Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν παρατήρησε κάποτε ότι η Ευρώπη ζούσε τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ, ενώ ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το χαρακτήρισε «παρωχημένο».

Αλλά από τη στιγμή που η Ρωσία πέρασε τον χειμώνα συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις της στα σύνορα με την Ουκρανία και προειδοποιώντας για μια στρατιωτική απάντηση στις ανατολικοευρωπαϊκές φιλοδοξίες της συμμαχίας, όπως είπε, το ΝΑΤΟ επανήλθε στη ζωή.

Μαζί με τις ΗΠΑ, ηγήθηκε της απάντησης στη ρωσική απειλή, προώθησε τις συνομιλίες με τη Μόσχα και ενίσχυσε τον αριθμό των στρατευμάτων στην Ανατολική Ευρώπη. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ συνάσπισε τα δυτικά κράτη προς μια ενιαία θέση ενάντια στην επιθετικότητα του Κρεμλίνου και δήλωσε υποστήριξη για τον «εταίρο» του, την Ουκρανία, παρόλο που το Κίεβο δεν είναι μέλος.

Η συζήτηση για αν το ΝΑΤΟ είναι πλέον άσχετο με την πραγματικότητα τροφοδοτήθηκε από τη χαοτική υποχώρηση του περασμένου καλοκαιριού από το Αφγανιστάν. Πριν από αυτό, την εποχή που ο Μακρόν και ο Τραμπ έκαναν τα σχόλια τους, η αναζήτησή της συμμαχίας για έναν νέο σκοπό επανήλθε στο προσκήνιο καθώς οι ΗΠΑ έστρεψαν την εστίασή τους στην Κίνα και στην ανάπτυξη ικανοτήτων μη συμβατικού πολέμου.

Ωστόσο, η κρίση στην Ουκρανία έχει αναζωογονήσει την υποστήριξη για την αρχική ιδέα της συμμαχίας: ως αμυντική συλλογικότητα για την αποτροπή μιας πιθανής επίθεσης από τη Μόσχα.

«Είναι ξεκάθαρο ότι [το ΝΑΤΟ] είναι και πάλι ενεργό», δήλωσε ο Τούμας Χέντρικ Ίλβες, πρώην πρόεδρος της Εσθονίας, ενός από τα τρία πρώην σοβιετικά κράτη της Βαλτικής που εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ το 2004. «Η απουσία άμεσης απειλής δεν σημαίνει ότι έχει εκλείψει οριστικά».

Από τότε που ξεκίνησε η συσσώρευση στρατευμάτων γύρω από την Ουκρανία τον Νοέμβριο, οι σύμμαχοι έχουν υποσχεθεί στρατεύματα και εξοπλισμό στα μέλη του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη. Η Γαλλία είπε ότι ήταν έτοιμη να στείλει στρατεύματα στη Ρουμανία, η Ισπανία έστειλε μια φρεγάτα στη Μαύρη Θάλασσα και η Ολλανδία υποσχέθηκε να στείλει δύο μαχητικά F-35 στη Βουλγαρία και έθεσε άλλες μονάδες σε ετοιμότητα.

Αυτή την εβδομάδα, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι θα αναπτύξουν 3.000 στρατιώτες για να ενισχύσουν την άμυνα του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, μια αλλαγή από την τάση μετατόπισης των δυνάμεών τους εκτός Ευρώπης.

Αυτές οι μετακινήσεις προστίθενται στις τέσσερις ομάδες μάχης που εδρεύουν εκ περιτροπής στην Πολωνία, την Εσθονία, τη Λετονία και τη Λιθουανία. Αυτές συμφωνήθηκαν το 2016 και στελεχώνονται από στρατεύματα από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία.

«Τα τελεσίγραφα της Ρωσίας καθώς και η συγκέντρωση σε πραγματικό χρόνο μιας σοβαρής σειράς στρατευμάτων και υλικού έχουν οδηγήσει σε επανεξέταση σε πολλές πρωτεύουσες», είπε ο Ίλβες, προσθέτοντας ότι η Γαλλία, η Ισπανία και η Ολλανδία «αύξησαν το διακύβευμα τους» καθώς η απειλή μεγάλωνε.

Το ΝΑΤΟ, που δημιουργήθηκε στον απόηχο του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου ως διατλαντική συμμαχία ασφάλειας, ήταν στην πρώτη γραμμή της άμυνας της Δυτικής Ευρώπης κατά τη διάρκεια των δεκαετιών των εντάσεων με τη Σοβιετική Ένωση και τους δορυφόρους της στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας.

Ο ρόλος της συμμαχίας έγινε λιγότερο ξεκάθαρος μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και, καθώς αναζητούσε νέο νόημα ύπαρξης, η εμπλοκή της στους Γιουγκοσλαβικούς πολέμους της δεκαετίας του 1990 προκάλεσε κριτική από τα ίδια της τα μέλη.

Το ΝΑΤΟ, μπήκε στο Αφγανιστάν το 2003 και παρέμεινε, μέσω μιας σειράς αποστολών και προσωπείων, μέχρι την άδοξη έξοδο του πέρυσι. Η εμπλοκή στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης το 2011 πυροδότησε επίσης βαθιές διαφορές μεταξύ των μελών.

Τα τελευταία χρόνια, η στροφή της Ουάσιγκτον στην Ασία υπό τον Τραμπ και τον διάδοχό του Τζο Μπάιντεν έχουν προκαλέσει εκκλήσεις, κυρίως από τον Μακρόν, προς την ΕΕ να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην άμυνα της Ευρώπης για να επιτύχει μια αυτονομία που θα εξαρτιόταν λιγότερο από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συμμαχία.

Ωστόσο, η απόφαση του Βλαντιμίρ Πούτιν να αναπτύξει περισσότερους από 106.000 στρατιώτες στα σύνορα με την Ουκρανία, μαζί με τις απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της ένταξης της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο ΝΑΤΟ, κατέστησε σαφή την αξία της ενότητας και τη μοναδική ικανότητα του οργανισμού να απαντά συλλογικά στη Μόσχα με πολιτική επιρροή και στρατεύματα, λένε αξιωματούχοι.

«Αυτή είναι μια καταπληκτική στιγμή για τη συμμαχία», δήλωσε η Τζούλιαν Σμιθ, μόνιμη εκπρόσωπος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

«Το επίπεδο της ενότητας της συμμαχίας σε αυτό το δωμάτιο. . . κόβει την ανάσα», πρόσθεσε, αναφερόμενη στη σύνοδο κορυφής ΝΑΤΟ-Ρωσίας τον περασμένο μήνα. «Έγινε πεντακάθαρο. . . η συμμαχία και οι 30 σύμμαχοι είναι απόλυτα συγχρονισμένοι με την τοποθέτηση μας».

Ακόμη και πριν από τη συσσώρευση ρωσικών στρατευμάτων, το 2022 θεωρείτο εδώ και καιρό ως κομβική χρονιά για το ΝΑΤΟ. Η συμμαχία πρόκειται να περιγράψει τις προτεραιότητές της για την επόμενη δεκαετία σε ένα έγγραφο «στρατηγικής έννοιας» αυτό το καλοκαίρι και αναμένεται να εκλέξει έναν νέο ηγέτη που θα αντικαταστήσει τον Στόλτενμπεργκ.

Η νέα στρατηγική αναμένεται να περιλαμβάνει σημαντικές αναφορές στην Κίνα, την κλιματική αλλαγή και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο — υπογραμμίζοντας το σημαντικά αλλοιωμένο τοπίο ασφάλειας της τελευταίας δεκαετίας. Όμως τα γεγονότα των τελευταίων μηνών υπενθύμισαν στους συμμάχους ότι ο αρχικός εχθρός τους εξακολουθεί να παραμένει απειλή.

Η συμμαχία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις. Η εξάρτησή της από τις ΗΠΑ υπογραμμίστηκε οδυνηρά κατά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν, όταν κατέστη σαφές ότι οι σύμμαχοι ήταν ανίκανοι να διατηρήσουν την παρουσία τους χωρίς αμερικανική στρατιωτική υποδομή και κυρίως αεροπορική υποστήριξη από την αεροπορική βάση Bagram, βόρεια της Καμπούλ.

Ο Λόρδος Τζορτζ Ρόμπερτσον, πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, είπε το περασμένο καλοκαίρι ότι η διχόνοια για το Αφγανιστάν ήταν επιζήμια. «Αποδυναμώνει το ΝΑΤΟ επειδή η αρχή «μέσα μαζί, έξω μαζί» φαίνεται να έχει εγκαταλειφθεί τόσο από τον Ντόναλντ Τραμπ όσο και από τον Τζο Μπάιντεν», είπε τότε στους Financial Times.

Η πλειοψηφία των μελών του ΝΑΤΟ συνεχίζει επίσης να υπολείπεται του στόχου του να δαπανά τουλάχιστον το 2 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για την άμυνα έως το 2024.

Ερωτηθείς την περασμένη εβδομάδα για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του NATO, ο Στόλτενμπεργκ είπε ότι σε τόσο αβέβαιους καιρούς ήταν «ακόμα πιο σημαντικό να είμαστε ενωμένοι».

«Το αποδείξαμε στον Ψυχρό Πόλεμο, στα Βαλκάνια και στην 11η Σεπτεμβρίου και το αποδεικνύουμε τώρα με τις επιθετικές ενέργειες της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας», είπε σε εκδήλωση που διοργάνωσε το think-tank Atlantic Council.

«Αν η Ρωσία θέλει λιγότερο ΝΑΤΟ κοντά στα σύνορά της, έχει πετύχει το αντίθετο», συνέχισε ο Στόλτενμπεργκ. «Και αν εισβάλει στην Ουκρανία, ακόμη περισσότερο».