Μια νέα Διάσταση Αξιολόγησης Κοινωνικά Υπεύθυνων Επενδύσεων

Για πολλά χρόνια, η κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση (SRI) έχει μελετηθεί από τον επιχειρηματικό και ακαδημαϊκό κλάδο με ποικίλους τρόπους (Κ. Ζοπουνίδης, Μ. Εσκαντάρ, κοινωνικά υπεύθυνη επένδυση, μέθοδοι και κριτήρια ESG, εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2022).

Ενώ πολλές επιχειρήσεις εστιάζουν αποκλειστικά στην προώθηση και διατήρηση των δραστηριοτήτων τους στην εταιρική κοινωνική ευθύνη (CSR), το ερώτημα παραμένει σχετικά, σε ποιο βαθμό αποφεύγεται η εταιρική κοινωνική ανευθυνότητα (CSI).

Ακόμα και αν στη σημερινή κοινωνία οι δραστηριότητες ΕΚΕ των επιχειρήσεων κερδίζουν ολοένα και μεγαλύτερη προσοχή, αφού το να είσαι κοινωνικά υπεύθυνος συνεπάγεται όχι μόνο να κάνεις πολλά «καλά» αλλά και ενεργά να αποφεύγεις πολλά περισσότερα «κακά» όσον αφορά την κοινωνική ανεύθυνη ή ανήθικη συμπεριφορά, όπως περιβαλλοντικά σκάνδαλα ή διαμάχες επιχειρηματικής ηθικής (Lin-Hi, N., Müller, K., 2013. The CSR bottom line: Preventing corporate social irresponsibility. Journal of Business Research).

Οι επενδυτές που εκτιμούν τη βιωσιμότητα, αλλά δεν επιθυμούν να λαμβάνουν οι ίδιοι επενδυτικές αποφάσεις, συχνά επιλέγουν κοινωνικά υπεύθυνα αμοιβαία κεφάλαια (SR). Αυτοί οι επενδυτές εμπιστεύονται ιδιαίτερα αυτούς τους διαχειριστές για να ενεργούν με υπευθυνότητα καθώς και να λαμβάνουν μελλοντικές και βιώσιμες επενδυτικές αποφάσεις. Επομένως, μια αξιολόγηση σχετικά με τα κριτήρια CSI δεν είναι ενδιαφέρουσα μόνο από την σκοπιά ενός επενδυτή, αλλά θα πρέπει να έχει ιδιαίτερη σημασία για τα αμοιβαία κεφάλαια SR.

Αρνητικά γεγονότα

Οι Dorfleitner et al. (Dorfleitner, G., Kreuzer, C., Sparrer, C., 2020. ESG controversies and controversial ESG: about silent saints and small sinners. Journal of Asset Management) εξετάζουν τη σχέση μεταξύ εταιρικής κοινωνικής απόδοσης (CSP) και εταιρικής χρηματοοικονομικής απόδοσης (CFP) όσον αφορά την αξιολόγηση ESG καθώς και το Thomson Reuters Controversies Score1 στο πλαίσιο της επιλογής χαρτοφυλακίου. Συλλέγοντας και αξιολογώντας αρνητικά γεγονότα των επιχειρήσεων μέσω παγκόσμιων πηγών, αυτές οι αρνητικές βαθμολογίες προσφέρουν μια νέα διάσταση με την οποία μετρώνται τα σκάνδαλα που βασίζονται σε ESG που προκαλούνται από την εταιρική συμπεριφορά της υπό εξέταση εταιρείας.

Φυσικά, ένα σημαντικό ερώτημα με θεωρητικές και πρακτικές συνέπειες είναι εάν η SRI συνεπάγεται άμεσο όφελος απόδοσης για τους επενδυτές.

Όσον αφορά την ακαδημαϊκή βιβλιογραφία, μπορούν να παρατηρηθούν αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Ενώ ορισμένοι συγγραφείς δείχνουν υπεραπόδοση επενδυτών που εφαρμόζουν μεθόδους με κοινωνικά υπεύθυνα κριτήρια στα χαρτοφυλάκια τους (Kempf, A., Osthoff, P., 2007. The effect of socially responsible investing on portfolio performance. European Financial Management · Edmans, A., 2011. Does the stock market fully value intangibles? employee satisfaction and equity prices. Journal of Financial Economics), άλλοι δεν διαπιστώνουν ούτε οφέλη απόδοσης (Statman, M., Glushkov, D., 2009. The wages of social responsibility. Financial Analysts Journa) ούτε αρνητικές επιδόσεις (Hong, H., Kacperczyk, M., 2009. The price of sin: The effects of social norms on markets. Journal of Financial Economics).

Μεταξύ των στρατηγικών για τα SRI, ορισμένοι συγγραφείς διερευνούν την επιρροή θετικών ή αρνητικών γεγονότων που βασίζονται στο ESG και τις αντιδράσεις των επενδυτών ή την επίδραση των κακών μέσων στην αξία της εταιρείας.

Εκτός από την αξιολόγηση μεμονωμένων επιχειρήσεων με βάση τα κριτήρια ESG, η σημασία των βιώσιμων κεφαλαίων αυξάνεται σταθερά. Σύμφωνα με την Έκθεση Αειφόρες Υπεύθυνες και με Αντίκτυπο Επενδυτικές Τάσεις των ΗΠΑ (US SIF Foundation, 2018. Report on us sustainable, responsible and impact investing trends) το AUM (Assets Under Management) των περιουσιακών στοιχείων SRI είναι 12,0 τρισεκατομμύρια δολάρια μόνο στην αγορά των ΗΠΑ.

Αναλύοντας την απόδοση ESG των αμοιβαίων κεφαλαίων, ο Wimmer, (2012, ESG-persistence in socially responsible mutual funds. Journal of Management and Sustainability) διαπιστώνει ότι η συνολική βαθμολογία ESG των αμοιβαίων κεφαλαίων SR είναι υψηλή μόνο για σύντομο χρονικό διάστημα και μειώνεται μετά από αρκετά χρόνια.

Έτσι, ειδικότερα, οι επενδυτές με ηθικά κίνητρα πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν επιλέγουν αμοιβαία κεφάλαια SR για να διασφαλίσουν ότι οι απαιτήσεις τους για βιωσιμότητα διατηρούνται μεσομακροπρόθεσμα. Ενώ μπορεί να υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους ηθικούς επενδυτές να επενδύσουν σε κεφάλαια SR, οι Barreda-Tarrazona et al. (Barreda-Tarrazona, I., Matallín-S ́aez, J.C., Balaguer-Franch, M.R., 2011. Measuring investors’ socially responsible preferences in mutual funds. Journal of Business Ethics) δείχνουν ότι οι επενδυτές που δίνουν μεγάλη αξία στη βιωσιμότητα, επενδύουν επίσης σημαντικά περισσότερα σε κεφάλαια SR αφού ενημερωθούν και πειστούν για τη φύση τους, ακόμα και αν αναμένουν χαμηλότερη απόδοση σε σύγκριση με μια εναλλακτική λύση που δεν είναι SR.

Ωστόσο σημαντικό είναι να αναφερθεί, ότι αρνητικά γεγονότα και οι βαθμολογίες ESG των αμοιβαίων κεφαλαίων δείχνουν σαφώς αντίθετες εξελίξεις. Δηλαδή, τα αμοιβαία κεφάλαια με υψηλές αξιολογήσεις ESG τείνουν να έχουν συγκριτικά χαμηλές αξιολογήσεις αρνητικών γεγονότων και αντίστροφα.

Βέβαια, τα σκάνδαλα, είναι δύσκολο να προβλεφθούν, συμβαίνουν σε όλους τους κλάδους και μπορεί να έχουν τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο βραχυπρόθεσμα ακόμη και μεσοπρόθεσμα (π.χ. σκάνδαλο εκπομπών αερίων, σκάνδαλο πετρελαιοκηλίδων, λογιστικό σκάνδαλο).

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι, οι βαθμολογίες αρνητικών γεγονότων βοηθούν τους επενδυτές να αξιολογήσουν τις επιχειρήσεις σχετικά με την ευπάθειά τους σε αρνητικά γεγονότα σε σχέση με επιχειρήσεις του ίδιου κλάδου. Ειδικά οι επενδυτές που εκτιμούν τόσο το ESG όσο και τα αρνητικά γεγονότα βρίσκονται σε κάποιο βαθμό σύγχυσης.

* Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης,  Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ, Πολυτεχνείο Κρήτης, Audencia Business School, France

* Υποψήφια Δρ. Μαριάννα Εσκαντάρ, Μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης