Η εποχή των αλλαγών

Στον ενεργειακό τομέα οι επενδύσεις σχεδιάζονται και υλοποιούνται σε κλίμακα αρκετών ετών και παραμένουν για δεκαετίες. Αυτό διαμορφώνει και μακροπρόθεσμες  πολιτικές σχέσεις μεταξύ κρατών. Δηλαδή μακροπρόθεσμες γεωπολιτικές σχέσεις αφού η παραγωγή, η μεταφορά και η κατανάλωση της ενέργειας είναι συνυφασμένη με τη γεωγραφία. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αλληλεξάρτηση Ευρώπης και Ρωσίας στο φυσικό αέριο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 καλύπτει περίπου το 38% των αναγκών της σε φυσικό αέριο με εισαγωγές από τη Ρωσία. Και η Ρωσία κατευθύνει στην ΕΕ-27 το 62% των εξαγωγών φυσικού αερίου. Ακόμη όμως και μια τέτοια βαθιά ριζωμένη, εδώ και μισό αιώνα, σχέση μπορεί να αλλάξει. Και οι περίοδοι κρίσεις λειτουργούν ως επιταχυντές τέτοιων αλλαγών.

Η τωρινή ουκρανική κρίση και η επιλογή της Gazprom να τηρήσει τα μακροχρόνια συμβόλαια φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές εταιρείες αλλά να περικόψει δραστικά τις βραχυχρόνιες εξαγωγές, οδηγούν τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών της ΕΕ να αναζητήσουν άλλα μονοπάτια όσον αφορά την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού.  Και είναι εντυπωσιακό σε πόσο σύντομο χρονικό διάστημα, για τα δεδομένα του χώρου της ενέργειας, έχει συντελεστεί αυτή η μεταστροφή άποψης στις ευρωπαϊκές ηγεσίες. Και ειδικά στη Γερμανία. Πριν έξι μήνες κανείς δεν συζητούσε σοβαρά στο Βερολίνο για μη λειτουργία του αγωγού Nord Stream 2. Τώρα όμως ακόμα και ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Όλαφ Σολτς δεν αποκλείει να συμπεριληφθεί ο Nord Stream 2 στις πιθανές κυρώσεις της Δύσης έναντι της Ρωσίας, εάν υπάρξει εισβολή στην Ουκρανία. Ο δε πράσινος αντικαγκελάριος και Υπουργός Οικονομίας και Κλιματικής Δράσης Ρόμπερτ Χάμπεκ είναι πολύ πιο σαφής λέγοντας πως «οι τελευταίες εβδομάδες και η σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία μεγάλωσαν τις ανησυχίες μας ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί τις παραδόσεις φυσικού αερίου και ενάντια στα γερμανικά συμφέροντα». Για αυτό και ο Χάμπεκ αναζητά -σοβαρά αυτή τη φορά- διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας, με πιθανό χτίσιμο τερματικών σταθμών για την υποδοχή φορτίων υγροποιημένου  φυσικού αερίου (LNG) στη Γερμανία.    Και ίσως δεν είναι σύμπτωση η ανακοίνωση της αμερικανίδας Τζένιφερ Μόργκαν -επικεφαλής της Greenpeace International- ως ειδικής συμβούλου στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, με προοπτική να γίνει υφυπουργός μόλις αποκτήσει τη γερμανική υπηκοότητα. Αλλά και τις ανησυχίες των ευρωπαίων συμμάχων για την ενεργειακή εξάρτηση αναγνωρίζει τώρα η Γερμανία. Πρόσφατη απόδειξη αυτού η συνάντηση κορυφής της τριμερούς της Βαϊμάρης (Γερμανία, Πολωνία, Γαλλία), για πρώτη φορά μετά από έντεκα χρόνια.

Τα πράγματα λοιπόν αλλάζουν στη γεωπολιτική διάσταση της ενέργειας στην Ευρώπη. Οι αλλαγές δεν θα είναι αστραπιαίες, αλλά έχουν ήδη ξεκινήσει. Και αυτή τη φορά δεν φαίνεται ότι θα επαληθευθεί η φράση από τον Γατόπαρδο του ντι Λαμπεντούζα, δηλαδή «Αν θέλουμε να μείνουν όλα όπως είναι, τότε πρέπει όλα ν’ αλλάξουν». Γιατί στο τέλος αυτής της διαδρομής, πολλά δεν θα μείνουν όπως είναι τώρα.

Ο Γιώργος Στάμτσης είναι Διδάκτωρ Μηχανικός Πανεπιστήμιο Ντούισμπουργκ-Έσσεν