Ένας ωκεανός λύσεων για την κλιματική αλλαγή – Τα σχέδια της Κομισιόν

Σειρά πρωτοβουλιών για την προώθηση καθαρότερων, υγιέστερων και ασφαλέστερων ωκεανών παρουσίασε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της συνεισφοράς της ΕΕ στη σύνοδο κορυφής «One Ocean» που φιλοξένησε η Γαλλία στη Βρέστη, αλλά και της πρόθεσης να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν οι ωκεανοί.

Κατά την ομιλία της στη σύνοδο κορυφής, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανήγγειλε τρεις βασικές πρωτοβουλίες συνεργασίας για την προστασία και την αναζωογόνηση των ωκεανών: έναν νέο διεθνή συνασπισμό για την προστασία της βιοποικιλότητας στην ανοικτή θάλασσα, η οποία αποτελεί το 95 % των ωκεανών· ένα μεγάλο έργο υπολογιστικής που επιτρέπει στους ερευνητές να προσομοιώνουν ψηφιακά τους ωκεανούς του πλανήτη· και την ερευνητική αποστολή της ΕΕ για την αποκατάσταση του ωκεανού και των υδάτων μας έως το 2030.

Τα ανωτέρω έρχονται να προστεθούν στη συνολική συνεισφορά της ΕΕ που παρουσιάστηκε στη σύνοδο κορυφής από τις επιτρόπους κκ. Γκαμπριέλ και Βαλεάν και από τον επίτροπο κ. Σινκέβιτσιους, και αφορά και τα τέσσερα σκέλη της συνόδου κορυφής.

Κατά την ομιλία της στη σύνοδο κορυφής «One Ocean», η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε: ««Η αποστολή μας για την προστασία των ωκεανών πρέπει να είναι τόσο μεγάλη όσο και η κοινή μας ευθύνη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ήρθαμε σήμερα στη Βρέστη για να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να αντιστρέψουμε την κατάσταση. Η Ευρώπη, ως ναυτική δύναμη, μπορεί να συμβάλει σημαντικά σε αυτό. Ωστόσο, μόνο μαζί μπορούμε να ενισχύσουμε την προστασία των ωκεανών μας και να τους βοηθήσουμε να αναγεννηθούν.»

Προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και των θαλάσσιων πόρων

Στη σύνοδο κορυφής η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν εγκαινίασε σήμερα τον υψηλών φιλοδοξιών συνασπισμό για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα σε περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας (BBNJ). Η πρωτοβουλία υπογραμμίζει τον ρόλο της ΕΕ ως ηγετικού παράγοντα για τη διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας αντιπροσωπεύουν το 95 % των ωκεανών και η βιοποικιλότητά τους παρέχει ανεκτίμητα οικολογικά και κοινωνικοοικονομικά οφέλη για την ανθρωπότητα. Ωστόσο, αυτές οι τεράστιες εκτάσεις είναι όλο και πιο ευάλωτες σε απειλές, συμπεριλαμβανομένων της ρύπανσης, της υπερεκμετάλλευσης και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις των Ηνωμένων Εθνών παρέχουν μια πραγματικά μοναδική ευκαιρία, και η ΕΕ εργάζεται σκληρά για την επίτευξη συμφωνίας το 2022. Ο συνασπισμός φέρνει σε επαφή όσους, όπως η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, επιδιώκουν μια φιλόδοξη συνθήκη του ΟΗΕ για τη διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε περιοχές εκτός εθνικής δικαιοδοσίας.

Η μακροχρόνια μηδενική ανοχή της ΕΕ έναντι της παράνομης, αδήλωτης και ανεξέλεγκτης (ΠΑΑ) αλιείας αποτελεί έναν ακόμη ακρογωνιαίο λίθο της φιλόδοξης πολιτικής της ΕΕ για τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων. Η ΠΑΑ αλιεία αποτελεί σοβαρή απειλή για τα αποθέματα ιχθύων του πλανήτη, ωθώντας ορισμένα από αυτά στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ως εκ τούτου, από το 2010, η ΕΕ έχει εφαρμόσει σειρά μέτρων για την πρόληψη, την αποτροπή και την εξάλειψη της ΠΑΑ αλιείας. Σύμφωνα με τους κανόνες αυτούς, η ΕΕ συνεργάζεται με χώρες ανά τον κόσμο για την προώθηση της καταπολέμησης της ΠΑΑ αλιείας και την παρεμπόδιση της εισόδου σχετικών προϊόντων στην αγορά της ΕΕ. Η ΕΕ βασίζεται επίσης στη στήριξη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας (ΕΥΕΑ) για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση του στόλου της μέσω της νομοθεσίας που ισχύει για τις ελεγκτικές αρχές των κρατών μελών. Η ΕΕ όχι μόνο δίνει το παράδειγμα, αλλά παρέχει επίσης χρηματοδοτική στήριξη μέσω περιφερειακών προγραμμάτων που προωθούν τη βιώσιμη αλιεία.

Καταπολέμηση της θαλάσσιας ρύπανσης

Η ρύπανση, ιδίως από τα πλαστικά, αποτελεί επίσης μείζονα απειλή για την υγεία των ωκεανών, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και η ΕΕ ενεργεί προς την κατεύθυνση ενός οράματος για καθαρoύς ωκεανούς. Για την αντιμετώπιση της ρύπανσης από τα πλαστικά, η ΕΕ έχει δύο βασικές προτεραιότητες: μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά και επιτάχυνση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία. Η οδηγία για τα πλαστικά μίας χρήσης (SUP), που ισχύει από το 2021, θεσπίζει κανόνες για τη σταδιακή κατάργηση πολλών πλαστικών αντικειμένων τα οποία συχνά καταλήγουν ως απόβλητα και τη συλλογή απολεσθέντων αλιευτικών εργαλείων στη θάλασσα. Η νομοθεσία αποτελεί ένα βήμα-ορόσημο για την εξάλειψη των θαλάσσιων απορριμμάτων εντός της ΕΕ. Επιπλέον, η ΕΕ υποστηρίζει ένθερμα μια διεθνή συμφωνία για τα πλαστικά και εργάζεται για τη σύσταση επιτροπής για μια παγκόσμια συμφωνία στη Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους. Αυτή είναι η μόνη αποτελεσματική, μακροπρόθεσμη απάντηση στο παγκόσμιο πρόβλημα των θαλάσσιων απορριμμάτων. Η ΕΕ αυξάνει επίσης δραστικά την ευαισθητοποίηση του κοινού, δημιουργώντας έτσι δυναμική για την ανάληψη δράσης κατά των θαλάσσιων απορριμμάτων. Από κοινού με τον ΟΗΕ και διάφορες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, η ΕΕ διοργανώνει το #EUBeachCleanup – μια παγκόσμια εκστρατεία ακτιβισμού για τους ωκεανούς, η οποία κινητοποιεί κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες εθελοντές για την απομάκρυνση απορριμμάτων από τις παραλίες και τις εσωτερικές πλωτές οδούς.

Ένας ωκεανός λύσεων για την κλιματική αλλαγή

Η επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα σημαίνει επίσης μετάβαση σε θαλάσσιες μεταφορές μηδενικών εκπομπών. Ο τομέας αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου εμπορίου και των αλυσίδων εφοδιασμού, αλλά εξακολουθεί να βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε καύσιμα υψηλής έντασης άνθρακα. Η πρόταση για τα καύσιμα και τις θαλάσσιες μεταφορές (Fuel-EU Maritime) της ΕΕ εισάγει ένα πρότυπο για τα καύσιμα που περιορίζει την ένταση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και ο κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων αποσκοπεί στην παροχή επαρκών ενεργειακών υποδομών στους λιμένες, προς υποστήριξη της υποχρέωσης σύνδεσης με πηγές ηλεκτροδότησης από ξηράς ή χρήσης τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών κατά την παραμονή στον λιμένα. Η επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ) στον ναυτιλιακό τομέα θα θέσει τις εκπομπές από τη ναυτιλία κάτω από το γενικό ανώτατο όριο και θα στείλει ένα μήνυμα μέσω των τιμών για την προώθηση της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. Η φιλοδοξία της ΕΕ δεν σταματά στα σύνορα της Ένωσης, καθώς η ΕΕ ηγείται στις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ) με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τον στόχο της ναυτιλίας μηδενικών εκπομπώνέως το 2050. Ο οικολογικός προσανατολισμός των θαλάσσιων μεταφορών αποτελεί επίσης προτεραιότητα των χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ, όπως τα 1,5 δισ. ευρώ που έχουν ήδη επενδυθεί από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» και το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», μεταξύ άλλων μέσω της σύμπραξης για τις πλωτές μεταφορές (άνω των 500 εκατ. ευρώ).

Διακυβέρνηση των ωκεανών

Η ΕΕ θέτει επίσης την επιστήμη και την τεχνολογία στο επίκεντρο της προστασίας των ωκεανών.. Οι «αποστολές» είναι μια νέα προσέγγιση της ΕΕ για την αντιμετώπιση μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων, καθώς παρέχουν μια κρίσιμη μάζα πόρων για εστιασμένη έρευνα. Η αποστολή «Αποκατάσταση του ωκεανού και των υδάτων μας έως το 2030» έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι ο ωκεανός θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας με ορίζοντα το 2030. Η αποστολή θα στηρίξει μεγάλα εμβληματικά έργα καινοτομίας που αποσκοπούν στην ανάπτυξη και τη δοκιμή λύσεων για τη στήριξη της προστασίας του 30 % της θαλάσσιας περιοχής της ΕΕ, την αποκατάσταση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και των οικοσυστημάτων των πλωτών οδών, τη μείωση των πλαστικών απορριμμάτων στη θάλασσα, των απωλειών θρεπτικών ουσιών και της χρήσης χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50 %, καθώς και για να καταστεί η γαλάζια οικονομία κλιματικά ουδέτερη και κυκλική.

Η αποστολή, την οποία εγκαινίασε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής «One Ocean», θα έχει επίσης ως στόχο την ανάπτυξη μιας ψηφιακής πλατφόρμας για τον ωκεανό – της ευρωπαϊκής πλατφόρμας Digital Twin Ocean («Το ψηφιακό δίδυμο του ωκεανού») – ανάγοντας την ΕΕ σε ψηφιακό πρωταγωνιστή της ωκεανογραφικής έρευνας. Με βάση τις παρατηρήσεις, τα μοντέλα και τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις, η πλατφόρμα Digital Twin Ocean είναι ένα υπολογιστικό περιβάλλον, το οποίο θα επιτρέψει την αξιολόγηση διαφόρων σεναρίων, προωθώντας την κατανόηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και παρέχοντας στοιχεία που βασίζονται στη γνώση για τη λήψη αποφάσεων. Η πλατφόρμα Digital Twin Ocean θα εξασφαλίζει ανοικτή και απεριόριστη πρόσβαση σε θαλάσσια δεδομένα, θα καλύπτει κενά γνώσης και θα προωθεί την ενοποίηση των υφιστάμενων εφαρμογών πρόγνωσης και μοντελοποίησης σε επίπεδο ΕΕ.

Η ωκεανογραφική έρευνα δεν σταματά εκεί. Έχουμε επίσης ανάγκη από έναν ωκεανογραφικό γραμματισμό, ο οποίος θα στηρίζει την ανάπτυξη ευρύτερης ευαισθητοποίησης και γνώσεων και θα δημιουργεί ευκαιρίες για την εφαρμογή στην πράξη των νέων γνώσεων. Η ΕΕ εργάζεται για την ενίσχυση του ωκεανογραφικού γραμματισμού μέσω της εκπαίδευσης και των επενδύσεων στην έρευνα, και ο συνασπισμός EU4Ocean αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα. Αυτή η συμπεριληπτική πρωτοβουλία από τη βάση προς την κορυφή φέρνει σε επαφή διάφορους εταίρους για την ανταλλαγή γνώσεων και τη βελτίωση του ωκεανογραφικού γραμματισμού και τη βιώσιμη διαχείριση των ωκεανών.

Ιστορικό

Ο ωκεανός είναι ζωτικής σημασίας για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές. Έχοντας τον μεγαλύτερο θαλάσσιο χώρο στον κόσμο, η ΕΕ αναλαμβάνει την ευθύνη για την προστασία του· ως η μεγαλύτερη αγορά θαλασσινών προϊόντων, ηγείται της προσπάθειας για τη διατήρηση των πόρων της· και ως μεγάλη παγκόσμια οικονομία, η ΕΕ δράττεται της ευκαιρίας για να αναπτύξει βιώσιμες και κυκλικές λύσεις με επίκεντρο τον ωκεανό.

Οι προσπάθειες της ΕΕ για τη διατήρηση των ωκεανών αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, η οποία αποσκοπεί στην οικοδόμηση της πρώτης οικονομίας με ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα παγκοσμίως έως το 2050 και στην ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας.