Η γλώσσα του σώματος στον χώρο εργασίας μετά την πανδημία

Η επικοινωνία αποτελεί ουσιαστικό μέρος της ηγετικής ικανότητας. Και η γλώσσα του σώματος αποτελεί μέρος της επικοινωνίας. Σε αυτούς τους λεπτούς πυλώνες στηρίζεται μια μίνι βιομηχανία έρευνας και συμβουλών για το πώς τα στελέχη μπορούν να επηρεάσουν, να ενθαρρύνουν και να εξελιχθούν, χωρίς να χρειαστεί να πουν λέξη. Η πανδημία έχει καταστήσει πολλά από αυτά περιττά.

Πολλές μελέτες έχουν εξετάσει τη μη λεκτική συμπεριφορά των «αναδυόμενων ηγετών», ανθρώπων που δεν έχουν κάποιο συγκεκριμένο ρόλο στην ιεραρχία, αλλά φυσικά αναλαμβάνουν μια θέση εξουσίας στις ομάδες υπαλλήλων. Γνέφουν καταφατικά, αγγίζουν τους άλλους, αλλά όχι τον εαυτό τους, κάνουν νοήματα, σουφρώνουν τα φρύδια τους, στέκονται όρθιοι, οι εκφράσεις του προσώπου τους έχουν γίνει, γενικά, περισσότερο ζωντανές.

Άλλες έρευνες προτείνουν ότι, για να κερδίσουν ψήφους σε εκλογές, οι υποψήφιοι θα πρέπει να εκφωνούν ομιλίες σε στάση «ηρώων» (να στέκονται με πόδια ανοικτά και τα χέρια με λυγισμένους αγκώνες τους). Σε μία από τις πιο δημοφιλείς ομιλίες ted talk αναφέρεται ότι, εάν ένας υποψήφιος για μία κενή θέση εργασίας σταθεί για δύο λεπτά σε στάση «ήρωα», μπορεί να γεμίσει αυτοπεποίθηση και να βελτιώσει τη γνώμη που έχουν οι άλλοι για αυτόν.

Το βλέμμα μπορεί να δώσει μία αίσθηση ασφάλειας και να προσδώσει εξουσία: σε πρόσφατο δημοσίευμα, τρεις ερευνητές από το Harvard Business School διαπίστωσαν ότι περισσότερη οπτική επαφή με κάποιον σε ηγετική θέση βελτιώνει την επικοινωνία με τους υπαλλήλους. Όσοι κατέχουν μία ηγετική θέση και διατηρούν μία ανοιχτή στάση, χωρίς να σταυρώνουν χέρια και πόδια, είναι πιο πιθανό να ενθαρρύνουν την εμπιστοσύνη στο πρόσωπό τους και την επικοινωνία μαζί τους.

Υπάρχουν τρία προβλήματα σε αυτή την έρευνα για τη μη λεκτική επικοινωνία. Το ένα είναι ότι πολλά από αυτά είναι οφθαλμοφανή, γεγονός που σημαίνει ότι δεν χρειαζόταν να διεξαχθεί κάποια έρευνα για να τα καταλάβουμε. Το να γνέφετε σε κάποιον, για παράδειγμα, αντί να κουνάτε το κεφάλι σας με δυσπιστία, όταν σας μιλάει – στέλνει, όντως, ισχυρό μήνυμα. Το ίδιο, όμως, ακριβώς κάνει και το να ρίξετε σε κάποιον μπουνιά στο πρόσωπο, και κανείς δεν πιστεύει ότι χρειάζεται κάποια δημοσίευση σε περιοδικό για να το κατανοήσουμε αυτό.

Ένα ακόμη πρόβλημα είναι ότι οι εργαζόμενοι αναζητούν διαφορετικά πράγματα από τους διευθυντές τους. Το συνοφρύωμα των φρυδιών θεωρείται στοιχείο των αναδυόμενων ηγετών, αλλά όχι των υποστηρικτικών, το αντίστροφο ισχύει για το χαμόγελο. (Το τι επίδραση έχει το χαμόγελο με χαμηλωμένα φρύδια στους γύρω μας σε χώρους εργασίας χρειάζεται έρευνα.) Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι άνδρες παραλήπτες email θεωρούσαν τη χρήση των emoji – μια όχι και τόσο λεκτική μορφή επικοινωνίας – από τους εργοδότες έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο επικοινωνίας. Εντούτοις, οι γυναίκες παραλήπτες είχαν την αντίθετη άποψη.

Το τρίτο πρόβλημα είναι καινούριο. Σχεδόν όλη η έρευνα για τη γλώσσα του σώματος διεξήχθη σε μία εποχή όπου η επικοινωνία γινόταν δια ζώσης. Ακόμη και με την πανδημία να υποχωρεί και με τους περισσότερους εργαζόμενους στη Δύση να επιστρέφουν στα γραφεία τους, αρκετοί θα είναι αυτοί που θα συνεχίσουν να εργάζονται σε καθεστώς τηλεργασίας, τουλάχιστον για μερικές ημέρες την εβδομάδα. Tο Zoom θα συνεχίσει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της επαγγελματικής ζωής των υπαλλήλων γραφείου. Και η γλώσσα του σώματος δεν είναι εύκολο να αποτελέσει μέρος αυτών των διαδικτυακών συναντήσεων.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι τα σώματα δεν φαίνονται στις συναντήσεις μέσω υπολογιστή: όποια γλώσσα κι αν μιλούν, είναι δύσκολο να την ακούσουμε. Θα γνωρίζετε τους συντρόφους, τα κατοικίδια, ακόμη και τη διακόσμηση του σπιτιού των νέων σας συναδέλφων, πριν καν μάθετε το πόσο ψηλοί είναι. Και παρόλο που τα πρόσωπα γεμίζουν την οθόνη της τηλεδιάσκεψης, δεν υπάρχει ουσιαστική επαφή.

Αν προσέξετε λίγο περισσότερο τους συμμετέχοντες – δεν κοιτάτε κάτω στο κινητό σας, ας πούμε – θα παρατηρήσετε ότι οι περισσότεροι έχουν το ίδιο βλέμμα στα «γυάλινά» τους μάτια. Εάν, επίσης, εμφανίζονται πολλά πρόσωπα στην οθόνη, δεν μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό το ποιον κοιτάζετε κάποιον συγκεκριμένα. (Τέλος πάντων, παραδεχτείτε το: το πρόσωπο που κοιτάτε με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το δικό σας.) Εάν η κάμερά σας βρίσκεται στο λάθος μέρος, μπορεί εσείς να πιστεύετε ότι κοιτάτε με νόημα την ομάδα σας, αλλά, στην πραγματικότητα, τους δείχνετε, απλώς, τα ρουθούνια σας.

Δεν υπάρχει σωστός τρόπος να αντιμετωπίσετε αυτά τα προβλήματα. Μια τακτική θα ήταν να ασχοληθείτε με την εκφραστικότητά σας, να γνέφετε με μανία και να κάνετε μανιωδώς χειρονομίες – ένα μικρό παράθυρο γεμάτο «ενέργεια» κάπου στην κάτω αριστερή γωνία της οθόνης. Μία άλλη τακτική θα ήταν να σταθείτε τόσο κοντά στην κάμερα, κάτι που θα είναι άβολο και τρομακτικό.

Η πιο απλή λύση από όλες, όμως, θα ήταν να μην σκέφτεστε πολύ τη γλώσσα του σώματος. Σε συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως οι συνεντεύξεις για δουλειά και οι ομιλίες, η πρώτη εντύπωση είναι αυτή που έχει σημασία και, εάν η στάση του σώματός σας δείχνει αυτοπεποίθηση, θα υπάρχει σίγουρα θετικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, η στάση του σώματος δεν είναι ηγεσία. Εάν θέλετε να ξεκουράσετε τους υπόλοιπους από το να κοιτάζουν επίμονα μία οθόνη, η απενεργοποίηση της κάμεράς σας είναι αρκετή. Αν θέλετε να κουνάτε τα φρύδια σας πάνω κάτω, αφήστε τα, απλώς, χαλαρά. Και αν χρειάζεται να σας πουν ότι, κοιτάζοντας κάποιον, τον κάνετε να νιώθει ότι τον εκτιμούν, τότε έχετε σοβαρότερα θέματα.