Η τουρκική οικονομία θα μπορούσε να παγιδευτεί σε διασταυρούμενα πυρά Ρωσίας-Ουκρανίας

Πιθανή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απειλεί να επιδεινώσει τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στη γειτονική Τουρκία, η οποία, σε περίπτωση πολέμου, έρχεται αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο να αυξηθούν οι τιμές ενέργειας και να διαταραχθεί το εμπόριο με τις δύο γειτονικές της χώρες στη Μαύρη Θάλασσα.

Η οικονομία της Τουρκίας έχει ήδη κλονιστεί από τον πληθωρισμό – από τους υψηλότερους σε παγκόσμιο επίπεδο – ως αποτέλεσμα μίας σειράς ανορθόδοξων οικονομικών βημάτων και της υποτίμησης του εθνικού της νομίσματος, το περσινό έτος.

Η Τουρκία εξαρτάται από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και από τον τουρισμό που προέρχεται και από τη Ρωσία και την Ουκρανία. Η τουρκική κυβέρνηση δεν ήταν πρόθυμη να αυξήσει τα επιτόκια, ώστε να ελέγξει τον πληθωρισμό και, έτσι, σύμφωνα με οικονομολόγους, οποιαδήποτε κλιμάκωση στην Ουκρανία θα μπορούσε να αυξήσει τις πιέσεις στις τιμές τροφίμων, ηλεκτρισμού και άλλων βασικών αγαθών. Ο αχαλίνωτος πληθωρισμός στην Τουρκία έχει ήδη προκαλέσει, τους τελευταίους μήνες, διαδηλώσεις στους δρόμους και εργατικές αναταραχές.

«Η Τουρκία θα είναι στο μάτι της καταιγίδας, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα», δήλωσε ο Σόλι Οζέλ, αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας, στην Κωνσταντινούπολη.

Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει εμβαθύνει τις σχέσεις της με την Ουκρανία και τη Ρωσία. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει αναπτύξει στενές προσωπικές σχέσεις με τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, και ενέκρινε την αγορά ρωσικού συστήματος αεράμυνας, το 2017, γεγονός που προκάλεσε την επιβολή κυρώσεων από τις ΗΠΑ.

Η Άγκυρα έχει πουλήσει οπλισμένα drones στην Ουκρανία, σε προσπάθειά της να συμβάλει στην άμυνα της χώρας αυτής. Ο Ερντογάν επισκέφθηκε, επίσης, το Κίεβο, στις αρχές του μήνα, καθώς ήθελε να να αποτρέψει τυχόν ρωσική στρατιωτική επέμβαση, ενώ, παράλληλα, μεσολάβησε και στην κρίση.

Ως μέλος του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO), η Τουρκία δεν θα μπορούσε να εμπλακεί άμεσα στις διενέξεις στην Ουκρανία. Ωστόσο, πιθανή εισβολή της Ρωσίας θα μπορούσε να φέρει την Άγκυρα πιο κοντά στη δυτική συμμαχία, μετά από χρόνια εντάσεων, λόγω των εμπορικών σχέσεων Ερντογάν και Πούτιν. Η Άγκυρα θα μπορούσε, επίσης, να αντιμετωπίσει πιέσεις από τη Δύση, με σκοπό να επιτρέψει σε πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ να εισέρχονται στη Μαύρη Θάλασσα, παρά τη συνθήκη που περιορίζει το πέρασμα πλοίων από χώρες εκτός της περιοχής.

Ρωσικά πολεμικά πλοία και υποβρύχια διέσχισαν τον Βόσπορο, τις τελευταίες ημέρες, περνώντας από τον ορίζοντα της Κωνσταντινούπολης, γεμάτο τζαμιά και πολυώροφα κτίρια, ως ορατή υπενθύμιση ενός πιθανού πολέμου που θα μπορούσε να ξεσπάσει στο κατώφλι της Τουρκίας.

«Η Τουρκία προσπαθεί να παίξει ένα είδος μεσολαβητή μεταξύ των διαφορετικών μερών, αλλά δεν νομίζω ότι θέλει να διατηρήσει κάποια συγκεκριμένη στάση, καθώς εξαρτάται και από τις δύο πλευρές και η οικονομία της είναι ακόμη ευάλωτη», δήλωσε η Φίνιξ Κάλεν, επικεφαλής στρατηγικής αναδυομένων αγορών στη Société Générale

Οι αυξανόμενες τιμές πετρελαίου, οι οποίες έχουν εκτιναχθεί σε υψηλό οκτώ ετών, ως αποτέλεσμα των αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, πιθανότατα να είναι η πιο άμεση ώθηση στον πληθωρισμό. Κάθε αύξηση κατά 10 δολάρια στην τιμή του πετρελαίου ανά βαρέλι θα πρόσθετε κόστος περίπου 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων στα τρέχοντα διαθέσιμα της χώρας, δήλωσε ο Τίμοθι Ας, αναλυτής αναδυόμενων αγορών στην BlueBay Asset Management.

