Πανδημία και ακρίβεια επανακαθορίζουν τη στάση της κυβέρνησης

Σημαντικές προκλήσεις έχει να αντιμετωπίσει η κυβέρνηση στο οικονομικό πεδίο μέσα στους επόμενους μήνες, καθότι η συνέχιση της πανδημίας σε υψηλούς τόνους, όπως και η ολοένα και αυξανόμενη δυναμική της ενεργειακής κρίσης δημιουργούν πολλαπλά προβλήματα. Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης έχει να επιλύσει μια σειρά από δύσκολες εξισώσεις, καθώς – παρά τα περί αντιθέτου λεγόμενα – η προσφυγή σε κάλπες φαντάζει πιθανή.

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και θετικά «σημάδια», ενώ το πλάνο της κυβέρνησης αναμένεται να επανακαταρτιστεί μέσα στον επόμενο μήνα. Τότε θα ανακοινωθούν τα τελικά στοιχεία για το ΑΕΠ το 2021. Αν επιβεβαιωθούν οι πρόσφατες εκτιμήσεις της Κομισιόν, οι οποίες τοποθετούν τον πήχη στο 8,5% αυτό σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία έτρεξε πέρσι με ταχύτητα άνω των εκτιμήσεων του υπουργείου Οικονομικών οι οποίες είναι κοντά στο 7%. Το παραπάνω μεταφράζεται σε ένα επιπλέον χώρο που δίνεται από την ισχυρότερη ανάπτυξη του περσινού έτους, καθότι ο κρατικός προϋπολογισμός του 2022 στηρίχθηκε στην πρόβλεψη ανάπτυξης το 2021 για 6,9% και ονομαστικό ΑΕΠ περίπου 178 δισ. ευρώ Αρα δίνει πάνω από 2 δισ πιο υψηλό ονομαστικό ΑΕΠ από τις προβλέψεις. Από εκεί και πέρα υπάρχουν σημαντικά ζητήματα.

Καθοριστικής σημασίας είναι το μέγεθος της ακρίβειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμούσε το φθινόπωρο πως το 2022 θα φτάσει μόλις στο 1%, ενώ τώρα «βλέπει» ότι θα είναι υπερτριπλάσιος στο 3,1%. Την Τρίτη 15 Φεβρουαρίου θα υπάρξει ανακοίνωση από την ΕΛΣΤΑΤ σε σχέση με το μέγεθος του πληθωρισμού τον Ιανουάριο. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι θα είναι της τάξης του 6%, εφόσον και τα προκαταρκτικά στοιχεία της Eurostat έκαναν λόγο για 5,5%.

Πρόβλημα στην κατανάλωση

Πέραν της ακρίβειας, η πτώση της κατανάλωσης δημιουργεί προβληματισμό. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει καθίζηση της τάξης του 7% στον όγκο πωλήσεων των σούπερ μάρκετ κατά τον Ιανουάριο του 2022, κάτι το οποίο αποτελεί αρνητικό ρεκόρ πολλών ετών, δείχνοντας ότι οι καταναλωτές κάνουν πλέον περικοπές ακόμη και στα βασικά είδη διατροφής. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, οι προβλέψεις των αρμόδιων αναλυτών δείχνουν ότι αναμένεται να υπάρξει πτώση στις πωλήσεις -για το σύνολο της τρέχουσας χρονιάς- η οποία θα φτάσει το 5%.

Παράλληλα, στο λιανεμπόριο επικράτησε μείωση τζίρου -και μάλιστα σε περίοδο εκπτώσεων-, η οποία έφτασε στο 50% για τις μικρομεσαίες  ενώ στις μεγάλες αλυσίδες, η μείωση ήταν της τάξης του 30%-35%. Τους κινδύνους στην οικονομία και το κλίμα αβεβαιότητας που δημιουργεί η ανάφλεξη της ακρίβειας αποτυπώνουν οι έρευνες του ΙΟΒΕ, σύμφωνα με τις οποίες το 59% των καταναλωτών προέβλεψε ότι θα προβεί σε λιγότερες ή πολύ λιγότερες δαπάνες.

Σε άνοδο τα χρέη των πολιτών

Από εκεί και πέρα, είναι γεγονός ότι κάθε μήνα ολοένα και περισσότερα ληξιπρόθεσμα χρέη συσσωρεύονται στις εφορίες με την κυβέρνηση να μην προχωρά στο αναγκαίο «κούρεμα» χρέους που ζητούν μετ’ επιτάσεως φυσικά πρόσωπα και μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Μέσα σε ένα μήνα τα ληξιπρόθεσμα χρέη αυξήθηκαν κατά 1,2 δις. ευρώ καθώς το Δεκέμβριο του περασμένου έτους διαμορφώθηκαν σε 111,4 δισ. ευρώ από 110,2 δισ. ευρώ που ήταν το Νοέμβριο του ίδιου έτους, με τους οφειλές να είναι κοντά στα 4 εκατομμύρια ΑΦΜ.

Διαβάστε επίσης: Έκθεση Κομισιόν: Δίνει «αέρα» για παροχές η αναθεώρηση της ανάπτυξης του 2021; 

Για το 2021, το νέο ληξιπρόθεσμο έφτασε τα 6,3 δισ. ευρώ ενώ αν προστεθεί σε αυτό και το αντίστοιχο του 2020 που ήταν 7,13 δισ. ευρώ τότε εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς το εύρος του προβλήματος καθώς εντός μίας 2ετίας προέκυψαν φρέσκα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο άνω των 13,4 δισ. ευρώ.

Σήμα κινδύνου στα έσοδα

Την ίδια στιγμή, εκτός στόχων φαίνεται ότι κινήθηκαν τα έσοδα του Ιανουαρίου.  Τα πρώτα στοιχεία, τα οποία αναμένεται να ανακοινωθούν την Τρίτη 15 Φεβρουαρίου, θα δείχνουν, σύμφωνα με πληροφορίες, υστέρηση έναντι των στόχων, με τους φόρους που μπήκαν στο ταμείο να είναι λιγότεροι από τις προβλέψεις.

Η κυβέρνηση αποδίδει το πρόβλημα αυτό στην κακοκαιρία Ελπίδα και στους περιορισμούς λόγω της παραλλαγής Όμικρον, αλλά και την παράταση της πληρωμής των τελών κυκλοφορίας έως τις 28 Φεβρουαρίου.

Η κακοκαιρία έκλεισε τους καταναλωτές στα σπίτια τους, αφετέρου, μετέφερε την προθεσμία πληρωμής του ΦΠΑ Ιανουαρίου στις 4 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με στελέχη του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Αρνητική επίπτωση έγραψε ο προϋπολογισμός και από τους περιορισμούς λόγω Όμικρον, με την εστίαση να λειτουργεί με περιορισμένο ωράριο και τη διασκέδαση να κατεβάζει ρολά σε ορισμένες περιπτώσεις.

Η διαχείριση του Ταμείου Ανάκαμψης

Μεγάλο ζήτημα για την κυβέρνηση αποτελεί η διαχείριση των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης. Έντονες ανησυχίες διατυπώνονται, ωστόσο, για την ικανότητα του Δημοσίου να  υλοποιήσει τις διαγωνιστικές διαδικασίες που απαιτούνται ώστε να αξιοποιηθούν τα περίπου 32 δις. ευρώ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι , η ΤτΕ αναφέρει σε έκθεση: «Μια πρόσθετη σημαντική πρόκληση αφορά την ικανότητα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα να απορροφήσουν πλήρως και εγκαίρως τους διαθέσιμους χρηματοδοτικούς πόρους από το ευρωπαϊκό μέσο ανάκαμψης την περίοδο 2021-2026 και από το ΕΣΠΑ την περίοδο 2021-2027».

Ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές θεωρούν ότι δημιουργεί ανησυχία στην Κομισιόν το ενδεχόμενο να είναι εκλογική χρονιά η φετινή. Ακόμη, όμως κι αν οι εκλογές διεξαχθούν το 2023, οι κινήσεις της κυβέρνησης αναδίδουν «άρωμα» προεκλογικής περιόδου.

Σε κάθε περίπτωση, η κυβέρνηση έχει την υποχρέωση να συμβασιοποίησει -εντός του 2022 – έργα, τα οποία αγγίζουν τα 7,5 δισ. ευρώ, με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται.

Η επενδυτική βαθμίδα και ο «πάγος» Σταϊκούρας

Μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι ενώ ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας συντηρούσε –στη βάση σεναρίων – ως ενδεχόμενο τη μείωση –έστω και προσωρινά – του ΦΠΑ στα τρόφιμα, εν τέλει, έβαλε «ταφόπλακα» πριν από μερικές ημέρες. Παράλληλα, ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν ότι ο υπουργός Οικονομικών αναγκάστηκε να «παγώσει» τα σενάρια, εξαιτίας και των μηνυμάτων που έρχονται από την άνοδο των ελληνικών ομολόγων. Στην επιστροφή του καθεστώτος της επενδυτικής βαθμίδας εντός του 2023 προσβλέπει η Ελλάδα, κάτι το οποίο θα επιτευχθεί εφόσον η χώρα παραμείνει σε μεταρρυθμιστική τροχιά, όπως ανέφερε το Bloomberg. Η συγκεκριμένη προοπτική φαίνεται πως οδήγησε τον κ. Σταϊκούρα να σταματήσει κάθε συζήτηση για επιπλέον θετικά μέτρα, πέραν της απόδοσης ενός επιδόματος ,μέσα στο Πάσχα, για τα ευάλωτα νοικοκυριά.

Άλλωστε, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αναμένεται να διακόψει το έκτακτο πρόγραμμα αγορών ομολόγων λόγω της πανδημίας (PEPP) τον Μάρτιο του 2022, την ώρα που η Ελλάδα απέχει ακόμη από την κατάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας.

Υψηλά ελλείμματα, με άνοδο επιτοκίων και ΔΝΤ!

Συστάσεις προς τις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης, με πρώτο προφανή παραλήπτη την Ελλάδα, για επιστροφή στη δημοσιονομική εξυγίανση, μόλις σταθεροποιηθεί η ανάκαμψη, απηύθυνε το ΔΝΤ σε έκθεσή του, την ίδια ώρα που οι αποδόσεις και τα spread των ελληνικών ομολόγων σημείωναν απότομη αύξηση, ενόψει της πρόθεσης της ΕΚΤ να διακόψει το πανδημικό πρόγραμμα χρηματοδότησης PEPP. Παράλληλα, το ελληνικό 10ετές ομόλογ«ανέβηκε» κατά τις τελευταίες ημέρες περίπου κατά 5 φορές σε σχέση με πριν 6 μήνες.

Διαβάστε επίσης: Ο πληθωρισμός πόσο θα επηρεάσει τελικά οικονομία, φοροελαφρύνσεις και μισθούς

Την ίδια στιγμή το ελληνικό χρέος κινείται στο 200%, ενώ η απόδοση του ελληνικού 10ετούς ομολόγου 5πλασιάστηκε σε σχέση με πριν 6 μήνες. Το παραπάνω σε συνδυασμό με το υψηλό πρωτογενές έλλειμμα το 2021 (10,985 δισ. ευρώ) και το εμπορικό (24,295 δις. ευρώ πέρυσι) ξυπνούν έντονα μνημονιακές μνήμες.

Το ζήτημα της ανεργίας

Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η ανεργία, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό το οποίο καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ. Η καταγραφή των τελευταίων στοιχείων της ανεργίας του μηνός Νοεμβρίου όταν η ΕΛΣΤΑΤ προσδιόριζε τους ανέργους σε 624.858 άτομα και ο ΟΑΕΔ κατέγραφε στα μητρώα του 1.091.618 άτομα.

Ουσιαστικά, η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει μόνο το 57% των ανέργων που είναι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ, ενώ δεν καταγράφει το 43% των ανέργων (ήτοι των 466.760 άτομα) που – την ίδια ώρα – δηλώνουν στον ΟΑΕΔ ότι δεν εργάζονται.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί τεράστια ζητήματα αξιοπιστίας για τα στοιχεία, όπως και για την αποτελεσματικότητα των πολιτικών απασχόλησης, οι οποίες διαμορφώνονται, με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία

Φτώχεια

Παράλληλα, η κατάσταση στην κοινωνία είναι ιδιαιτέρως προβληματική, την ώρα που το «ράλι» τιμών οδηγείται από το ένα ρεκόρ στο άλλο, ροκανίζοντας τα εισοδήματα των πολιτών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της  Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών 2020 της ΕΛΣΤΑΤ, o πληθυσμός της χώρας που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικό αποκλεισμό ανέρχεται στο 28,9% (3.043.869 άτομα).

Το κατώφλι της φτώχειας ανέρχεται στο ποσό των 5.266 ευρώ ετησίως ανά μονοπρόσωπο νοικοκυριό και σε 11.059 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενηλίκους και δύο εξαρτώμενα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών.

Για το έτος 2020, το βάθος (χάσμα) κινδύνου φτώχειας ανήλθε σε 26,9% του κατωφλιού του κινδύνου φτώχειας, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Με βάση το ποσοστό αυτό, εκτιμάται πως το 50% των φτωχών κατέχουν εισόδημα μικρότερο από το 73,1% του κατωφλιού του κινδύνου φτώχειας.