Πώς θα προστατευθεί η κυριαρχία της Ουκρανίας

Project Syndicate

Οι δυτικοί φίλοι της Ουκρανίας ισχυρίζονται ότι προστατεύουν τη χώρα υπερασπιζόμενοι το δικαίωμά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Το αντίθετο ισχύει. Προασπίζοντας ένα θεωρητικό δικαίωμα, θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ουκρανίας αυξάνοντας την πιθανότητα ρωσικής εισβολής. Η ανεξαρτησία της Ουκρανίας θα μπορούσε να προστατευθεί πολύ πιο αποτελεσματικά με την επίτευξη διπλωματικής συμφωνίας με τη Ρωσία που θα εγγυάται την κυριαρχία της Ουκρανίας ως χώρας εκτός ΝΑΤΟ, παρόμοια με την Αυστρία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία (όλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά όχι του ΝΑΤΟ).

Συγκεκριμένα, η Ρωσία θα συμφωνούσε να αποσύρει τα στρατεύματά της από την ανατολική Ουκρανία και όσα βρίσκονται κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας. Το ΝΑΤΟ θα αποκήρυσσε τη διεύρυνση στην Ουκρανία, υπό την προϋπόθεση ότι η Ρωσία σέβεται την κυριαρχία του Κιέβου και ότι η Ουκρανία σέβεται τα ρωσικά συμφέροντα ασφαλείας. Μια τέτοια συμφωνία είναι δυνατή διότι είναι προς το συμφέρον και των δύο πλευρών.

Σίγουρα, όσοι υποστηρίζουν την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θεωρούν μια τέτοια συμφωνία αφελή. Επισημαίνουν ότι η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και ότι η τρέχουσα κρίση προέκυψε επειδή η Ρωσία έχει συγκεντρώσει περισσότερα από 100.000 στρατεύματα στα σύνορα της Ουκρανίας, απειλώντας με νέα εισβολή. Το Κρεμλίνο παραβίασε έτσι τους όρους του Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994, όπου η Ρωσία υποσχέθηκε να σεβαστεί την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της Ουκρανίας (συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας) με αντάλλαγμα την παράδοση από την Ουκρανία του τεράστιου αποθέματος πυρηνικών όπλων που κληρονόμησε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης.

Ωστόσο, είναι πιθανό η Ρωσία να αποδεχτεί και να σεβαστεί μια ουδέτερη Ουκρανία. Μια προσφορά στην οποία η Ουκρανία αποκτά αυτό το καθεστώς δεν υπήρξε ποτέ στο τραπέζι. Το 2008, οι Ηνωμένες Πολιτείες πρότειναν να προσκληθεί η Ουκρανία (και η Γεωργία) να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ. Θεωρώντας την κίνηση των ΗΠΑ ως πρόκληση προς τη Μόσχα, οι κυβερνήσεις της Γαλλίας, της Γερμανίας και πολλών άλλων ευρωπαϊκών χωρών εμπόδισαν τη Συμμαχία να απευθύνει άμεση πρόσκληση στην Ουκρανία. Αλλά σε κοινή δήλωση με την κυβέρνηση του Κιέβου, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ κατέστησαν σαφές ότι η Ουκρανία «θα γίνει μέλος του ΝΑΤΟ».

Καμία πλευρά δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι αθώα σε αυτό το σημείο. Αντί να προσπαθούμε να προσποιούμαστε ότι η μια πλευρά είναι άγια και η άλλη αμαρτωλή, όλοι θα πρέπει να επικεντρωθούν στο τι χρειάζεται να γίνει ώστε να υπάρξει ασφάλεια και για τις δύο πλευρές και για όλο τον κόσμο. Η ιστορία υποδηλώνει ότι είναι καλύτερο να διατηρούνται οι δυνάμεις της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ χωρισμένες γεωγραφικά, αντί να αντιμετωπίζουν η μία την άλλη απευθείας εκατέρωθεν συνόρων. Η ευρωπαϊκή και η παγκόσμια ανασφάλεια ήταν στο υψηλότερο σημείο τους όταν οι δυνάμεις των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης αντιμετώπισαν η μία την άλλη σε μικρή απόσταση – στο Βερολίνο το 1961 και στην Κούβα το 1962. Κάτω από αυτές τις οδυνηρές, απειλητικές για τον κόσμο συνθήκες, η κατασκευή του Τείχους του Βερολίνου χρησίμευσε ως σταθεροποιητής, αν και ήταν βαθιά τραγική.

Σήμερα, το πρωταρχικό μας μέλημα πρέπει να είναι η εθνική κυριαρχία και η ειρήνη της Ουκρανίας στην Ευρώπη και τον κόσμο, όχι η παρουσία του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και σίγουρα όχι ένα νέο τείχος. Η ίδια η Ουκρανία θα ήταν πολύ πιο ασφαλής εάν το ΝΑΤΟ σταματούσε την επέκτασή του προς τα ανατολικά με αντάλλαγμα την απόσυρση της Ρωσίας από την ανατολική Ουκρανία και την απόσυρση των δυνάμεών της κατά μήκος των συνόρων της Ουκρανίας. Απαιτείται επειγόντως διπλωματία προς αυτή την κατεύθυνση, υποστηριζόμενη από τη συμμετοχή της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών.

Ο Jeffrey Sachs, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, είναι διευθυντής του Κέντρου Βιώσιμης Ανάπτυξης και πρόεδρος του Δικτύου Λύσεων Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ.