Ποιος θα σταματήσει τον Πούτιν;

Τελικά η Δύση (ΗΠΑ, Ευρώπη) δεν μπόρεσε να σταματήσει τον Πούτιν από το να προχωρήσει μέσω της αναγνώρισης των δύο αποσχισθεισών επαρχιών, Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ, να καταλάβει τμήμα της Ανατολικής Ουκρανίας παραβιάζοντας όλα τα κείμενα διεθνούς δικαίου (Χάρτης ΟΗΕ, ΟΑΣΕ, Πρωτόκολλο Βουδαπέστης/1994, Συμφωνίες Μινσκ κ.ά.). Προετοιμάζοντας έτσι ίσως το έδαφος για την κατάληψη όλης της χώρας σε δεύτερο στάδιο. Αφού σύμφωνα με τον Πούτιν ιστορικά η Ουκρανία ανήκει στη Ρωσία. Δεν δικαιούται να είναι ανεξάρτητο κράτος και μάλιστα να ετοιμάζει… πυρηνικά όπλα. Η αδυναμία ή μάλλον αποτυχία αυτή στέλνει τα πλέον δυσοίωνα μηνύματα πρώτα απ’ όλα στις όμορες με τη Ρωσία χώρες, Βαλτικές κ.ά. Και σε χώρες που βρίσκονται σε παρεμφερείς καταστάσεις – Ταϊβάν π.χ. Αν οι ΗΠΑ δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τη Ρωσία, θα μπορέσουν να σταματήσουν την Κίνα από το να καταλάβει την Ταϊβάν; Και βέβαια αν η Δύση/ ΗΠΑ δεν μπόρεσαν (ή δεν ήθελαν) να σταματήσουν τη Ρωσία πώς θα σταματήσουν την Τουρκία από το να διαπράξει κάποια αποκοτιά σε σχέση με Ελλάδα ή Κύπρο; Αλλά η Ελλάδα είναι εντελώς άλλη περίπτωση, μέλος της Δύσης, του ΝΑΤΟ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά και η Τουρκία συμβαίνει να είναι μέλος της Δύσης – ΝΑΤΟ (αν και όχι της ΕΕ).

Πώς θα μπορούσε η Δύση να σταματήσει τη Ρωσία, να ακυρώσει τη στρατηγική Πούτιν; Πάντως όχι με τις κυρώσεις, όσο αναγκαίες κι αν είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση. «We don’ t give a shit», «δεν δίνουμε δεκάρα» είπε ο Ρώσος πρεσβευτής στη Σουηδία. Θα μπορούσε με δύο εναλλακτικούς τρόπους: (α) με τη χρήση στρατιωτικής ισχύος – να δεσμευθεί δηλαδή ανοιχτά ότι οποιαδήποτε βίαιη κίνηση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας θα συναντούσε τη στρατιωτική δύναμη της Δύσης. Η στρατηγική όμως αυτή ήταν εξόχως επικίνδυνη και ως εκ τούτου ανεπιθύμητη για πυρηνικές δυνάμεις. Αποκλείστηκε (και ορθώς). Επομένως (β) μια διευθέτηση με τον Πούτιν που θα ακύρωνε τη στρατηγική του ως εναλλακτική επιλογή σε αίτημα που είχε θεμιτές πτυχές – της μη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και εγκατάστασης νατοϊκού οπλισμού στο έδαφός της. Κάτι που άλλωστε το ΝΑΤΟ δεσμεύθηκε από το 1990 ότι θα αποφύγει να κάνει – να επεκταθεί ανατολικά. Οι ΗΠΑ το αρνήθηκαν κατηγορηματικά. Προέβαλαν ως μέσο αποτροπής τις κυρώσεις. Ε. Μακρόν και Ολ. Σολτς το επιχείρησαν ενώ το πρότεινε και σειρά αναλυτών παράλληλα με ένα νέο πρότυπο ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Δεν προχώρησε καθώς ο Πούτιν ήθελε (νομικές) δεσμεύσεις από τις ΗΠΑ.

Ενα νέο τοξικό γεωπολιτικό περιβάλλον σαφώς αναδύεται. Το πώς θα το εισπράξει τελικά η Ελλάδα (και η Τουρκία) είναι ένα μείζον ζήτημα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει μια απάντηση για την Ελλάδα. Θα πρέπει να ευθυγραμμισθεί πλήρως με την πολιτική της. Αλλά καθώς απουσιάζουν η δύναμη και οι θεσμοί για να επιβάλουν τον σεβασμό των κανόνων, οι αποκοτιές θα πολλαπλασιάζονται με όλους τους κινδύνους. Οι αυταρχικοί νέο-αυτοκρατορικοί ηγέτες έχουν την τάση ο ένας να εμπνέεται και να αντιγράφει τον άλλον, να προχωρούν σε κακές πρακτικές εάν δεν ακυρώνονται έγκαιρα τα σχέδιά τους και οι παρανοϊκές τους φαντασιώσεις, φοβίες, ανασφάλειες μέσα από ευφυή στρατηγική. Αραγε δύο τέρατα της αμερικανικής διπλωματίας, Τζορτζ Κέναν και Χένρι Κίσινγκερ, ήταν τυχαίως ενάντια στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ;

Εάν διδάσκει κάτι η κρίση στην Ουκρανία είναι η ανάγκη για έγκαιρη διευθέτηση ορισμένων προβλημάτων. Όχι μόνο η Ρωσία αλλά και η Ουκρανία αρνήθηκε την εφαρμογή των Συμφωνιών Μινσκ, την παραχώρηση δηλαδή ευρείας αυτονομίας στις περιοχές Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ. Το αποτέλεσμα τραγικό.

*Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Τελευταίο βιβλίο του: «Επιτεύγματα και Στρατηγικά Λάθη της Εξωτερικής Πολιτικής της Μεταπολίτευσης» (Θεμέλιο).