Ο «μαραθώνιος» του Πούτιν με αντίπαλο τις δυτικές κυρώσεις

Ανακοινώνοντας τις νέες κυρώσεις τους σε βάρος της Ρωσίας, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι ηγέτες των Ηνωμένων Πολιτειών, της ΕΕ, της Βρετανίας και άλλων χωρών ξεκαθάρισαν πως δεν ελπίζουν αυτά να αναγκάσουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν να διατάξει τη διακοπή της επίθεσης. Ούτε βεβαίως θα αλλάξουν τα δεδομένα από το πάγωμα των δικών του περιουσιακών στοιχείων στην Ευρώπη, όπως και του Σεργκέι Λαβρόφ και άλλων ισχυρών.

Όλοι γνωρίζουν, ωστόσο, ότι στο μυαλό του αφεντικού του Κρεμλίνου, τα σχέδια για τις επιχειρήσεις που εκτυλίσσονται τώρα είχαν αρχίσει να καταστρώνονται πολλά χρόνια νωρίτερα – ουσιαστικά, όπως σημειώνουν αρκετοί αναλυτές, μετά τον πόλεμο του 2014, που οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας και την ντε φάκτο αυτονόμηση μέρους της περιφέρειας του Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία. Γι’ αυτό και, όπως σημειώνει το Reuters, είχε φροντίσει την τελευταία επταετία να οικοδομήσει ένα «φρούριο» με ισχυρές άμυνες απέναντι στη Δύση και τις πιθανές κυρώσεις της, εξετάζοντας όλα τα σενάρια.

Γεμάτα ταμεία

Σε αυτό το πλαίσιο και παρά τις κυρώσεις της Δύσης, η κεντρική τράπεζα έχει καταφέρει να σωρεύσει περίπου 650 δισ. δολάρια σε ξένο συνάλλαγμα και χρυσό, εκμεταλλευόμενη κυρίως την εκτίναξη των εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι τιμές των οποίων αυξάνονται διαρκώς, λόγω και της συμφωνίας της Μόσχας με το Ριάντ και τον OPEC.

Πέραν αυτού, η Ρωσία έχει καταφέρει να καταγράφει πλεόνασμα της τάξης του 5% στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, ενώ το δημόσιο χρέος της αντιστοιχεί μόλις στο 20% του ΑΕΠ και είναι ένα από τα χαμηλότερα παγκοσμίως. Επίσης, το χρέος σε δολάρια αντιστοιχεί σήμερα στο 50% του συνολικού, έναντι 80% πριν από δύο δεκαετίες.

Υπολογίζεται, μάλιστα, ότι η νέα αύξηση στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου λόγω της κρίσης που βρίσκεται σε εξέλιξη θα φέρει δεκάδες δισ. επιπλέον στα ταμεία, κυρίως μέσω της φορολόγησης των αυξημένων κερδών που θα αποκομίσουν οι εταιρείες του κλάδου της ενέργειας.

Άμεσα όχι, μακροπρόθεσμα ναι

Η Μόσχα, επίσης, έχει διαμηνύσει πως εάν η Δύση προσπαθήσει να την αποκόψει από τις αγορές της Δύσης, τόσο σε επίπεδο εξαγωγών υδρογονανθράκων όσο και για την άντληση κεφαλαίων, είναι σε θέση να καλύψει το κενό στρεφόμενη προς Ανατολάς. Είναι, όμως, τόσο απλά τα πράγματα;

«Η άποψη ότι η Ρωσία δεν θα επηρεαστεί είναι λάθος. Οι αρνητικές συνέπειες ίσως να μην γίνουν άμεσα αισθητές, όμως οι κυρώσεις θα υπονομεύσουν το δυναμικό της Ρωσίας μακροπρόθεσμα», σχολίασε στο Reuters ο Κρίστοφερ Γκρένβιλ, διευθύνων σύμβουλος της TS Lombard και εξαιρετικά έμπειρος στα ζητήματα της Ρωσίας. «Η Ρωσία θα αντιμετωπίζεται ως ένα εχθρικό κράτος που έχει αποκοπεί από τις διεθνείς ροές κεφαλαίων, τις επενδύσεις και άλλες φυσιολογικές οικονομικές συναλλαγές που οικοδομούν το επίπεδο της ζωής, τα εισοδήματα, την παραγωγικότητα και την κερδοφορία των επιχειρήσεων», πρόσθεσε ο ίδιος.

«Οι κυρώσεις θα αναγκάσουν τη Ρωσία να αυτοχρηματοδοτεί ολοένα περισσότερες δραστηριότητες, περιορίζοντας τις επενδύσεις στη βιομηχανία και τις ένοπλες δυνάμεις», είπε από την πλευρά του ο Τζέφρι Σκοτ, στέλεχος του Peterson Institute for International Economics. Η δε JP Morgan υπολογίζει ότι το πλήγμα στο ΑΕΠ κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2022 θα ανέλθει σε 3,5%.

Το «κλειδί» του SWIFT

Οι δε επιχειρήσεις, που έχουν πλέον πολύ μικρότερες επιλογές για να αντλούν κεφάλαια, θα είναι αναγκασμένες να βασίζονται σε συμφωνίες που προβλέπουν προπληρωμές – οι οποίες δεν προτιμώνται από τους πελάτες τους – ενώ θα δουν το κόστος του χρήματος να αυξάνεται σημαντικά.

Οι ειδικοί, μάλιστα, σημειώνουν ότι ένας αποκλεισμός της χώρας από το σύστημα διεθνών πληρωμών SWIFT θα την απειλούσε με τρομακτικές συνέπειες. Αυτός, άλλωστε, είναι και ο λόγος που έκανε την κυβέρνηση του Κιέβου να διαμαρτυρηθεί έντονα προς τους συμμάχους της, επειδή σε αυτή τη φάση δεν ενεργοποίησαν το συγκεκριμένο μέτρο, θεωρώντας πως θα μπορούσε να σταματήσει τον Πούτιν.

Πράγματι, οι ειδικοί εκτιμούν πως η «έξωση» από το SWIFT θα προκαλούσε πολύ μεγάλες αναταράξεις στις εισαγωγές και τις εξαγωγές, ακόμη και στην εξυπηρέτηση του χρέους, προκαλώντας ενδεχομένως ακόμη και τεχνητή χρεοκοπία.

Όλα αυτά αναμένεται ότι θα πλήξουν περαιτέρω το εισόδημα των ρωσικών νοικοκυριών. Κι αυτό, σε συνδυασμό με τις απώλειες από τον πόλεμο και μια πιθανή κατοχή τμημάτων της Λευκορωσίας, θα εντείνει την κοινωνική δυσαρέσκεια.

Πετρέλαιο και φυσικό αέριο

Επίσης, παρά το γεγονός ότι επικρατεί η αντίληψη πως υπάρχουν πολλοί εναλλακτικοί αγοραστές του ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου εφόσον η Ευρώπη αποφασίσει να μειώσει σημαντικά τις εισαγωγές της (το επ’ αόριστον πάγωμα του Nord Stream 2 οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα), η πραγματική εικόνα είναι και εδώ πιο περίπλοκη.

Όπως φαίνεται και στα σχετικά γραφήματα, σχεδόν η μισή ποσότητα αργού (το 48% για την ακρίβεια) που εξάγει η Ρωσία κατευθύνεται προς τις ευρωπαϊκές χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ.

Όσον αφορά δε στο φυσικό αέριο, το ποσοστό αυτό εκτοξεύεται στο 72%, ενώ η Κίνα – που αποτελεί θεωρητικά τη μεγάλη ελπίδα του Πούτιν και της Gazprom – απορροφά μόλις το 5%.

Δεν χωράει αμφιβολία, λοιπόν, ότι η επόμενη ημέρα των κυρώσεων θα είναι ένας μαραθώνιος για τη Ρωσία, με το στοίχημα του Πούτιν να είναι ουσιαστικά αυτό: Να μην λαχανιάσει τόσο ώστε να αναγκαστεί να γονατίσει προτού αλλάξει ριζικά το κέντρο βάρους και τον προσανατολισμό της οικονομίας του, εκμεταλλευόμενος τη στήριξη ή την ανοχή σημαντικών «παικτών».

Η Δύση, από την πλευρά της, θα κάνει ό,τι μπορεί ώστε να αυξήσει την αιμορραγία από τις πληγές που του έχει προκαλέσει, ενώ είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να ανοίξει και άλλες, που θα επιταχύνουν τη διάβρωση των αποθεματικών και των οχυρώσεων που έχει καταφέρει να «χτίσει» η Ρωσία.