Ιοί, κυνήγι και δάση σε επιτήρηση για αποτροπή νέων πανδημιών

Τρεις οικονομικά αποδοτικές δράσεις που σταματούν τη μεταπήδηση ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο και οι οποίες θα μπορούσαν να αποτρέψουν μελλοντικές πανδημίες, προτείνουν 20 επιστήμονες από τα Χάρβαρντ, δύο χρόνια μετά την εμφάνιση του νέου κορωνοϊού.

Οι προτάσεις αφορούν την καλύτερη επιτήρηση των παθογόνων, καλύτερη διαχείριση του εμπορίου άγριας ζωής και του κυνηγιού και μείωση στην αποψίλωση των δασών. Το ετήσιο κόστος αυτών των δράσεων «πρωτογενούς πρόληψης πανδημίας», εκτιμάται περίπου σε 20 δισ. δολ.

Το ποσό αυτό, είναι μικρότερο από το 5% του ελάχιστου κόστους που προκύπτει από την απώλεια ζωών εξαιτίας των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών κάθε χρόνο και μικρότερο από το 10% των συνολικών οικονομικών απωλειών από αυτές τις μολυσματικές νόσους.

Η σχετική έρευνα με επικεφαλής τον Δρ. Ααρών Μπερνστάιν, διευθυντή του Κέντρου για το Κλίμα, την Υγεία και το Παγκόσμιο Περιβάλλον στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ, δημοσιεύτηκε στο Science Advances.

Πριν φτάσει στον άνθρωπο

«Αν η COVID-19 μας δίδαξε κάτι, είναι ότι τα τεστ, οι θεραπείες και τα εμβόλια μπορούν να αποτρέψουν τους θανάτους, αλλά δεν σταματούν την εξάπλωση των ιών στον κόσμο, ούτε μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση νέων παθογόνων. Προοπτικά, δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο σε στρατηγικές που θα μας προστατεύουν, αφότου ο νέος ιός έχει μεταπηδήσει από το ζώο στον άνθρωπο», επεσήμανε ο δρ Μπερνστάιν τονίζοντας πως «Μια δαπάνη πέντε σεντς ανά δολάριο μπορεί να αποτρέψει το επόμενο τσουνάμι θανάτων από πανδημίες, παίρνοντας μέτρα που θα εμποδίσουν το κύμα να φτάσει, αντί για δαπάνες τρισεκατομμυρίων για να αντιμετωπίσουμε τις απώλειες».

Σήμερα, 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι εκτιμάται ότι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ιογενείς ζωονόσους. Η αξία αυτών των χαμένων ζωών εκτιμάται τουλάχιστον σε 350 δισ. δολ., ενώ επιπλέον 212 δισ. δολ. υπολογίζονται για άμεσες οικονομικές απώλειες. Αυτό το ποσό βασίζεται σε ζωές που χάνονται από κάθε νέα ιογενή ζωονόσο που σκότωσε τουλάχιστον 10 ανθρώπους, από το 1918 μέχρι σήμερα.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς, η πρόληψη της διάχυσης στην πηγή, σπάνια αναφέρεται όταν οι υπεύθυνοι -αρχές και οργανισμοί- συζητούν τους κινδύνους πανδημίας, παρά τη σπουδαιότητα της μεταπήδησης των ιών από το ένα είδος στο άλλο, ευνοώντας τη διάδοση των αναδυόμενων λοιμώξεων. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, η πρόταση των ειδικών συνιστά την αναθεώρηση των «φάσεων εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ώστε να συμπεριληφθεί στους κινδύνους για πανδημία και η διάχυση νέων παθογόνων. Περαιτέρω, επινοούν ένα νέο παράδειγμα – την «πρωτογενή πρόληψη πανδημίας» για να ορίσουν ενέργειες που εξαλείφουν τις νέες ασθένειες πριν εξαπλωθούν, αντί για ενέργειες που αντιμετωπίζουν τα κρούσματα ασθενειών μετά την εμφάνισή τους.

Επιδημίες από το 1918, που σκότωσαν τουλάχιστον 10 άτομα – Το κόστος τους σε δολλάρια ΗΠΑ

«Οι πόροι που διατίθενται για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών είναι μια επένδυση για την πρόληψη μελλοντικών επιδημιών, αλλά και για να μετριάσουμε τις τρέχουσες απειλές, όπως η ελονοσία και οι αναπνευστικές ασθένειες που σχετίζονται με την καύση του δάσους. Η πραγματοποίηση αυτών των επενδύσεων στην πρόληψη αποφέρει κέρδη στην ανθρώπινη υγεία, στο περιβάλλον και στην οικονομική ανάπτυξη», δήλωσε η Μάρσια Κάστρο, καθηγήτρια Δημογραφίας και πρόεδρος του Τμήματος Παγκόσμιας υγείας και πληθυσμού στο Χάρβαρντ.

Πολλαπλή προστασία

Εκτός από την πρόληψη των πανδημιών, με την καταστολή της εμφάνισης νέων και γνωστών παθογόνων μικροοργανισμών, οι προτεινόμενες δράσεις συμβάλλουν στην αποφυγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, στη διατήρηση των αποθεμάτων νερού, στην προστασία των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Αποτρέπουν επίσης έμμεσες ζημιές που δεν περιλαμβάνονται στις εκτιμήσεις κόστους, όπως ψυχολογικές βλάβες από απώλεια εργασίας, απώλεια συγγενών ή κοινωνική απομόνωση, καθυστερημένες ιατρικές θεραπείες και απώλεια ή καθυστερήσεις εκπαίδευσης.

Οι προτάσεις των ειδικών αφορούν τα παρακάτω:

• Καλύτερη επιτήρηση των παθογόνων που μπορεί να μεταπηδήσουν από τα ζώα στους ανθρώπους

Θα πρέπει να πραγματοποιηθεί μελέτη που να εστιάζει στα σημεία όπου ανακαλύπτονται καινούριοι ιοί, οπότε εκεί να εστιάζονται και οι δραστηριότητες πρόληψης. Τα δεδομένα αυτά θα μπορούν να βοηθήσουν  στον γρήγορο εντοπισμό παθογόνων παραγόντων και όταν εμφανίζονται, να μπορούμε γρήγορα να αναπτύσσουμε ευρέως τεστ και εμβόλια.

Απαιτούνται επίσης πιο καλά εκπαιδευμένοι κτηνίατροι, ειδικά στα σημεία που παρατηρείται η μεταπήδηση, ώστε να παρακολουθούμε τις αναδυόμενες ασθένειες και να προλαβαίνουμε τη μετάδοσή τους από τα ζώα στους ανθρώπους.

• Καλύτερη διαχείριση του εμπορίου άγριας ζωής και του κυνηγιού

Η ανεπαρκής παρακολούθηση και επιτήρηση του εμπορίου άγριας ζωής επιτρέπει την εμφάνιση ζωονόσων. Απαιτείται αυξημένος προϋπολογισμός και προσωπικό για τη Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Απειλούμενων Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας (CITES), τον Παγκόσμιο Οργανισμό για την Υγεία των Ζώων και τις εθνικές υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την παρακολούθηση της εισαγωγής ζώων για τη διεξαγωγή έρευνας, παρακολούθησης και επιβολής μέτρων για το επικίνδυνο εμπόριο.

• Μείωση της αποψίλωσης των δασών

Η αποψίλωση των δασών, ιδιαίτερα στις τροπικές περιοχές, φέρνει τους ανθρώπους σε επαφή με ζώα καθώς εισέρχονται στα δάση για να τα καθαρίσουν με στόχο τη γεωργία ή υλοτομία, την κατασκευή δρόμων ή την εξόρυξη από ορυχεία. Οι δραστηριότητες αυτές δημιουργούν όρια στα οποία διευκολύνεται η επαφή μεταξύ ανθρώπων και ομάδων ζώων που φέρουν ιούς.

Ο μετριασμός της αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της πρωτογενούς πρόληψης της πανδημίας. Τα μικρότερα δάση είναι επίσης σημαντικές πηγές αναδυόμενων παθογόνων λόγω της εγγύτητάς τους σε πυκνοκατοικημένους οικισμούς. Η σύνδεση μέτρων διατήρησης των δασών με επενδύσεις για την ενίσχυση του συστήματος υγείας μπορεί να στηρίξει τις κοινότητες που ζουν μέσα και γύρω από τα δάση.

Γεωργία, κτηνοτροφία, κλιματική αλλαγή

Η γεωργία πρέπει να μεταρρυθμιστεί για να ελαχιστοποιηθεί, ή ιδανικά να αναστραφεί η μετατροπή της γης και η ζήτηση για λιγότερο βιώσιμα τρόφιμα πρέπει επίσης να περιοριστεί.

Το 2021, μια ειδική ομάδα με επικεφαλής τον Δρ. Μπερνστάιν διαπίστωσε ότι η διάχυση παθογόνων μικροοργανισμών που μπορούν να προκαλέσουν πανδημίες συμβαίνει από κτηνοτροφικές δραστηριότητες όπως κυνήγι και εμπόριο άγριας ζωής, αλλαγή χρήσης γης και καταστροφή τροπικών δασών, επέκταση των γεωργικών εκτάσεων, ιδιαίτερα κοντά σε ανθρώπινους οικισμούς και ταχεία, απρογραμμάτιστη αστικοποίηση.

Η κλιματική αλλαγή συρρικνώνει επίσης τους βιότοπους και ωθεί τα ζώα στη στεριά και τη θάλασσα να μετακινηθούν σε νέα μέρη, δημιουργώντας ευκαιρίες για παθογόνους οργανισμούς να εισέλθουν σε νέους ξενιστές.

Η έκθεση παρέχει συστάσεις για έρευνα και δράσεις για την πρόληψη νέων πανδημιών που σε μεγάλο βαθμό απουσιάζουν από υψηλού επιπέδου συζητήσεις για την πρόληψη, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας έκκλησης για ενσωμάτωση δράσεων διατήρησης της βιοποικιλότητας, με την ενίσχυση των συστημάτων υγείας παγκοσμίως.