και το στοίχημα των «μεταρρυθμίσεων»

Η επικράτηση του Αντόνιο Κόστα στις βουλευτικές εκλογές της Πορτογαλίας υπήρξε σαρωτική και αδιαμφισβήτητη. Πολύ περισσότερο καθώς ήρθε σε μια στιγμή κατά την οποία το στοιχείο που κυριαρχεί στο πολιτικό σκηνικό της Ευρώπης είναι ο κατακερματισμός και η δυσκολία σχηματισμού συμμαχικών κυβερνήσεων.

Πλέον, διαθέτοντας την απόλυτη πλειοψηφία στη βουλή, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός είναι σε θέση να εφαρμόσει το πρόγραμμά του χωρίς δεσμεύσεις. Και έτσι, να πιστωθεί εξ’ ολοκλήρου την επιτυχία, αλλά και να χρεωθεί πλήρως την αποτυχία.

Είναι φανερό ότι το μεγάλο στοίχημα του Κόστα παίζεται στην οικονομία. Εκεί όπου εκατομμύρια συμπολίτες του έδειξαν να πιστεύουν ότι μπορεί να τους φέρει καλύτερες ημέρες – κάτι που τους έκανε να τιμωρήσουν σκληρά τα δύο (ακρο)αριστερά κόμματα, που ήραν την εμπιστοσύνη τους προς την κυβέρνησή του μετά από έξι χρόνια και οδήγησαν τη χώρα πρόωρα στις κάλπες.

«Λεηλασία» της Αριστεράς

Πράγματι, το ΚΚ Πορτογαλίας (PCP) και το Αριστερό Μπλόκο (BE) έχασαν περίπου τις μισές ψήφους τους και πάνω από τις μισές έδρες τους. Μαζί δε με αυτό, έδωσαν τη δυνατότητα στο ακροδεξιό Chega (CH) να καταλάβει την τρίτη θέση, δείχνοντας να εδραιώνει την πολιτική του παρουσία σε μια χώρα στην οποία η δημοκρατική παράδοση και η «αύρα» της Επανάστασης των Γαρυφάλλων δεν είχε επιτρέψει, μέχρι πρόσφατα, την εμφάνιση ενός τέτοιου μορφώματος.

Πώς κατάφερε, όμως, ο Κόστα να φτάσει σε αυτό το θριαμβευτικό αποτέλεσμα. Πώς διέψευσε τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι οποίες προέβλεπαν «ισοπαλία» με το δεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (αν όχι επικράτησή του), το οποίο τελικώς βρέθηκε κάπου 13 ποσοστιαίες μονάδες πίσω;

Όλα δείχνουν ότι ο Κόστα σώρευσε, κατά τη διακυβέρνησή του, ένα σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο – λεηλατώντας και τα δύο αριστερά κόμματα – το οποίο αποδείχθηκε πολύτιμο σε αυτή τη συγκυρία. Έστω και με τη λογική του «μη χείρον βέλτιστον», οι συμπολίτες του εκτίμησαν πως είναι ο πιο κατάλληλος για να κρατά τα ηνία της χώρας, ενόψει της οριστικής εξόδου από το τούνελ της πανδημίας και εν αναμονή των περίπου 14 δισ. ευρώ που αναμένει η χώρα από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ.

Ασκήσεις δημοσιονομικής ισορροπίας

Κι αυτό, βεβαίως, στο φόντο της ισχυρής αύξησης του ΑΕΠ, που διαμορφώθηκε στο 4,9% πέρυσι και αναμένεται να φτάσει στο 5,5% φέτος, πιάνοντας τα προ πανδημίας επίπεδα πριν το τέλος του έτους (εάν δεν μεσολαβήσει άλλο απρόοπτο).

Μέχρι σήμερα, οι λεπτές ισορροπίες του Κόστα αποδείχθηκαν επιτυχημένες, τόσο στο εσωτερικό όσο και στην ΕΕ, όπου η Πορτογαλία έχει αποκτήσει τα τελευταία χρόνια τη φήμη του «καλού παιδιού». Σε βαθμό που αρθρογράφος της γερμανικής Handelsblatt να τον χαρακτηρίζει ως «ύπατο κομισάριο της πολιτικής της λιτότητας στη νότια Ευρώπη», τονίζοντας ότι είχε υποτάξει πλήρως την πολιτική του στο δόγμα των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.

Σε αυτό το πλαίσιο, κατάφερε να μειώσει τους άμεσους φόρους για τους οικονομικά ασθενέστερους και να ενισχύσει αξιοσημείωτα τον κατώτατο μισθό. Την ίδια στιγμή, όμως, διασφάλισε δημοσιονομική ισορροπία και (μικρή έστω) μείωση του χρέους με σημαντική αύξηση των έμμεσων φόρων – όπως σε βενζίνη και ποτά. Αυτών δηλαδή που, σύμφωνα με αρκετούς, αποτελούν την πιο αντιλαϊκή εκδοχή της φορολόγησης.

Εντάθηκαν οι ανισότητες

Συνέπεια όλων αυτών είναι το γεγονός ότι το μέσο κατά κεφαλή ετήσιο εισόδημα βρέθηκε προ πανδημίας στο 79% του αντίστοιχου μέσου όρου των «27» της ΕΕ, όταν πριν από δέκα χρόνια βρισκόταν στο 83%. Κάτι που σημαίνει πως η Πορτογαλία έχασε έδαφος και οι ανισότητες εντάθηκαν.

Επίσης, μπορεί ο κατώτατος μηνιαίος μισθός να αυξήθηκε από τα 589 ευρώ το 2015 στα 822 ευρώ φέτος, όμως την ίδια στιγμή εκατοντάδες χιλιάδες Πορτογάλοι εργαζόμενοι είδαν τις αποδοχές τους να μειώνονται σημαντικά και έφτασαν να αμείβονται με το ελάχιστο κατοχυρωμένο ποσό.

«Το εκλογικό αποτέλεσμα αποδεικνύει ότι ακόμη και με σκληρή οικονομική πολιτική, μπορούν να κερδηθούν εκλογές», συμπεραίνει επίσης η γερμανική εφημερίδα. Αφήνοντας, έτσι, να εννοηθεί ότι όλα σχεδόν κρίθηκαν στην Πορτογαλία σε επίπεδο εμπιστοσύνης. Παράλληλα, κάλεσε τον Κόστα να αξιοποιήσει την απόλυτη πλειοψηφία του και την κυβερνητική αυτοδυναμία, προκειμένου να προωθήσει τις σημαντικές «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» στην οικονομία.

Εδώ, προφανώς, είναι και τα δύσκολα. Ειδικά καθώς ο Κόστα δεν θα μπορεί πλέον να υπολογίζει σε πολιτική στήριξη από την αντιπολίτευση, αριστερή και (ακρο)δεξιά.