Οι εισαγωγές πετρελαίου και σιταριού, που αγοράζει η Τουρκία από κάθε έθνος, θα μπορούσαν να γίνουν πιο ακριβές, ειδικά εάν το εθνικό της νόμισμα, η λίρα, εξασθενήσει περισσότερο. Η λίρα υποχώρησε έως και 45% έναντι του δολαρίου, το τελευταίο τρίμηνο του 2021, λόγω των συνεχών μειώσεων των επιτοκίων, ενόψει του αυξανόμενου πληθωρισμού, ο οποίος υπονόμευσε την εμπιστοσύνη εγχώριων και ξένων επενδυτών.

Αυτές οι περικοπές, υπέρ των οποίων τάχθηκε και ο Ερντογάν, πηγάζουν από την ανορθόδοξη πεποίθησή του ότι η μείωση των επιτοκίων θα δαμάσει τον πληθωρισμό, παρόλο που η ιστορία έχει αποδείξει το αντίθετο. Ο ετήσιος πληθωρισμός στην Τουρκία πλησίασε το 50%, τον Ιανουάριο.

Αντί να αυξήσει τα επιτόκια για να περιορίσει την υποχώρηση της λίρας, η Τουρκία, τον Δεκέμβριο, πούλησε δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας έχει περισσότερες υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα, παρά περιουσιακά στοιχεία, έχοντας, έτσι, ελάχιστα περιθώρια να αμυνθεί έναντι περαιτέρω πιέσεων στη λίρα, εάν εγχώριοι και ξένοι επενδυτές κινηθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρήσουν περισσότερα δολάρια και ευρώ, τα οποία θεωρούνται ασφαλέστερα νομίσματα σε περιόδους αβεβαιότητας.

Τη Δευτέρα, ο Ερντογάν επισκέφθηκε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρώην γεωπολιτικό του αντίπαλο, καθώς θεωρήθηκε ότι οι επενδύσεις από τη χώρα αυτή θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση της τουρκικής οικονομίας. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει κινηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιώσει τις σχέσεις της χώρας του με κράτη της Ανατολής, σε προσπάθειά του να διατηρήσει την τουρκική επιρροή στην περιοχή και να εξασφαλίσει την οικονομική βοήθεια που χρειάζεται η χώρα του.

Το ενδεχόμενο σύγκρουσης στην περιοχή προκύπτει σε μία περίοδο κατά την οποία Τούρκοι αξιωματούχοι ανέμεναν αύξηση στην τουριστική κίνηση, μετά την κορύφωση της πανδημίας. Ο τουρισμός στην Τουρκία είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν ξένα νομίσματα από πελάτες ως «μαξιλάρι ασφαλείας» έναντι της αδυναμίας της λίρας. Κατά μέσο όρο, το 17% των μηνιαίων επισκεπτών στην Τουρκία προέρχονταν από τη Ρωσία, το περσινό έτος, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, ενώ ο τουρισμός από την Ουκρανία αντιπροσώπευε το 9%.

Η Τουρκία αντιμετωπίζει, επίσης, σημαντικές προκλήσεις λόγω της πτώσης της αξίας του νομίσματός της και έπειτα από την εφαρμογή ενός προγράμματος, που είχε ως σκοπό να ενθαρρύνει τους κατοίκους να αλλάξουν τις αποταμιεύσεις τους από δολάριο, ευρώ και χρυσό σε λίρες. Η κυβέρνηση, πέρυσι, υποσχέθηκε να αντισταθμίσει την πτώση της λίρας έναντι του δολαρίου σε όσους ανοίγουν, για τουλάχιστον τρεις μήνες, τραπεζικούς λογαριασμούς με αποταμιεύσεις σε λίρα.

«Eάν δεν υπάρξει αποσυμπίεση της τουρκικής οικονομίας, το καλοκαίρι του 2022, τότε θα είναι πολύ δύσκολο για την κυβέρνηση να συνεχίσει αυτό το πρόγραμμα, ενώ ο παγκόσμιος πληθωρισμός και τα επιτόκια θα αυξάνονται», δήλωσε ο Αχμέτ Κασίμ Χαν, αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αϊντίν στην Κωνσταντινούπολη.