Το 1946, η αυξανόμενη επιθετικότητα του Κρεμλίνου προκαλούσε αμηχανία στην Ουάσιγκτον. Για να την εξηγήσει, ο Τζορτζ Κέναν, Αμερικανός διπλωμάτης στη Μόσχα, συνέταξε το 5.400 λέξεων «Μακρύ Τηλεγράφημά» του. Ένα χρόνο αργότερα, ανέπτυξε τις απόψεις του σε ένα πιο εκτεταμένο ανυπόγραφο άρθρο για το περιοδικό Foreign Affairs. Τα κείμενά του ενέπνευσαν την πολιτική της Δύσης για «περιορισμό» της ΕΣΣΔ, η οποία διατηρήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αν και ο Κέναν συχνά ένιωθε ότι αυτή η πολιτική γινόταν υπερβολικά επιθετική και στρατιωτικοποιημένη. Πολλά χρόνια αργότερα (πέθανε σε ηλικία 101 ετών το 2005), αντιτάχθηκε στην επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη.

Το τέλος του “Μακρού Τηλεγραφήματος” με την υπογραφή του Κέναν

Ως ρωσόφιλος, που όνειρο είχε να γράψει μια βιογραφία του Τσέχοφ, ο Κέναν είχε μια μακροπρόθεσμη άποψη για τον ρωσικό τρόπο σκέψης. Σε κάποια σημεία, τα γραπτά του σαν να προβλέπουν ανατριχιαστικά την ύπαρξη του  Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος, ως αξιωματικός καριέρας της KGB, είναι προϊόν του σοβιετικού συστήματος. Ο Κέναν μπορεί ακόμα να μας βοηθήσει να ερμηνεύσουμε τη Ρωσία, στην τρέχουσα κρίση και όχι μόνο.

Η βασική πεποίθηση του Κρεμλίνου, εξήγησε τότε, ήταν ότι μια εχθρική Δύση θα κατέρρεε κάτω από τις ίδιες της τις αντιφάσεις. Οι Ρώσοι ηγήτορες, έγραψε, έβλεπαν τον «έξω κόσμο ως. . . φέροντας μέσα του τα μικρόβια μιας υφέρπουσας ασθένειας και ήταν προορισμένος να καταρρεύσει από κλιμακούμενους εσωτερικούς σπασμούς». Μια μέρα η ΕΣΣΔ θα έδινε τη «χαριστική βολή» στη Δύση.

Ο Πούτιν κληρονόμησε αυτή την κοσμοθεωρία και οι δικές του εμπειρίες την ενίσχυσαν με στρεβλό τρόπο. Το 1989, τοποθετημένος από την υπηρεσία του στη Δρέσδη, παρακολούθησε την κατάρρευση της Ανατολικής Γερμανίας υπό το βάρος των δικών της αντιφάσεων. Το 1991 ακολούθησε το δικό του κράτος. Έτσι μπορούσε επίσης εύκολα να φανταστεί την κατάρρευση των δυτικών κοινωνιών.

Για να επιταχυνθεί η κατάρρευσή τους, προειδοποίησε ο Κέναν, η Ρωσία θα «διεγείρει κάθε μορφή διχασμού» στη Δύση. «Οι φτωχοί θα τεθούν εναντίον των πλουσίων, οι μαύροι εναντίον των λευκών, οι νέοι εναντίον των ηλικιωμένων, οι νεοφερμένοι εναντίον των γηγενών κατοίκων κ.λπ.». Πολλά από αυτά θα γίνονταν σε ένα «επίπεδο κάτω από την επιφάνεια. . . από φορείς για τους οποίους η Σοβιετική Κυβέρνηση δεν αποδέχεται ευθύνη», έγραψε, προβλέποντας τα σημερινά ρωσικά τρολ.

Ο Κενάν προειδοποίησε επίσης για τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να διασπάσει τις δυτικές συμμαχίες, κάτι που εξηγεί τις πέντε ώρες που διήρκεσαν οι συνομιλίες του Πούτιν με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν. Είχε πει, δε, ότι η Μόσχα ενθάρρυνε «δυτικά στοιχεία», κυρίως κομμουνιστές, των οποίων οι απόψεις συνέπιπταν με τα σοβιετικά συμφέροντα. Η σημερινή γενιά των συμπορευόμενων δυνάμεων υπέρ του Κρεμλίνου ή κατά του ΝΑΤΟ περιλαμβάνει τους Ντόναλντ Τραμπ, Τάκερ Κάρλσον, Γκέρχαρντ Σρέντερ, Μαρίν Λεπέν και Τζέρεμι Κόρμπιν.

Η Ρωσία πολεμά τη Δύση με αναλήθειες, προειδοποίησε ο Κέναν: «Η ηγεσία είναι ελεύθερη να προβάλει για τακτικό σκοπό οποιαδήποτε συγκεκριμένη θέση που θεωρεί χρήσιμη για τα συμφέροντα της ανά πάσα στιγμή». Έτσι, Ρώσοι αξιωματούχοι αρνούνται σήμερα ότι απειλούν την Ουκρανία, ενώ λένε ότι οι δυτικές «προκλήσεις» θα μπορούσαν να προκαλέσουν εισβολή.

Ο Κέναν υπήρξε πολύ πιο θερμός απέναντι στον «ρωσικό λαό». Ήταν, «σε γενικές γραμμές, φιλικοί προς τον έξω κόσμο. . . πρόθυμοι να αναμετρηθούν με αυτόν μέσω δεξιοτήτων που συνειδητοποιούν ότι έχουν, ανυπόμονοι πάνω απ’ όλα να ζήσουν ειρηνικά». Μέχρι το 1946, πρόσθεσε, οι απλοί Ρώσοι απογοητεύονταν όλο και περισσότερο: «Ποτέ μετά τον τερματισμό του εμφυλίου πολέμου η μάζα των Ρώσων δεν απομακρύνθηκε συναισθηματικά τόσο πολύ από τα δόγματα του Κομμουνιστικού Κόμματος».

Οι σημερινοί Ρώσοι είναι το ίδιο απογοητευμένοι. Ο Πούτιν κάποτε ήταν ανέγγιχτος. Από το 1999 έως το 2013, το ρωσικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ δωδεκαπλασιάστηκε στα 15.974 δολάρια, εκτιμά η Παγκόσμια Τράπεζα. Μετά ήρθε η ευχάριστη για το λαό προσάρτηση της Κριμαίας από τον Πούτιν. Αλλά από το 2014 έως το 2020, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε κατά 37%, ενώ η διαφθορά γινόταν όλο και πιο κραυγαλέα. Τώρα, ο Πούτιν έχει κακοδιαχειριστεί την πανδημία. Η μείωση του πληθυσμού της Ρωσίας κατά πάνω από 1 εκατομμύριο πέρυσι ήταν η χειρότερη από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.

Όπως και οι Σοβιετικοί ηγέτες της εποχής του Κέναν, ο Πούτιν κινητοποιεί τη λαϊκή υποστήριξη προειδοποιώντας για μια εισβολή από τη Δύση. Αλλά η εξωτερική απειλή είναι οφθαλμαπάτη. Καμία δυτική δημοκρατία δεν έχει επιτεθεί στη Ρωσία ή στους γείτονές της εδώ και έναν αιώνα. Η Ρωσία, ο μοναδικός εισβολέας στην περιοχή, από το 1945, προβάλει τον εαυτό της ενδεδυμένη τον μανδύα του θύματος.

Τι θα κάνει ο Πούτιν στην Ουκρανία; Ο Κέναν τόνισε ότι οι Ρώσοι ηγέτες ήταν προσεκτικοί. Δεν βιάζονταν να επιφέρουν την αναπόφευκτη κατάρρευση της Δύσης. Αυτό σήμαινε ότι οι δυτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να τους αποτρέψουν με «αποφασιστικό περιορισμό» χωρίς πόλεμο. Υποθέτω ότι ο Κέναν θα έβλεπε τον εξοπλισμό της Ουκρανίας από τη Δύση ως έναν έξυπνο τρόπο για να αυξήσει το τίμημα μιας εισβολής της Ρωσίας. Η ανάλυσή του υπονοεί ότι ο Πούτιν μπορεί να αποσπάσει άλλο ένα κομμάτι από την Ουκρανία, αλλά να μην επιχειρήσει μια μακροχρόνια κατοχή.

Ο Κέναν προειδοποίησε την Ουάσιγκτον να μην επιδιώκει να ταπεινώσει το Κρεμλίνο. Η Δύση πρέπει να είναι σε θέση να σταθεί ακλόνητη, έγραψε. Άλλωστε, το συμφέρον της στην ΕΣΣΔ ήταν «εξαιρετικά μικρό. Εδώ δεν έχουμε επενδύσεις να περιφρουρήσουμε, δεν έχουμε εμπόριο να χάσουμε». Αυτό ισχύει λιγότερο σήμερα. Η γερμανική εξάρτηση από τους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου και ο ρόλος του Λονδίνου ως πλυντηρίου των χρημάτων της ελίτ του περιβάλλοντος Πούτιν δημιουργούν ρωγμές στη συμμαχία της Δύσης.

Τούτου λεχθέντος, η κύρια διαβεβαίωση του Κέναν εξακολουθεί να ισχύει: «Σε ό,τι αφορά τον Δυτικό Κόσμο στο σύνολό του, οι Σοβιετικοί εξακολουθούν να είναι μακράν η πιο ανίσχυρη δύναμη». Σημείωσε επίσης τη δυσκολία που ενέχει η μετάβαση της εξουσίας από έναν εδραιωμένο απολυταρχικό ηγέτη – που στην εποχή του, ήταν ο Στάλιν. Ο Κέναν αντέστρεφε την κοσμοθεωρία του Κρεμλίνου. Συμφωνούσε ότι όντως μια κοινωνία επρόκειτο να καταρρεύσει, αλλά αυτή δεν θα ήταν η Δύση.