ΕΝΦΙΑ: 7+1 λόγοι που δείχνουν ότι δεν γίνεται ούτε καν απλή μεταρρύθμιση!

O υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας σε ομιλία του στο 39ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ) τόνισε ότι εφέτος οι περισσότεροι Έλληνες πολίτες θα πληρώσουν λιγότερο ΕΝΦΙΑ, ότι η πληρωμή του θα γίνεται με κοινωνικά πιο δίκαιο τρόπο, ότι η Κυβέρνηση προχωρά άμεσα σε μια γενναία μεταρρύθμισή του ΕΝΦΙΑ, που συνδυάζει οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική δικαιοσύνη, όπως αναπροσαρμόζονται αντικειμενικές αξίες, εντάσσονται νέες περιοχές, επεκτείνονται ζώνες αντικειμενικού προσδιορισμού αξίας ακινήτων, μειώνονται σημαντικά οι συντελεστές προσδιορισμού του βασικού φόρου και ενσωματώνεται σε αυτόν ο συμπληρωματικός φόρος. Κι όλα αυτά σημαίνουν, κατά τον κ. Υπουργό Οικονομικών, ότι “κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι απολύτως εφικτό οι περισσότεροι συμπατριώτες μας να πληρώσουν ακόμη λιγότερο ΕΝΦΙΑ, κατά μόνιμο τρόπο, από το 2022, με κοινωνικά πιο δίκαιο τρόπο”.

Όταν διάβασα το πλήρες κείμενο της ομιλίας του κ. Σταϊκούρα στο παραπάνω συνέδριο ξέρετε τί θυμήθηκα; Θυμήθηκα την ιστορία με τον Νασρεντίν Χότζα και τον ανθρωπάκο, τον φτωχό ιδιοκτήτη ενός στενού δωματίου, το οποίο ο σοφός Χότζα το έκανε πρώτα να ασφυκτιά γεμίζοντας με τα ζώα της αυλής του και στη συνέχεια να δίνει εντολές να ανακουφίζεται βγάζοντας σιγά σιγά ένα ένα από τα ζώα που είχε βάλει. Όπως το δωματιάκι του φτωχού ανθρωπάκου της ιστορίας, έτσι και το “κεραμίδι” που έχει αποκτήσει πάνω από το 80% των ελληνικών νοικοκυριών με την “εθνική” αποταμίευση (έτσι λέγονταν κάποτε οι καταθέσεις που αποτελούσαν μάλιστα και προϋπόθεση για λήψη στεγαστικού δανείου!!!) και με την καταβολή δόσεων επί 20 και 30 χρόνια για την αποπληρωμή των στεγαστικών δανείων ή την πληρωμή δεκάδων φόρων για την ανέγερσή του ή την πληρωμή φόρων για την αγορά του, άρχισε να ασφυκτιά ήπια μεν από το 1975 με τις γνωστές σιγά σιγά επιβαρύνσεις. Όμως, κατ΄ εντολήν των γνωστών δικών μας … “Χότζα”, από το 1975, μπήκαν “κότες”, “σκυλιά” και “γατιά”, γνωστά ως ΦΑΠ (Φόρος Ακίνητης Περιουσίας) με τη μορφή ετήσιου φόρου, ο οποίος άλλοτε καταργούνταν (τρεις φορές) και άλλοτε επανερχόταν. Μάλιστα, το 2007 καταργήθηκε για τρίτη φορά, αλλά με τον Νόμο 3634/2008 άλλαξε ο… Μανωλιός κι έγινε Ε.Τ.ΑΚ (“Ενιαίο” Τέλος Ακίνητης Περιουσίας), ενώ εξακολούθησαν να παραμένουν όλοι οι προηγούμενοι φόροι και τέλη!. Μέχρι τότε, τα έσοδα που εισπράττονταν από τον φόρο ακίνητης περιουσίας ήταν περίπου 400 εκατ. ευρώ!

Κι επειδή οι Έλληνες ιδιοκτήτες διαμαρτύρονταν, όπως και ο φτωχός ανθρωπάκος της ιστορίας μας, ο τότε “Χότζα” διέταξε, ενώ η ύφεση “αγρίευε”, η οικοδομή κατέρρεε, το εισόδημα των νοικοκυριών εξανεμιζόταν από τα Μνημόνια, να μπει και ο “σκύλος” στην αρχή ως ΕΕΤΗΔΕ και, στη συνέχεια, ο “γάιδαρος”, γνωστός ως , κατ΄ ευφημισμόν, “Ενιαίος” Φόρος Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ). Έτσι, η ασφυξία των ιδιοκτητών ακινήτων κορυφώθηκε μετά το 2012 και το 2014 από τον οποίο οι “Χότζα” εισπράττουν ετησίως από τότε πάνω 2,5 δισ. ευρώ, από 430 εκατ. ευρώ το 1975!

Από αυτό τον ΕΝΦΙΑ ο κ. Σταϊκούρας δήλωσε ότι θα ανακουφίσει πολλούς Έλληνες με μια “γενναία” μεταρρύθμιση που θα ανακοινώσει σε λίγες ημέρες η κυβέρνηση, όπως είπε. Αλλά, είπαμε. Το πολύ που θα βγεί από το “δωματιάκι” του φτωχού ανθρωπάκου της ιστορίας με όλα αυτά που ανακοίνωσε ο κ. Σταϊκούρας θα είναι ένα … “γατάκι”, διότι όλα τα άλλα “ογκώδη” που επιβαρύνουν την ακίνητη ιδιοκτησία παραμένουν, ίνα επιβεβαιωθή το γνωστόν ρηθέν ότι στην Ελλάδα ό,τι μπαίνει δύσκολα βγαίνει ή ουδέν μονιμώτερον του… προσωρινού, όπως συμβαίνει γενικώς στη φορολογία εν Ελλάδι.

Γιατί δεν είναι καν… “μεταρρύθμιση”

Όμως (κι ας με συγχωρήσει ο κ. υπουργός Οικονομικών) το “σχέδιο” το οποίο έχει ανακοινώσει και του οποίου λεπτομέρειες, όπως τόνισε, θα παρουσιάσει σύντομα, δεν είναι “γενναία” μεταρρύθμιση, δεν είναι καν… “μεταρρύθμιση”! Διότι μία μεταρρύθμιση, όπως σημαίνει στην ελληνική γλώσσα, επιφέρει ανατροπές προς το καλύτερο και θεραπεύει αστοχίες και ανοησίες του παρελθόντος. Σήμερα ιδιαίτερα, δηλαδή μετά την κρίση (η οποία συνεχίζεται κι α μην κρυβόμαστε πίσω από το … δάκτυλο!), που το διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων κατασπαράχτηκε, η επιβάρυνση του εισοδήματος των νοικοκυριών από τις δαπάνες στέγασης και τις φορολογικές υποχρεώσεις, η έλλειψη αποταμιευτικών πόρων, οι αρνητικές δημογραφικές εξελίξεις, τα μεγάλα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα των τραπεζών που συνδέονται με την περιορισμένη χρηματοδότηση και τα υψηλά πραγματικά επιτόκια, αποτελούν παράγοντες που καθόρισαν και θα καθορίσουν το άμεσο μέλλον της κατοικίας στην Ελλάδα, η οποία κάποτε ήταν η “λοκομοτίβα” της ανάπτυξης! Έτσι, ο ρόλος της φορολογίας στην περίπτωση αυτή είναι πολύ σημαντικός τη στιγμή μάλιστα που το κόστος συναλλαγών στην αγορά ακινήτων στην Ελλάδα παραμένει αρκετά υψηλό και η η συνταγματική προστασία της ακίνητης περιουσίας δοκιμάζεται συνεχώς. Αλλά, η διαπίστωσή μας ότι δεν προωθείται και στην περίπτωση αυτή καμία “μεταρρύθμιση” τεκμηριώνεται από τις ακόλουθες επισημάνσεις:

Πρώτον, από τη διεθνή εμπειρία και μελέτες προκύπτει τα φορολογικά έσοδα προέρχονται κυρίως από φόρους στο εισόδημα, την κατανάλωση και από τις ασφαλιστικές εισφορές, ενώ η φορολογία στην ακίνητη περιουσία συμβάλλει με μικρό ποσοστό στα συνολικά φορολογικά έσοδα. Στην Ελλάδα συμβαίνει το αντίθετο! Στην Ελλάδα, μεγάλος αριθμός φόρων και τελών έχει ως φορολογική βάση την ακίνητη περιουσία! Τα περισσότερα έσοδα από τη φορολογία ακινήτων συγκεντρώνονται από τους φόρους στην ιδιοκτησία ακινήτων και μάλιστα σε ποσοστό που είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ28 και σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ!!! Συνεπώς, η περίπτωση αυτή χρήζει “γενναίας” πραγματικής μεταρρύθμισης!

Δεύτερον, ο φόρος ακινήτων στην Ελλάδα δεν επιβάλλεται σε τοπικό επίπεδο, ως αντάλλαγμα για τις παρεχόμενες τοπικές δημόσιες υπηρεσίες, ικανοποιώντας τη φορολογική αρχή της ανταποδοτικότητας, η οποία εξασθενίζεται από την απουσία της τοπικής αυτοδιοίκησης κατά την εφαρμογή και είσπραξη του φόρου ιδιοκτησίας ακινήτων! Αυτό δεν χρήζει μιας γενναίας και πραγματικής μεταρρύθμισης;

Τρίτον, ο ετήσιος φόρος ακινήτων, ο ΕΝΦΙΑ, δεν λαμβάνει υπόψη την αρχή της προοδευτικότητας, αφού η επιβολή του στην ακίνητη περιουσία δεν συνδέεται με τη σημασία της κεφαλαίου ή επενδυτικού αγαθού, δηλαδή δεν συνδέεται με τις αποδόσεις των ακινήτων και ιδιαίτερα με τη φοροδοτική ικανότητα. Δηλαδή, επιβάλλεται και στις περιπτώσεις (σχεδόν όλες!) που το ακίνητο δεν αποφέρει εισόδημα. Μάλιστα, η καθολική πληρωμή του φόρου ακόμα και για ακίνητα που δεν δημιουργούν χρηματικό εισόδημα ή που είναι δεσμευμένα από το δημόσιο και τις τράπεζες, αποτελεί ένδειξη της αδυναμίας συνεκτίμησης της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών και εγείρει ζητήματα που σχετίζονται με την επίτευξη οικονομικής δικαιοσύνης και ισότητας διαμέσου του φορολογικού συστήματος, όπως επισημαίνει σημαντική μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών ΙΟΒΕ) του 2018.

Τέταρτον, ο Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) που σχεδίασε, σύμφωνα με όσα έχουν ανακοινωθεί και δήλωσε τώρα και ο κ. Σταϊκούρας, δεν πρόκειται να ανακουφίσει το 80% περίπου των ελληνικών νοικοκυριών που έχουν αποκτήσει δική τους στέγη με καταθέσεις και δάνεια που πληρώνουν κάθε μήνα και δεκάδες χρόνια. Απλώς, με τα προσεκτικά “συν” και “πλην” ή το “βάλλε” και “βγάζε”, όπως έκανε ο σοφός Νεσρεντίν Χότζα με το δωματιάκι του φτωχού ανθρωπάκου με τα ζώα της αυλής του, το αλγεβρικό (δημοσιονομικό) αποτέλεσμα είναι σχεδόν το ίδιο. Το πολύ να βγει, όπως προαναφέρθηκε, ένα… “γατάκι”!

Πέμπτον, το σχέδιο της κυβέρνησης για τον ΕΝΦΙΑ, το οποίο παρουσιάζεται ως … “μεταρρύθμιση”, δεν είναι “νέο”, αφού διατηρεί στο “δωματιάκι” του φτωχού ανθρωπάκου όλα αυτά που έχουν κάνει να ασφυκτιά. Το μόνο “νέο” είναι η… επίσπευση, σε αντίθεση με τα έως τώρα ειωθότα,… είσπραξής του και μάλιστα (ω της παραφροσύνης και της… ακινητοκτονίας!) μαζί σχεδόν με τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (τον Μάρτιο!)

Έκτον, από τις δηλώσεις του κ. Σταϊκούρα προκύπτει ότι δεν καταργείται ολότελα ο παγκόσμιας πρωτοτυπίας και έμπνευσης Συμπληρωματικός Φόρος, ο οποίος ναι μεν αφορά τη μεγάλη σχετικά ακίνητη περιουσία, αλλά πλήττει με τις παρενέργειές του την οικονομία, καθώς το δημοσιονομικό αποτέλεσμα στην πραγματικότητα είναι σχεδόν μηδενικό, όπως και από όλο εκείνο που καταλείπει ο ΕΝΦΙΑ, έτσι όπως έχει σχεδιασθεί “προσωρινά” τάχα από το 2014 και παραμένει! Σημειώνεται ότι η έκθεση Πισσαρίδη και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, με ισχυρά επιχειρήματα για τις αρνητικές συνέπειές του στην οικονομία, έχουν προτείνει την ολοσχερή κατάργηση του Συμπληρωματικού Φόρου του ΕΝΦΙΑ. Σημειώνεται και το ακόλουθο παράδοξο: ο κύριος ΕΝΦΙΑ, ο οποίος επιβάλλεται ανά ακίνητο, είναι στην ουσία ένας αναλογικός φόρος, ενώ ο Συμπληρωματικός Φόρος του ΕΝΦΙΑ εντείνει στον φόρο ιδιοκτησίας ακινήτων την απότομη προοδευτικότητα, όπως επισημαίνει πάλι η παραπάνω μελέτη του ΙΟΒΕ. Σπεύδω να σημειώσω, για να μην παρεξηγηθώ, ότι η αντίδραση μου για τη μη κατάργηση του Συμπληρωματικού Φόρου δεν είναι υποκειμενική, δηλαδή δεν έχω μεγάλη ακίνητη περιουσία!!!

