Η οικονομία της γης

Project Syndicate

«Πόση γη χρειάζεται ένας άνθρωπος;» ρωτά ο Λέων Τολστόι σε μια σύντομη ιστορία για έναν πρώην δουλοπάροικο ονόματι Παχόμ, ο οποίος συσσωρεύει άπληστα γη στην τσαρική Ρωσία. Στο τέλος, ο υπηρέτης του Παχόμ απαντά στην ερώτηση καθώς θάβει τον κύριό του με το ίδιο φτυάρι που χρησιμοποιήθηκε για να σημαδέψει την τεράστια περιουσία του: «Εξι πόδια από το κεφάλι του μέχρι τις φτέρνες του ήταν το μόνο που χρειαζόταν».

Η αναζήτηση γης από τον Παχόμ ήρθε μετά τη Ρωσική Μεταρρύθμιση του 1861, η οποία απελευθέρωσε τους δουλοπάροικους διατηρώντας την πολιτική εξουσία σε αριστοκρατικά χέρια. Επειδή η ιδιοκτησία γης εξακολουθούσε να είναι το μοναδικό μέτρο οικονομικής αξίας, η χειραφέτηση πυροδότησε μια αναζήτηση γης. Αλλά η Ρωσία του Τολστόι ήταν ήδη πίσω από την εποχή της. Η παλιά οικονομία της γης πλησίαζε το λυκόφως της και η εκβιομηχάνιση θα επέφερε σύντομα μια βαθιά μεταμόρφωση.

Με την εξάπλωση της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης η διαχείριση περιουσιακών στοιχείων εστιάστηκε κυρίως στην παραγωγικότητα. Η οικονομική θεωρία σύντομα εξελίχθηκε για να καλύψει την αλλαγή. Για άλλη μια φορά η γη βρίσκεται στην καρδιά της παγκόσμιας οικονομίας. Στην οικολογική μετάβαση, κάθε τοποθεσία στον πλανήτη έχει πολλά πολύτιμα χαρακτηριστικά. Επειδή η γη θα πρέπει να έχει πλέον πολλαπλά τέτοια χαρακτηριστικά, είναι πιθανές συγκρούσεις. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2020, μόνο οι βραχυπρόθεσμοι στόχοι της Ινδίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα απαιτήσουν να γίνει εκμετάλλευση σε μια περιοχή της χώρας στο μέγεθος περίπου της Κροατίας.

Τελικά, ο ριζικός μετασχηματισμός του τοπίου δεν είναι μόνο θέμα οικονομικής διαχείρισης. Είναι θεμελιωδώς πολιτικό, ζητώντας μια νέα σχέση μεταξύ της γης, του κράτους και της κοινωνίας. Ο μηχανισμός για τη ρύθμιση της κρατικής εξουσίας, που εξισορροπεί τα ατομικά συμφέροντα και τα συλλογικά οφέλη, έχει υιοθετήσει όλο και περισσότερο το περιβάλλον ως σημαντικό ζήτημα. Πιθανότατα θα δούμε περισσότερες εγγενείς συγκρούσεις στη χρήση γης. Οταν ο Τολστόι έδωσε την απάντησή του στο πόση γη χρειάζεται ένας άνθρωπος, ένας άλλος μεγάλος ρώσος συγγραφέας, ο Αντον Τσέχοφ, απάντησε ότι τα έξι πόδια γης μπορεί κάλλιστα να είναι «αυτό που χρειάζεται ένα πτώμα», αλλά όχι ο άνθρωπος. Η ανθρωπότητα χρειάζεται «όλη την υδρόγειο, όλη τη φύση, όπου μπορεί να έχει χώρο να επιδείξει όλες τις ιδιότητες και τις ιδιαιτερότητες του ελεύθερου πνεύματός της». Ισως. Αλλά η επιβίωσή μας τώρα εξαρτάται από τη διαχείριση όλων των εδαφών στον πλανήτη στην υπηρεσία του πιο φιλόδοξου εγχειρήματος στην ανθρώπινη ιστορία. Πρέπει να επαναφέρουμε τη γη εκεί που ανήκει, στην καρδιά της οικονομίας μας.

Ο Giulio Boccaletti είναι επίτιμος ερευνητής της Smith School of Enterprise and the Environment του University of Oxford.