e-ΕΦΚΑ: Το πρόβλημα της (μη) ανανέωσης ασφαλιστικής ικανότητας

Και ξαφνικά την Τρίτη 1.3.2022 χιλιάδες ασφαλισμένοι βρέθηκαν ανασφάλιστοι και πολλοί απ’αυτούς την ώρα που είχαν προγραμματισμένες εξετάσεις, νοσηλείες και άλλες πράξεις ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Και όλα αυτά σε συνθήκες πανδημίας, με Πόλεμο στην Ευρώπη και μια μεγάλη οικονομική κρίση.

Καλό θα είναι κάποια ανεξάρτητη ή δικαστική αρχή (Συνήγορος του Πολίτη) να ερευνήσει τι συνέβη και τι συμβαίνει με τις ηλεκτρονικές υπηρεσίες του e-ΕΦΚΑ. Χρήσιμες θα είναι οι κλήσεις προς το 1555 εκείνη την ημέρα, οι οποίες νομίζω καταγράφονται.

Καλό θα είναι κάποια στιγμή οι υπεύθυνοι να βγουν και να ενημερώσουν τον Πολίτη-Ασφαλισμένο και να ζητήσουν και καμία συγγνώμη για την ταλαιπωρία που του προκάλεσαν. Γιατί είναι πράγματι προσβλητικό να βρίσκεσαι ξαφνικά ανασφάλιστος και δη χωρίς λόγο.

Γιατί με τόσο εύκολο τρόπο, χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση και ακρόαση, ασφαλισμένοι βρίσκονται με οφειλές στο ΚΕΑΟ (μαζική έκδοση Πράξεων Βεβαίωσης Οφειλής-ΠΒΟ με μόνη την καθυστέρηση μηνός), ή βρίσκονται ανασφάλιστοι;

Τι είχε συμβεί;

Τρίτη 1^η Μαρτίου 2022 νωρίς το πρωί πηγαίνοντας στο γραφείο, λαμβάνω το πρώτο τηλέφωνο από συνάδελφό μου δικηγόρο (έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος της Επιτροπής Ασφαλιστικού Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών), ο οποίος έχει φτάσει σε Πάροχο Υγείας για τη διενέργεια εξετάσεων. «Ανδρέα μου είμαι ανασφάλιστος και με έδιωξαν». Ο συνάδελφος που εξ όσων γνωρίζω είναι πάντα συνεπής στις υποχρεώσεις, εμφανίστηκε ανασφάλιστος από λάθος των υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ. Τα ίδια έχουμε ζήσει και το 2018 και το 2019 με μαζικές αφαιρέσεις ασφαλιστικής ικανότητας από ασφαλισμένους αλλά και έμμεσα μέλη.

Μέχρι να φτάσω στο γραφείο μου, και παρακολουθώντας τις ομάδες δικηγόρων στα κοινωνικά δίκτυα το πρόβλημα είχε λάβει μορφή χιονοστιβάδας. Μόνος μου έλεγξα αρκετές περιπτώσεις συναδέλφων  και διαπίστωσα ότι ενώ είχαν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις τους στον e-ΕΦΚΑ, το σύστημα τους έβγαζε ανασφάλιστους. Πολλοί εξ αυτών έμμισθοι, οι οποίοι λαμβάνουν ικανότητα με μόνη τη συμπλήρωση ελαχίστου χρόνου ασφάλισης. Αμέσως ενημέρωσα, υπό την ανωτέρω ιδιότητά μου, τη Διοίκηση και τις Υπηρεσίες του e-ΕΦΚΑ και τον Πρόεδρο του ΔΣΑ Δημήτρη Βερβεσό. Πράγματι οι υπηρεσίες του e-ΕΦΚΑ, αναγνώρισαν το πρόβλημα και αργά το βράδυ μας δόθηκε η διαβεβαίωση ότι διορθώθηκαν τα όποια λάθη και πως την επόμενη μέρα θα διορθωνόταν και η ασφάλιση των εμμέσων μελών. Υπήρξε έντονη διαμαρτυρία και από άλλους φορείς, όπως ο Ιατρικός Σύλλογος Αθηνών, η Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία κλπ.

Η προσπάθεια αυτή έλυσε εν μέρει το πρόβλημα, όμως πολλοί ασφαλισμένοι που είχαν ρυθμίσει οφειλές στο Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών του e-ΕΦΚΑ, παρέμειναν ανασφάλιστοι.

Σύμφωνα με τη σχετική διάταξη του Νόμου (άρθρο  23 του ν.4529/2018) η ασφαλιστική ικανότητα ανανεώνεται από την πρώτη Μαρτίου εκάστου έτους έως την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου του επόμενου ημερολογιακού έτους, ενώ ειδικά για τους μη μισθωτούς αυτή ανανεώνεται εφόσον έχουν καταβληθεί οι απαιτητές εισφορές, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο ν. 4387/2016 έως και τις 31 Δεκεμβρίου του προηγούμενου της ανανέωσης της ασφαλιστικής ικανότητας ημερολογιακού έτους. Έπρεπε δηλαδή οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι να έχουν καταβάλει ή ρυθμίσει τις εισφορές προς τον e-ΕΦΚΑ από 1.1.2017 μέχρι 31.12.2021.

Πού οφείλεται η «εμπλοκή»

Ποια ήταν τα αίτια του προβλήματος;

Τρία, κατά τη γνώμη μου:

1. Τα λάθη στο ηλεκτρονικό μητρώο/αρχείο του e-ΕΦΚΑ και η αδυναμία των διαφόρων παλαιών και νέων πληροφοριακών συστημάτων (ΕΦΚΑ και παλαιών ταμείων και ΚΕΑΟ) να επικοινωνούν μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο. Έτσι χρειάζονται οι περιβόητες ΡΟΕΣ. Τι είναι Ροές? Όταν οι Υπηρεσίες του ΕΦΚΑ θέλουν πχ. να κάνουν εκκαθάριση εισφορών, ή να δώσουν ικανότητα, πρέπει να λάβουν ροή στοιχείων μιας δεδομένης στιγμής από τα λοιπά πληροφοριακά συστήματα (ΗΔΙΚΑ, ΚΕΑΟ, Ανάδοχοι κλπ.), ώστε να εκτελέσουν την πολύπλοκη πράξη. Θα πρέπει δε να σημειωθεί πως τα συστήματα αυτά δεν διακρίνονται για την αξιοπιστία τους. Πχ. την Τετάρτη 2.3.2022 σύμφωνα με ανακοίνωση της ΗΔΙΚΑ υπήρχε πρόβλημα στη λειτουργία των συστημάτων αυτών. Για να γίνει κατανοητό το ζήτημα, αν κάποιος ασφαλισμένος πληρώσει την οφειλή του την τελευταία ημέρα της προθεσμίας 28.2.2022 (είτε ΕΦΚΑ είτε ΚΕΑΟ) το σύστημα είναι λίαν πιθανόν να μην το δει, γιατί η ροή έχει γίνει προηγούμενη ημέρα, ενώ για να φανούν οι πληρωμές μέσω ΔΙΑΣ θέλει περίπου δύο εργάσιμες ημέρες. Αυτό συνέβη και στην εξεταζόμενη περίπτωση. Οι υπηρεσίες του e-ΕΦΚΑ, ενώ γνώριζαν ότι 28.2.2022 έληγε η προθεσμία της ρύθμισης COVID – 72 δόσεων, θεώρησαν σκόπιμο, αντί να παρατείνουν για λίγες μέρες την ασφαλιστική ικανότητα για όλους, να λάβουν στοιχεία με 21.2.2022 (κατά τις πληροφορίες μου), με αποτέλεσμα όσοι πλήρωσαν ή ρύθμισαν μετά την ανωτέρω ημερομηνία να μείνουν ανασφάλιστοι.
2. Η πολυπλοκότητα των ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τους ασφαλισμένους και η δυσκολία χειρισμού τους ακόμη και από έμπειρους λογιστές. Αν, παραδείγματος χάρη, ένας ασφαλισμένος έχει την ατυχία ακόμη και ένα μικρό χρέος του να βεβαιωθεί, δεν μπορεί να το πληρώσει στην πλατφόρμα του e-ΕΦΚΑ. Αλλά πρέπει να δημιουργήσει άλλο χρήστη στην πλατφόρμα του ΚΕΑΟ, η οποία είναι εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας από κάθε άλλη, και να εξοφλήσει ή να ρυθμίσει εκεί. Το ίδιο λειτουργεί και αντίστροφα, αν κάποιος ασφαλισμένος εξοφλήσει την οφειλή του στην πλατφόρμα του ΚΕΑΟ, τούτο δεν εμφαίνεται αυτόματα στην πλατφόρμα του e-ΕΦΚΑ, με συνέπεια να απαιτούνται ημέρες για τη λήψη ενημερότητας και ικανότητας.
3. Κυριότερη, κατά την άποψή μου, είναι η έλλειψη προηγούμενης ακρόασης και ενημέρωσης του ασφαλισμένου. Ο ασφαλισμένος τα τελευταία χρόνια είναι έρμαιο των ελλιπών υπηρεσιών του e-ΕΦΚΑ. Αν του συμβεί κάτι και του πάρει λίγο καιρό να φανεί συνεπής στις υποχρεώσεις του, τα χρέη βεβαιώνονται στο ΚΕΑΟ και μένει ανασφάλιστος, χωρίς κανείς να τον έχει προηγουμένως ενημερώσει γι’αυτό. Οι αρχές του Κράτους Δικαίου και ο Νόμος επιβάλλουν πριν την έκδοση δυσμενούς διοικητικής πράξης να υπάρχει προηγούμενη ενημέρωση και ακρόαση του ασφαλισμένου. Η δική μου εμπειρία λέει πως πολλές από αυτές τις δυσλειτουργίες θα είχαν αποφευχθεί, αν είχε σταλεί ένα προηγούμενο μήνυμα που να είχε τη μορφή:

«Αγαπητέ ασφαλισμένε, διαπιστώθηκε οφειλή σας ποσού………………, την οποία θα πρέπει να καταβάλετε με τον εξής τρόπο………………………., σε αντίθετη περίπτωση η οφειλή σας θα βεβαιωθεί, ενώ είναι πιθανόν να οδηγηθείτε σε απώλεια ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Σε περίπτωση που έχετε αντίρρηση, ή έχετε εξοφλήσει την οφειλή, παρακαλείσθε να την υποβάλετε στην ακόλουθη πλατφόρμα…………………….. και θα λάβετε απάντηση εντός μηνός από σήμερα».

Οι περισσότεροι ασφαλισμένοι, μέσα στο χάος των υποχρεώσεων, είναι λίαν πιθανόν να ξεχάσουν να πληρώσουν ένα ή δύο μήνες… Δε νομίζω πως η ποινή πρέπει να είναι Πράξη Βεβαίωσης Οφειλής και στέρηση ασφαλιστικής ικανότητας, χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση. Αντίθετα, οι περισσότεροι, μόλις λάβουν πρόσκληση, θα σπεύσουν να τακτοποιήσουν την υποχρέωσή τους.

Τι πρέπει να γίνει

Ως δικηγορικό σώμα έχουμε κατά καιρούς υποβάλει προτάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση με σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση των ασφαλισμένων. Μια απ’ αυτές είναι η δημιουργία μιας πιο φιλικής προς το χρήστη καρτέλας ασφαλισμένου με αλληλεπίδραση και δυνατότητα πληρωμής χωρίς τραπεζική χρέωση.

Αυτό που θα πρέπει να κατανοήσουν στον e-ΕΦΚΑ είναι πως έχουμε να κάνουμε με ένα Φορέα που παρέχει υπηρεσίες με ιδιαίτερη κοινωνική και ανθρωπιστική σημασία. Ο ασφαλισμένος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με αυστηρά εισπρακτικά κριτήρια, αλλά με κριτήρια κυρίως ανθρωπιστικά και κοινωνικά, ιδίως αυτή την εποχή της μάλλον διαρκούς οικονομικής κρίσης. Ίσως θα πρέπει να εξετάζεται και η περίπτωση της παροχής μειωμένων παροχών ανά χρονικά διαστήματα, κατ’ επιλογή των ασφαλισμένων, με αντίστοιχη μείωση εισφορών. Κυρίως όμως θα πρέπει ο ασφαλισμένος να αντιμετωπίζεται ως πολίτης με δικαιώματα και όχι μόνο με υποχρεώσεις.

Αν η Διοίκηση του e-ΕΦΚΑ δεν είναι βέβαιη  για την ακρίβεια των συστημάτων και πληροφοριών που διαθέτει, δεν πρέπει να δίνει εντολή αποστέρησης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από κανέναν ασφαλισμένο και μάλιστα χωρίς προηγουμένως να τον έχει ενημερώσει-καλέσει να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του (που θα πρέπει να υφίστανται φυσικά).

Ο Ανδρέας Κουτσόλαμπρος είναι πρόεδρος της Ένωσης Εμμίσθων Δικηγόρων