Έβδομον, ακόμα (και πάλι ω της παραφροσύνης και της “ακινητοκτονίας”!) ο τίτλος του φόρου αυτού ως “ενιαίου” είναι … παραπλανητικός, είναι παραπειστικός, αφού κάθε άλλο παρά ενιαίος είναι. Διότι, όπως και το “δωματιάκι” του φτωχού ανθρωπάκου της ιστορίας του Χότζα, τα ακίνητα άρχισαν να επιβαρύνονται από δεκάδες πολυώνυμα “χαράτσια” (μερικά παρουσιάζονται στον παρατιθέμενο πίνακα) πριν από πολλές δεκαετίες. Οι καταθλιπτικές αυτές επιβαρύνσεις αφορούν πλήθος φόρων και τελών για τη χρήση, την ιδιοκτησία και τις συναλλαγές/μεταβιβάσεις ακινήτων, όπως: α) επαναλαμβανόμενοι φόροι στα ακίνητα β) επαναλαμβανόμενοι φόροι στην καθαρή περιουσία γ) φόροι κληρονομιών και δωρεών, δ) φόροι σε συναλλαγές μεταβίβασης χρεογράφων ή πώλησης ακινήτων, ε) λοιποί επαναλαμβανόμενοι ή μη φόροι περιουσίας.

Όγδοον, μία παρατήρηση ότι δεν πρόκειται για “νέο” σχέδιο ή για “γενναία” μεταρρύθμιση αφορά και την κλίμακα του ΕΝΦΙΑ, η οποία, από όσα έχω διαβάσει, θα διατηρήσει τη σημερινή της δομή, η οποία είναι εξοντωτικά φορομπηχτική (το θέμα της κλίμακας χρειάζεται άλλο σημείωμα)

Όλα τα είχε το νοικοκυριό, ο “φερετζές” του “ενιαίου” τάχα φόρου έλειπε!

Αυτός, λοιπόν, ο ΕΝΦΙΑ με το “νέο” σχέδιο, για πρώτη ίσως φορά στη δημοσιονομική ιστορία της χώρας, θα σύρει το 2022 πρώτος τον “χορό” της άμεσης φορολογίας , αφού θα κληθούν πάνω από 7.000.000 Έλληνες να πληρώνουν τις δόσεις τους από τον προσεχή Μάρτιο, όταν δηλαδή ταυτοχρόνως θα αρχίσει και η υποβολή των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων. Έτσι, οι Έλληνες θα εργάζονται, όπως το 2022, έως και τον Σεπτέμβριο μόνο για να πληρώνουν έμμεσους φόρους, άμεσους φόρους, ασφαλιστικές εισφορές και φόρο κεφαλαίου. Σύμφωνα με την έρευνα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών «Μάρκος Δραγούμης» (ΚΕΦίΜ), ο μέσος Ελληνας το 2021 χρειάστηκε να δουλέψει 75 ημέρες για την πληρωμή έμμεσων φόρων, 60 ημέρες για την πληρωμή ασφαλιστικών εισφορών, 43 ημέρες για την πληρωμή άμεσων φόρων και 1 ημέρα για την πληρωμή των φόρων κεφαλαίου. Δηλαδή, συνολικά 180 ημέρες ή ένα εξάμηνο θα πρέπει να δουλεύει για το κράτος. Αν ληφθεί υπόψη και το τεράστιο έλλειμμα που προκάλεσαν οι κρατικές ενισχύσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας, τότε, σύμφωνα με την παραπάνω μελέτη, το 2022, όπως και το 2022, φυσικά, εκτιμάται ότι θα πρέπει να διαθέσει ο μέσος Έλληνας περισσότερες ημέρες εργασίας για το κράτος, δηλαδή 221!!! Ίσως, για τον λόγο αυτό (και υπό την πίεση της προεκλογικής ρητορείας!) το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης έσπευσε να ανακοινώσει την “πρόωρη” αυτή είσπραξη φόρων από ΕΝΦΙΑ. Δηλαδή, να εισπραχθεί το μεγαλύτερο μέρος του ΕΝΦΙΑ στο κρίσιμο και έντονης προεκλογικής ρητορείας έτος 2022 για να παρουσιασθεί χαμηλότερο έλλειμμα!

Και διερωτάται κανείς: Τόσο πολλά υπάρχουν ακόμα στα ελληνικά νοικοκυριά; Σημειώνεται ότι η συνολική επιβάρυνση πολιτών και επιχειρήσεων από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές το 2021 ανήλθε, σύμφωνα με την παραπάνω έρευνα, σε 71,9 δισ. ευρώ, δηλαδή είναι σχεδόν διπλάσια από το ποσό (44) που κατέβαλαν τα νοικοκυριά για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών!!!

Η ιστορία με την περιπέτεια του φτωχού από τον “σοφό” Νασρεντίν Χότζα

Αλλά, επειδή, η περιπέτεια της ελληνικής ιδιοκτησίας δεν θα τελειώσει, όπως του φτωχού ανθρωπάκου της ιστορίας με τον Χότζα, αφού και με τον “νέο” ΕΝΦΙΑ το πολύ να βγει ένα … “γατάκι”, και θα συνεχίσει να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία, όπως θα αναφέρω σε επόμενο σημειώμά μου, παραθέτω στη συνέχεια τη διδακτική αυτή ιστορία για όσους δεν την θυμούμαι:

Κάποτε, λέει, ένας φτωχός που ζούσε σε ένα μόλις δωμάτιο με την πολυμελή του οικογένειά, πήγε στον Χότζα και του ζήτησε ένα μεγαλύτερο σπίτι για να μπορέσουν λίγο να ανασάνουν.

– Αγαπητέ Χότζα, θέλουμε ένα πιο μεγάλο σπίτι, γιατί δεν μπορούμε να ζούμε εγώ, η γυναίκα μου και τα τόσα μας παιδιά όλοι μαζί σ΄ ένα δωμάτιο, είπε κλαίγοντας ο δύσμοιρος άνθρωπος.

Ο Νασρεντίν τον ρώτησε αν έχει ζώα στην αυλή του.

– Έχω, του απάντησε.

– Τότε απόψε βάλε και τις κότες μέσα στο σπίτι, τον συμβούλεψε ο Νασρεντίν.

Τις βάζει ο άνθρωπος και πάει το επόμενο πρωί στον Χότζα.

– Αγαπητέ Χότζα, είμαστε χειρότερα, σκάσαμε όλοι μαζί και με τα ζώα.

– Έχεις και άλλα ζώα; τον ρώτησε ο Νασρεντίν.

– Έχω, είπε ο άνθρωπος, ένα σκύλο και ένα γάτο.

– Απόψε βάλε και αυτά μέσα στο σπίτι, μαζί σας.

Τα βάζει ο καημένος και πάει ξανά το επόμενο πρωί κλαίγοντας απαρηγόρητος.

Ο Νασρεντίν τον ρωτάει και πάλι:

– Μήπως έχεις και κανέναν γάιδαρο στην αυλή;

– Ναι, του απαντά ο άνθρωπος.

– Απόψε βάλε και αυτόν και έλα αύριο.

Την επομένη πάει απαρηγόρητος. Τότε ο Νασρεντίν του λέει:

– Απόψε βγάλε το γάιδαρο έξω και έλα αύριο.

Την επομένη ο άνθρωπος πάει χαρούμενος και του λέει:

– Ευχαριστούμε Χότζα μου, είμαστε λίγο καλύτερα.

– Απόψε βγάλε λοιπόν και τις κότες, αύριο το σκύλο και μεθαύριο το γάτο.

Έτσι κάνει ο άνθρωπος και πάει χαζοχαρούμενος στον Χότζα και τον ευχαριστεί θερμά για τη βοήθειά του και του λέει:

-Να ‘σαι καλά Χότζα μου, τώρα ανασάναμε, σε ευχαριστούμε πολύ.

Κατηγορίες φόρων που επιβάλλονται στα ακίνητα στην Ελλάδα

Πηγή: ΠΟΜΙΔΑ, Ανάλυση ΙΟΒΕ